Głównym źródłem informacji o powstaniu i dawnych dziejach tego miasta jest żydowski historyk Józef Flawiusz. Herod Wielki otrzymał to miejsce razem z Samarią i innymi miastami w darze od Cezara Augusta. Po odbudowaniu Samarii, którą nazwał Sebaste, Herod zwrócił uwagę na wybrzeże i przystąpił do budowy wspaniałego miasta i portu na miejscu Wieży Stratona. Prace trwały 10—12 lat, a według niektórych uczonych ukończono je ok. 10 r. p.n.e. Ku czci Augusta Herod nadał miastu nazwę Cezarea, a portowi — Sebaste (gr. odpowiednik imienia August). Miasto wybudowano z cennych materiałów; wzniesiono w nim wspaniałe budowle, m.in. świątynię, teatr i amfiteatr, który mógł pomieścić bardzo dużo ludzi. Akwedukt doprowadzał świeżą wodę, a ścieki odpływały podziemnym systemem kanalizacyjnym do morza. Ale największym osiągnięciem było wybudowanie sztucznego portu.

Po usunięciu Archelausa, syna Heroda Wielkiego, Cezarea stała się oficjalną siedzibą rzymskich prokuratorów zarządzających Judeą. Biblijna relacja w Dziejach Apostolskich wspomina o Cezarei jako o porcie i siedzibie namiestników.

Filip, który najpierw owocnie działał jako misjonarz w Samarii, później „oznajmiał dobrą nowinę” w miastach na wybrzeżu od Aszdodu aż do Cezarei, położonej jakieś 90 km dalej na pn. (Dz 8:5-8, 40). Wkrótce potem nawrócił się Paweł i gdy zaczął głosić w Jerozolimie, uknuto przeciwko niemu spisek. Dlatego uczniowie odprowadzili go do Cezarei i odesłali do rodzinnego Tarsu (Dz 9:28-30).

Cezarea była główną kwaterą rzymskich wojsk w regionie, nic więc dziwnego, że swój dom miał tam setnik Korneliusz. Chociaż w mieście tym mieszkało sporo Żydów, większą część ludności stanowili poganie. Dzięki Bożemu kierownictwu w 36 r. n.e. apostoł Piotr dał świadectwo nieobrzezanemu Korneliuszowi, jego krewnym i znajomym, a następnie ich ochrzcił jako pierwszych pogan przyjętych do zboru chrześcijańskiego (Dz 10:1-48).

Do Cezarei udał się Herod Agryppa I po nieudanym uwięzieniu Piotra; tam też przyjął delegację z Tyru i Sydonu, a wkrótce potem został przez Boga ukarany śmiercią (44 n.e.) (Dz 12:18-23). Przez Cezareę Paweł wracał do Palestyny pod koniec swej drugiej i trzeciej podróży misjonarskiej (Dz 18:21, 22; 21:7, 8). Za drugim razem wraz z towarzyszami zatrzymał się w domu Filipa, który być może osiedlił się tam po zakończeniu swej wcześniejszej podróży ewangelizacyjnej. Niektórzy z miejscowych uczniów odprowadzili apostoła do Jerozolimy, choć jeszcze w Cezarei prorok Agabus ostrzegł go przed czyhającym tam na niego niebezpieczeństwem (Dz 21:10-16).

Kiedy aresztowano Pawła w Jerozolimie, ze względu na spisek na jego życie został odprowadzony pod silną eskortą do Cezarei, gdzie miał go osądzić namiestnik Feliks (Dz 23:23, 24). Wyraźny kontrast między zamieszkami w Jerozolimie na tle głębokich uprzedzeń religijnych a stosunkowo spokojną sytuacją w Cezarei świadczy o silnych wpływach Rzymian w tym drugim mieście i potwierdza, że była to główna kwatera ich wojsk w regionie. Namiestnik Festus, następca Feliksa, kazał żydowskim przeciwnikom Pawła przybyć do Cezarei i tam przedstawić zarzuty. Gdy do tego doszło, Paweł nie chciał być sądzony w Jerozolimie, lecz odwołał się do Cezara (Dz 25:1-12). Czekając w Cezarei na przewiezienie do Rzymu, miał okazję dać obszerne świadectwo o chrystianizmie Festusowi i jego gościom, królowi Agryppie II i jego siostrze Berenike (Dz 25:13, 22-27; 26:1-32). Paweł wypłynął jako więzień z Cezarei i w końcu dotarł do Rzymu (Dz 27:1, 2).

Za panowania Nerona w Cezarei powstał silny antagonizm pomiędzy mieszkającymi tam Żydami i Syryjczykami, co z czasem doprowadziło do wybuchu buntu, który zakończył się zburzeniem Jerozolimy w r. 70 n.e.

W 1961 r. w teatrze w Cezarei odnaleziono kamień z łacińską inskrypcją zawierającą imię Poncjusza Piłata; jest to pierwszy odkryty tekst z jego imieniem.

Miasto niedaleko źródeł Jordanu; obecnie jest tam wioska Banijas. Leży ona na wysokości 350 m n.p.m., w pięknej okolicy. Z trzech stron otaczają ją góry, m.in. pokryty śniegiem szczyt góry Hermon, majestatycznie wznoszący się od pn. wsch., natomiast od zach. rozciąga się porośnięta bujną zielenią równina, którą nawadnia jeden z głównych strumieni źródłowych Jordanu wypływający z pobliskiej groty.

