szczęki (...). I spośród twych kanałów Nilu wyprowadzę ciebie (...). I porzucę cię na pustkowiu (...). I wszyscy mieszkańcy Egiptu będą musieli poznać, że ja jestem Jehowa, ponieważ jako podpora byli dla domu Izraela trzciną” (Eze 29:1-7). Użyta tu symbolika była bardzo trafna; historyk Herodot (Dzieje, II, 70) pisał, że Egipcjanie za pomocą haków chwytali i wyciągali z wody krokodyle. Jehowa zapowiedział też, że włoży haki w szczęki „Goga z krainy Magog” i przyprowadzi go, by przypuścił ostateczny atak na lud Boży, a potem sam został unicestwiony (Eze 38:1-4; 39:1-4).

(„mały”).

Ojciec Jochanana, który pochodził z rodziny Azgada i wraz ze 110 mężczyznami powrócił z Ezdraszem z Babilonu (Ezd 8:1, 12).

(„cierń”).

Kapłan z rodu Aarona i głowa domu patriarchalnego, który w czasach Dawida został wylosowany jako siódmy z 24 oddziałów kapłańskich (1Kn 24:3-7, 10).

Po powrocie z Babilonu w 537 r. p.n.e. „synowie Hakkoca” znaleźli się wśród tych, którzy zostali wyłączeni z kapłaństwa, gdyż nie potrafili ustalić swojego rodowodu. Zabroniono im spożywania z „rzeczy najświętszych, dopóki się nie pojawi kapłan z Urim i Tummim” (Ezd 2:61-63; Neh 7:63-65). Jednego z potomków Hakkoca wymieniono wśród osób biorących udział w odbudowie murów Jerozolimy (Neh 3:21).

Pieśń wysławiająca Jehowę. W tradycji żydowskiej Psalmy od 113 do 118 są znane jako „Hallel egipski”. Według Miszny śpiewano go w świątyni i w synagogach z okazji Paschy (Pesachim 10:5-7), Pięćdziesiątnicy, Święta Namiotów i Święta Poświęcenia (Sukka 4:8; Taanit 4:5). Podczas obchodów Paschy w gronie rodziny pierwszą część tego Hallelu (wg szkoły Szammaja był to Psalm 113, a wg szkoły Hillela — Psalmy 113 i 114) śpiewano po nalaniu drugiego kielicha wina i objaśnieniu znaczenia tej uroczystości. Hallel kończono przy czwartym kielichu. „Wielki Hallel” (jedni nazywają tak tylko Psalm 136, inni Psalmy 120-136, jeszcze inni Psalm 135:4 do 136:26) towarzyszył radosnym okazjom; śpiewali go także ci Żydzi, którzy w czasie Paschy pili piąty kielich wina.

(„zaklinacz; ten, który szepcze”).

1. Ojciec Szalluma, który był „księciem połowy okręgu Jerozolimy” i razem z córkami pomagał naprawiać mur Jerozolimy w 455 r. p.n.e. (Neh 3:12).

2. Jeden z naczelników ludu; jego potomek, jeśli nie on sam, potwierdził umowę zawierającą wyznanie grzechów, sporządzoną w czasach Nehemiasza. Być może chodzi o tę samą osobę, co w poz. 1 (Neh 9:38; 10:1, 14, 24).

Miasto Zuzytów leżące po wsch. stronie Jordanu (Rdz 14:5). Zostało pokonane przez króla Elamu i trzech sprzymierzonych z nim władców podczas wyprawy podjętej w celu stłumienia buntu miast w rejonie Morza Martwego (Rdz 14:1-12). Kolejność, w jakiej wymieniono Ham wśród innych miast w Rodzaju 14:5, 6, sugeruje, że znajdowało się na pd. od Aszterot-Karnaim i na pn. od Szawe-Kiriataim. Nazwę tego miasta nosi dziś wioska Ham położona w Wadi ar-Radżajla (zwanym też Wadi Ham), ok. 6 km na pd. pd. zach. od Irbidu w ʽAdżlun i ok. 30 km na pd. wsch. od pd. krańca Jeziora Galilejskiego. Wydaje się, że pobliski tall (Tall Ham) kryje w sobie ruiny tego starożytnego miasta.

Syn Hammedaty, Agagity. Określenie „Agagita” może oznaczać, że był Amalekitą z królewskiego rodu (Est 3:1; zob. AGAG 1; AGAGITA). Jeżeli rzeczywiście był Amalekitą, wyjaśniałoby to, dlaczego żywił tak wielką nienawiść do Żydów. Otóż Jehowa nakazał całkowicie wytępić Amalekitów (Wj 17:14-16), ponieważ okazali się oni wrogami Boga i Jego ludu, gdy bez przyczyny napadli na Izraelitów wędrujących przez pustkowie (Wj 17:8).

Haman był sługą króla perskiego Aswerusa (Kserksesa I), który panował na początku V w. p.n.e. Dostąpił wielkich zaszczytów i został pierwszym ministrem w imperium perskim. Kiedy Żyd Mardocheusz nie chciał się przed nim pokłonić, wpadł w taką wściekłość, że uknuł plan zagłady Mardocheusza i wszystkich Żydów w całym państwie. Przedstawił ich jako element niepożądany, jako gwałcicieli prawa państwowego, których „prawa są inne niż wszystkich innych ludów”. Dodał argument ekonomiczny, oświadczając królowi: „Niech zostanie napisane, że mają być zgładzeni; a ja wypłacę na ręce tych, którzy to wykonają, dziesięć tysięcy srebrnych talentów [ok. 66 060 000 dolarów], przynosząc je do skarbca królewskiego”. Król wręczył Hamanowi swój sygnet i rzekł: „Dane jest ci to srebro, jak również ten lud, abyś z nim uczynił, co wyda się dobre w twoich oczach” (Est 3:1-11).

Królewskie upoważnienie do ograbienia i zgładzenia Żydów, a także późniejsze zaproszenie na dwie uczty do królowej Estery nadęły Hamana niesłychaną pychą (Est 3:12, 13; 5:4-12). Ale gdy sądził, że jest bliski zrealizowania swych najambitniejszych planów, sytuacja całkowicie się