ktoś boi się Jehowy i postępuje w sposób prawy, to dostąpi Jego miłosierdzia, gdyż Wszechmocny pamięta o odziedziczonej przez ludzi niedoskonałości i z tego powodu okazuje im miłosierdzie na podstawie ofiary Jezusa (Rdz 8:21; Ps 103:13, 14; zob. też Sof 2:2, 3). Powściąga swój gniew ze względu na swoje imię i na swe zamierzenie wobec wybranego ludu (Iz 48:9; Jl 2:13, 14). Z czasem przestaje pałać gniewem na tych, którzy naprawdę Mu służą, uznają swe grzechy i okazują skruchę (Ps 30:5; Iz 12:1). Nie jest Bogiem gniewnym, nieprzystępnym, lecz Bogiem szczęśliwym, miłym i pokojowo usposobionym wobec tych, którzy przystępują do Niego w odpowiedni sposób (Ps 16:11; 1Tm 1:11; por. Obj 4:3). Stanowi przeciwieństwo fałszywych bogów pogańskich, często przedstawianych jako istoty gniewne, bezlitosne i okrutne.

Czy sługa Boży może okazywać gniew?

Gniew człowieka może być stosowny, jeśli wynika z prawych zasad. Dawanie wyrazu słusznemu oburzeniu jest uzasadnione. Nakazano nam ‛mieć wstręt do tego, co niegodziwe’ (Rz 12:9). Biblia zawiera liczne przykłady takiego słusznego oburzenia (Wj 11:8; 32:19; Lb 16:12-15; 1Sm 20:34; Neh 5:6; Est 7:7; zob. też 2Sm 12:1-6).

Niestety, gniew ludzi często bywa bezpodstawny i w wielu wypadkach wymyka im się spod kontroli. Zwykle też jest wyrażany bez liczenia się z konsekwencjami. Kiedy Jehowa oszczędził Niniwę, oburzony Jonasz „zapałał gniewem”. Brakowało mu miłosierdzia i musiał zostać skarcony przez Jehowę (Jon 4:1-11). Judzki król Uzzjasz rozgniewał się, gdy upomnieli go kapłani, i trwał w swym zuchwałym zachowaniu, za co spotkała go kara (2Kn 26:16-21). Pod wpływem nierozsądnej dumy Naaman tak się oburzył, wręcz rozzłościł, że omal nie stracił przez to szansy na zyskanie błogosławieństwa Bożego (2Kl 5:10-14).

Nad gniewem trzeba panować. Nieuzasadniony i niepowstrzymany gniew często prowadzi do większych grzechów, nawet do przemocy. Kain „zapałał wielkim gniewem” i zamordował Abla (Rdz 4:5, 8). Ezaw chciał zabić Jakuba, który od ich ojca otrzymał błogosławieństwo (Rdz 27:41-45). Rozzłoszczony Saul rzucał włócznią w Dawida i Jonatana (1Sm 18:11; 19:10; 20:30-34). Obecni w synagodze w Nazarecie wpadli w gniew, słuchając Jezusa, i próbowali go strącić z urwiska (Łk 4:28, 29). Rozgniewani przywódcy religijni „jednomyślnie rzucili się” na Szczepana i go ukamienowali (Dz 7:54-60).

Niekontrolowany gniew, nawet jeśli jest uzasadniony, może być niebezpieczny i zgubny w skutkach. Symeon i Lewi mieli powody, by się oburzyć na Szechema, który zgwałcił ich siostrę Dinę, chociaż ona też ponosiła za to pewną odpowiedzialność. Ale wymordowanie Szechemitów było zbyt surową karą za ten czyn. Dlatego ich ojciec, Jakub, potępił i przeklął niepohamowany gniew synów (Rdz 34:1-31; 49:5-7). Nad gniewem należy panować nawet w obliczu jawnej prowokacji. Pod wpływem narzekania i buntu Izraelitów Mojżesz, najpotulniejszy człowiek na ziemi, wybuchnął gniewem i nie uświęcił Jehowy, za co został ukarany (Lb 12:3; 20:10-12; Ps 106:32, 33).

