mówiących językiem Kanaanu i przysięgających na Jehowę Zastępów” zostało nazwane „Miastem Zburzenia [hebr. ʽIr ha-Héres]”. W zwoju Księgi Izajasza znalezionym nad Morzem Martwym występuje w tym miejscu nazwa ʽIr ha-Chéres (co znaczy „miasto słońca”), wskazująca na On (Heliopolis). Ponownie mogło chodzić o zamierzoną grę słów: Chéres (po hebr. „słońce”, określenie używane rzadziej niż szémesz) zastąpiono słowem Héres („zburzenie”), ponieważ Jehowa postanowił zniszczyć bałwochwalcze On. W aramejskich targumach fragment ten sparafrazowano następująco: „Przeznaczony(-e) na zagładę (miasto) dom(-u) słońca”.

Po zapowiedzianej niszczycielskiej inwazji Nebukadneccara On (Heliopolis) najwyraźniej ucierpiało również podczas podboju Egiptu przez Kambyzesa II (o czym donosi Strabon, grecki geograf żyjący na przełomie er) (Geografika, 17, I, 27). Do czasów Strabona straciło swą znaczącą pozycję i częściowo opustoszało. Obecnie na skraju terenu zajmowanego przez to starożytne miasto leży wioska Al-Matarija, a jedynym świadectwem jego dawnej świetności jest obelisk z czerwonego granitu pochodzący z okresu panowania Senusereta (Sesostrisa) I. Inne obeliski z Heliopolis można dziś zobaczyć w Nowym Jorku, Londynie i Rzymie.

(od rdzenia oznaczającego: „siła rozrodcza; dynamiczna energia”).

1. Ostatni z pięciu wymienionych synów Szobala, szejka Chorytów, wnuk ich przodka Seira (Rdz 36:20, 21, 23; 1Kn 1:40).

2. Syn Jerachmeela występujący w rodowodzie Jerachmeelitów należących do plemienia Judy; jego matka miała na imię Atara (1Kn 2:26, 28).

(od rdzenia oznaczającego: „siła rozrodcza; dynamiczna energia”).

Drugi syn Judy, urodzony przez córkę Kananejczyka Szuy (Rdz 38:2-4; 1Kn 2:3). Starszy brat Onana, Er, zmarł bezdzietnie, uśmiercony przez Jehowę za złe postępowanie, toteż Juda polecił Onanowi zawrzeć małżeństwo lewirackie z owdowiałą bratową — Tamar. Gdyby z tego związku urodził się syn, nie należałby do rodu Onana, lecz odziedziczyłby dział pierworodnego Era; gdyby nie doszło do poczęcia syna, dziedzictwo to przypadłoby Onanowi. Zamiast więc zapłodnić Tamar, Onan „marnował swe nasienie, kierując je na ziemię”. Nie była to masturbacja, bo sprawozdanie mówi, że wylewał swe nasienie, „gdy współżył z żoną swego brata”. Najwyraźniej więc dochodziło do stosunku przerywanego — Onan celowo nie dopuszczał do tego, by jego nasienie dostało się do narządów rozrodczych Tamar. Został za to uśmiercony przez Jehowę i zmarł bezdzietnie. Jego grzech polegał na nieposłuszeństwie wobec ojca, zachłanności i występowaniu przeciwko Boskiemu postanowieniu co do małżeństwa, a nie na masturbacji (Rdz 38:6-10; 46:12; Lb 26:19).

(„przynoszący pożytek”).

Chrześcijanin wspomniany przez Pawła w jego drugim liście do Tymoteusza (2Tm 4:19). W przeciwieństwie do innych braci z okręgu Azji, którzy odwrócili się od Pawła, Onezyfor lojalnie go wspierał i gdy był w Rzymie, pilnie starał się go odnaleźć, choć łączyło się to z ryzykiem. Nie wstydził się utrzymywać kontaktów z uwięzionym Pawłem, lecz świadczył mu pożyteczne usługi, tak jak to wcześniej robił w Efezie. Paweł ogromnie sobie cenił tę lojalność i modlił się, by Jehowa „obdarzył miłosierdziem” Onezyfora i jego dom (2Tm 1:15-18).

Okoliczność, iż Paweł przesłał pozdrowienia „domowi Onezyfora”, a nie jemu samemu (2Tm 4:19), nie musi oznaczać, że ów chrześcijanin już nie żył, choć nie jest to wykluczone. Może po prostu przebywał w tym czasie poza domem albo został uwzględniony w pozdrowieniach dla całej rodziny.

(„pożyteczny”).

Zbiegły niewolnik, któremu Paweł pomógł zostać chrześcijaninem. Onezym był sługą Filemona, chrześcijanina z Kolosów, ale uciekł stamtąd do Rzymu. Może nawet najpierw okradł swego pana, by mieć pieniądze na podróż (Kol 4:9; Flm 18). Niewykluczone, że wcześniej spotkał Pawła lub przynajmniej o nim słyszał od Filemona, bo choć bezpośrednio nie wspomniano, by apostoł w trakcie którejś podróży misjonarskiej odwiedził Kolosy, na pewno przechodził przez tamte tereny i poznał Filemona osobiście (Dz 18:22, 23; Flm 5, 19, 22). Tak czy inaczej, Onezym w jakiś sposób nawiązał w Rzymie kontakt z Pawłem i wkrótce został chrześcijaninem (Flm 10). Ten niegdyś bezużyteczny niewolnik Filemona teraz bardzo przydał się Pawłowi jako sługa, „wierny i umiłowany brat”, nazwany przez niego ‛jego własnymi tkliwymi uczuciami’ (Kol 4:9; Flm 11, 12).

Mimo to Onezym dalej był zbiegłym niewolnikiem, toteż ze względu na ówczesny porządek społeczny Paweł musiał go odesłać do jego właściciela, choć chętnie by go zatrzymał, zważywszy na to, jak świetnym towarzyszem się okazał. Z drugiej strony apostoł nie mógł go zmusić do powrotu