Rozegrała się tu bitwa, w której Antioch III (Wielki) pokonał wojska egipskie (ok. 200 p.n.e.). Wtedy miasto nosiło nazwę Paneas, nadaną mu ku czci Pana, pogańskiego boga płodności. W r. 20 p.n.e. Cezar August podarował je Herodowi Wielkiemu, który później wybudował w nim świątynię z białego marmuru poświęconą Augustowi. Syn Heroda, tetrarcha Filip, rozbudował i upiększył miasto. Ku czci Cezara Tyberiusza nazwał je Cezareą, a dla odróżnienia od znanego portu o tej samej nazwie dodano określenie Filipowa. Jeszcze później rozbudowę miasta kontynuował Herod Agryppa II, który przemianował je na Neronias, ale po śmierci Nerona nazwa ta szybko poszła w zapomnienie. Józef Flawiusz donosi, że po zburzeniu Jerozolimy w r. 70 n.e. Tytus zorganizował tam walki gladiatorów, w których uczestniczyli żydowscy jeńcy (Wojna żydowska, VII, II, 1 [23, 24]). Z czasem miasto powróciło do swej dawnej nazwy Paneas, która przekształciła się w arabskie Banijas (w języku arab. nie ma głoski „p”).

W drodze do „wiosek Cezarei Filipowej” Jezus zapytał swych uczniów: „Jak ludzie mówią, kim jest Syn Człowieczy?”, co dało początek pamiętnej rozmowie o masywie skalnym, na którym zbudowany jest zbór chrześcijański, i o „kluczach królestwa niebios” (Mk 8:27; Mt 16:13-20).

Potomek Jonadaba, syna Rechaba. „Jaazaniasz, syn Jeremiasza, syna Chabacciniasza” był jednym z Rechabitów, których za czasów króla Jehojakima prorok Jeremiasz poddał próbie (Jer 35:1-6).

(„Jah ukrył”).

Kapłan, którego potomkowie wrócili z niewoli babilońskiej. Niemniej ci jego „synowie” nie mogli ustalić swego rodowodu, toteż wyłączono ich z kapłaństwa i nie pozwolono im „jeść z rzeczy najświętszych, dopóki się nie pojawi kapłan z Urim i Tummim” (Ezd 2:1, 2, 61-63; Neh 7:63-65).

Miasto lub region, do którego asyryjski król Tiglat-Pileser III (Tilgat-Pilneser) zesłał wielu Izraelitów z dziesięcioplemiennego królestwa (1Kn 5:26). Niektórzy uczeni łączą to Chabor z miastem Abhar, leżącym nad rzeką Kyzył Uzun (Qezel Uzan) w pn.-zach. Iranie, ok. 210 km na zach. od Teheranu. Inni sugerują jednak, że Chabor to rzeka Chabur w pd.-wsch. Turcji i pn.-wsch. Syrii, jeden z dopływów Eufratu, i powołują się na przekłady, w których w 2 Królów 17:6 i 18:11 nadmieniono o „rzece Chabor, płynącej w ziemi Gozan” (BWP; por. BT, Bw). Ale zgodnie z 1 Kronik 5:26 fragment ten można też przetłumaczyć: „Chabor [Habor] nad rzeką Gozan” (NŚ, Bg; zob. GOZAN).

(„żwirowe [zbocze] palm”).

Miasto Amorytów leżące prawdopodobnie niedaleko niziny Siddim. Król Kedorlaomer i jego sojusznicy pokonali mieszkających w nim Amorytów (Rdz 14:5-8). Setki lat później połączone wojska z Moabu, Ammonu i górzystego regionu Seir, nadciągające przeciwko Judzie, przechodziły przez „Chacacon-Tamar, czyli En-Gedi” (2Kn 20:2, 10, 11). Wielu uczonych sądzi, że wzmianka z Księgi Rodzaju lokalizuje Chacacon-Tamar dość daleko na pd. od En-Gedi, i dlatego uważają wyrażenie „czyli En-Gedi” za późniejszą wstawkę. Wydaje się jednak, iż nazwa „Chacacon-Tamar” zachowała się w nazwie doliny Wadi Hasasa (Nachal Chacacon), znajdującej się ok. 10 km na pn. od miejsca utożsamianego z En-Gedi. Poza tym znaczenie nazwy Chacacon-Tamar pasuje do regionu En-Gedi, gdzie według wypowiedzi Flawiusza rosną „najpiękniejsze palmy” (Dawne dzieje Izraela, IX, I, 2). A zatem jeśli fragment z Księgi Rodzaju mówi o miejscu położonym dalej na pd., to być może istniały dwie miejscowości o nazwie Chacacon-Tamar: jedna łączona z En-Gedi, a druga utożsamiana z miejscem na pd. zach. od Morza Martwego, nazywanym po prostu Tamar (Eze 47:19; 48:28).

(„dziedziniec [osada] Addar”).

Miasto przy pd. granicy Judy, prawdopodobnie tożsame z Addarem, leżącym niedaleko Kadesz-Barnea (Lb 34:4; Joz 15:3; zob. ADDAR 2).