Napady gniewu wymieniono wśród odrażających uczynków ciała, jak rozpasanie, bałwochwalstwo, uprawianie spirytyzmu i pijatyki. Kto się dopuszcza takich rzeczy, nie odziedziczy Królestwa Bożego (Gal 5:19-21). W zborze nie ma miejsca na gniewną mowę. Mężczyźni, którzy reprezentują zbór w modlitwie, nie mogą żywić gniewu ani wrogości (1Tm 2:8). Chrześcijanom polecono, aby byli nieskorzy do srogiego gniewu, gdyż ‛nie prowadzi on do prawości Bożej’ (Jak 1:19, 20). Biblia radzi ‛pozostawić miejsce srogiemu gniewowi’ Jehowy i uznać, że pomsta należy do Niego (Rz 12:19). Mężczyzna „skłonny do srogiego gniewu” nie może być w zborze nadzorcą (Tyt 1:7).

Chociaż czasami można być słusznie rozgniewanym, nie wolno podsycać tego uczucia ani długo mu ulegać; byłoby to grzechem. Chrześcijanin nie powinien pozwolić, by ‛słońce zaszło nad jego rozdrażnieniem’, ponieważ w ten sposób zostawiałby miejsce Diabłu, który mógłby to wykorzystać (Ef 4:26, 27). Zwłaszcza gdy gniew pojawi się między chrześcijańskimi braćmi, trzeba poczynić odpowiednie kroki, żeby się pojednać lub załatwić sprawę w sposób nakreślony przez Boga (Kpł 19:17, 18; Mt 5:23, 24; 18:15; Łk 17:3, 4). Dlatego Pismo Święte radzi zwracać uwagę na towarzystwo i nie zadawać się z ludźmi skorymi do gniewu lub miewającymi ataki złości, żeby nie zastawić sidła na swą duszę (Prz 22:24, 25).

Kiedy Jezus Chrystus przebywał na ziemi jako człowiek, dał pod tym względem doskonały przykład. Żadna z relacji o jego życiu nie wspomina, żeby wpadł w niepohamowany gniew albo pozwolił, by bezprawie, buntowniczość czy presja wrogów Bożych wyprowadziły go z równowagi i skłoniły do uniesienia się gniewem na uczniów lub innych ludzi. Pewnego razu był „przejęty smutkiem” z powodu niewrażliwości serc faryzeuszy i spojrzał na nich z oburzeniem. Ale w chwilę potem uzdrowił człowieka (Mk 3:5). Kiedy przy innej okazji wypędził ze świątyni tych, którzy ją bezcześcili i łamali Prawo Mojżeszowe, czyniąc z domu Jehowy dom handlu, nie był to wybuch niekontrolowanego i nieuzasadnionego gniewu. Przeciwnie — Pismo Święte pokazuje, że był to stosowny przejaw gorliwości o dom Jehowy (Jn 2:13-17).

Unikanie szkodliwych skutków. Gniew ma niekorzystny wpływ nie tylko na zdrowie duchowe, ale także fizyczne. Może podwyższać ciśnienie krwi, a ponadto powodować zmiany w naczyniach krwionośnych, trudności w oddychaniu, kłopoty z wątrobą, zaburzenia w wydzielaniu żółci oraz uszkodzenia trzustki. Zdaniem lekarzy gniew i złość, będące bardzo intensywnymi emocjami, wzmagają lub wręcz wywołują różne choroby i dolegliwości, do których należą: astma, pokrzywka, wrzody, schorzenia oczu i skóry oraz kłopoty z zębami i z trawieniem. Srogi gniew i złość zaburzają procesy myślowe. Człowiek nie potrafi wtedy logicznie rozumować ani wyciągać trafnych wniosków. A po wybuchu złości często popada w głębokie przygnębienie. Dlatego powściąganie gniewu i zabieganie o pokój oraz miłość jest mądre zarówno ze względów religijnych, jak i zdrowotnych (Prz 14:29, 30; Rz 14:19; Jak 3:17; 1Pt 3:11).

Według Pisma Świętego gniew i złość miały być szczególnie widoczne w czasie końca; narody są wzburzone z powodu przejęcia władzy przez Jehowę, a Diabeł został zrzucony na ziemię i pała „wielkim gniewem, bo wie, że mało ma czasu” (Obj 11:17, 18; 12:10-12). W tych trudnych warunkach chrześcijanie powinni panować nad emocjami i wystrzegać się destruktywnego uczucia gniewu (Prz 14:29; Kzn 7:9).

W językach biblijnych występują różne słowa odnoszące się do odchodów ludzi, a także ptaków i innych zwierząt. Zamieszczone w Biblii wzmianki o gnoju mają często znaczenie przenośne.

Kiedy wojsko izraelskie rozbijało gdzieś obóz, na zewnątrz znajdowało się „ustronne miejsce” („ustęp”) dla żołnierzy, którzy ponadto mieli zasypywać swoje odchody (Pwt 23:12-14, przyp. w NW). Pozwalało to armii utrzymać czystość przed Jehową i zapobiegało roznoszeniu chorób zakaźnych przez muchy.

Jedną z bram Jerozolimy, Bramę Popielisk, zazwyczaj nazywano Bramą Gnojną (Neh 2:13; 3:13, 14; 12:31). Była usytuowana tysiąc łokci (445 m) na wsch. od Bramy nad Doliną, a więc znajdowała się na pd. od góry Syjon. Została tak nazwana przypuszczalnie dlatego, że prowadziła do składowiska śmieci w Dolinie Hinnoma, która leżała poniżej. Zapewne właśnie przez tę bramę wynoszono miejskie śmieci.

Niektórym ludom koczowniczym gnój służył za opał. Kiedy Bóg kazał Ezechielowi odegrać proroczą scenę oblężenia Jerozolimy, polecił mu upiec chleb na ludzkim łajnie, po czym na jego prośbę pozwolił mu użyć gnoju bydlęcego (Eze 4:12-17). A zatem w normalnych warunkach w Izraelu raczej nie było takiego zwyczaju.

Gnój wykorzystywano jako nawóz. Wydaje się, że mieszanie odchodów zwierzęcych ze słomą odbywało się „na gnojowisku”, przy czym słomę wdeptywały w odchody zwierzęta (Iz 25:10). Drzewo figowe dla użyźnienia ‛okopywano i obkładano gnojem’ (Łk 13:8).

Ogólnie rzecz biorąc, gnój uważano za coś odrażającego, nadającego się tylko do wyrzucenia. Właśnie to — odrazę i odrzucenie — podkreślały słowa Jehowy dotyczące krnąbrnego domu króla izraelskiego Jeroboama: „Dokładnie zamiotę po domu Jeroboama, jak się wymiata gnój, aż się go usunie” (1Kl 14:10).

Najcięższą zniewagą i karą była zamiana czyjegoś domu w ustęp publiczny (Ezd 6:11; Dn 2:5; 3:29). Eliasz podczas sprawdzianu boskości na górze Karmel szydził z proroków Baala, który im nie odpowiadał: „Na pewno jest zajęty jakąś sprawą i chce się wypróżnić, i musi iść do ustępu” (1Kl 18:27). Później Jehu kazał zburzyć dom Baala i ‛przeznaczyć go na ustępy’ (2Kl 10:27).

Gnój występuje także w porównaniach wskazujących na haniebny koniec jakiejś osoby lub całego narodu (2Kl 9:36, 37; Ps 83:10; Jer 8:1, 2; 9:22; 16:4). Bóg zapowiedział, że w czasie Jego sporu z narodami pobici przez Niego nie będą opłakiwani, zbierani ani grzebani, lecz staną się „jak gnój na powierzchni roli” (Jer 25:31-33; por. Sof 1:14-18).

Prawo Mojżeszowe nie pozwalało kapłanowi jeść żadnego daru ofiarnego za grzech — daru, z którego krew przynoszono do sanktuarium, by dokonać przebłagania. Ciało zwierzęcia oraz gnój należało spalić w czystym miejscu poza obozem (Kpł 4:11, 12; 6:30; 16:27). Wszystko to dlatego, że nic ze zwierzęcia nie mogło się rozłożyć ani zostać wykorzystane do innego celu. Było ono „czyste”, tzn. uświęcone dla Jehowy, musiało więc być spalone w czystym miejscu (por. Heb 13:11-13).

Paweł, który wysoko cenił sprawy duchowe, w tym swą nadzieję związaną z Chrystusem, oświadczył: „Ze względu na niego zniosłem stratę wszystkiego i uznaję to wszystko za stertę śmieci, bylebym pozyskał Chrystusa i został znaleziony w jedności z nim” (Flp 3:8, 9). Greckie słowo przetłumaczone