Powrót do przestrzegania Prawa Mojżeszowego. Prawdopodobnie pod kierownictwem Nehemiasza zorganizowano zgromadzenie na placu w pobliżu Bramy Wodnej. Chociaż w objaśnianiu Prawa przewodził kapłan Ezdrasz, uczestniczył w tym także Nehemiasz (Neh 8:1-12). Następnie obchodzono ośmiodniowe Święto Szałasów. Dwa dni później Izraelici zebrali się ponownie. Tym razem dokonano ogólnego wyznania grzechów Izraela, po czym ujęto je na piśmie w formie umowy. Tę „wiarogodną umowę” potwierdzili pieczęcią książęta, lewici i kapłani. Pierwszy uczynił to „tirszata [namiestnik]” Nehemiasz (Neh 8:13 do 10:1). Cały lud zobowiązał się nie zawierać małżeństw z cudzoziemcami, przestrzegać dni sabatu i wspierać świątynię. Potem wybrano przez losowanie co dziesiątą osobę, by na stałe zamieszkała w Jerozolimie (Neh 10:28 do 11:1).

Dopiero wtedy odbyła się uroczystość poświęcenia muru Jerozolimy. Z tej okazji Nehemiasz zorganizował dwa duże chóry dziękczynne i pochody, które szły po murze w przeciwnych kierunkach. Później wszyscy spotkali się w świątyni, by złożyć ofiary. Poza tym ustanowiono mężczyzn, którzy mieli sprawować nadzór nad daninami dla kapłanów i lewitów (Neh 12:27-47).

Po upływie ok. 12 lat, w 32 roku panowania Artakserksesa, Nehemiasz wyjechał z Jerozolimy. Kiedy wrócił, sytuacja wśród Żydów wyglądała bardzo niedobrze. Na dziedzińcu świątyni arcykapłan Eliaszib urządził salę jadalną dla Tobiasza — tego samego, który wcześniej zaciekle przeciwstawiał się poczynaniom Nehemiasza. Nehemiasz natychmiast przystąpił do działania. Wyrzucił z sali jadalnej całe wyposażenie domu Tobiasza i nakazał ją oczyścić.

Poza tym Nehemiasz poczynił kroki, by Lewici otrzymywali należne im daniny, i dopilnował ścisłego przestrzegania sabatu. Skarcił również tych, którzy pojęli cudzoziemskie żony i których synowie nawet nie umieli mówić po żydowsku: „I wytykałem im winę, i im złorzeczyłem, i biłem niektórych mężów spośród nich, i targałem ich za włosy, i zaprzysięgałem ich na Boga: ‚Nie macie oddawać swoich córek ich synom i nie macie brać żadnej z ich córek dla swoich synów ani dla siebie’”.

‛Wytykanie winy’ przez Nehemiasza z pewnością polegało na upominaniu i ganieniu tych Żydów na podstawie prawa Bożego oraz ujawnianiu ich niewłaściwego postępowania. Po tym, jak Bóg życzliwie sprowadził swój lud z Babilonu i przywrócił czyste wielbienie w Jerozolimie, mężczyźni ci ściągali na cały naród Jego niełaskę. Nehemiasz ‛złorzeczył im’, czyli oznajmiał, jakie kary według prawa Bożego czekały takich grzeszników. ‛Bił’ ich zapewne nie osobiście, lecz skazując ich na przewidzianą prawem karę chłosty. ‛Targał ich za włosy’. Był to wyraz moralnego oburzenia i symbol poniżenia przed ludźmi (por. Ezd 9:3). Następnie Nehemiasz wypędził wnuka arcykapłana Eliasziba za to, że został zięciem Sanballata Choronity (Neh 13:1-28).

Wyjątkowy przykład Nehemiasza. Nehemiasz dał wspaniały przykład wierności i bogobojności. Nie był samolubny, gdyż aby podjąć się odbudowy murów Jerozolimy, zrezygnował z wysokiego stanowiska podczaszego na dworze Artakserksesa. Działając na rzecz swego ludu i prawdziwego wielbienia, był gotów narażać się na niebezpieczeństwo ze strony licznych wrogów. Nie tylko kierował pracami przy naprawie muru Jerozolimy, ale osobiście brał w nich udział. Nie marnował czasu, był odważny, nieustraszony, całkowicie polegał na Jehowie i postępował roztropnie. Okazywał gorliwość dla prawdziwego wielbienia, znał prawo Boże i je stosował. Pragnął budować wiarę swych rodaków. Dowiódł, że żywi stosowną bojaźń przed Jehową Bogiem. Chociaż gorliwie wprowadzał w życie prawo Boże, nie zachowywał się władczo ani nie szukał samolubnych korzyści, lecz miał wzgląd na osoby ciemiężone. Nigdy nie domagał się chleba przysługującego namiestnikowi. Sam natomiast na własny koszt dostarczał żywności dla sporej grupy ludzi (Neh 5:14-19). Całkiem słusznie więc mógł się modlić słowami: „Racz o mnie pamiętać, Boże mój, ku dobremu” (Neh 13:31).

Księga Pism Hebrajskich, która opisuje głównie wydarzenia poprzedzające powołanie Nehemiasza na namiestnika w Judzie oraz związane z jego urzędowaniem (Neh 5:14; 13:6, 7). We wstępie do tego natchnionego sprawozdania wyjaśniono, że sporządził je „Nehemiasz, syn Chakaliasza” (1:1), i spora część jest napisana w pierwszej osobie.

Jaki okres obejmuje i kiedy została spisana. Punktem odniesienia i zarazem początkiem owej relacji historycznej jest „miesiąc Kislew [listopad/grudzień] w roku dwudziestym” (Neh 1:1). Jak wynika z Nehemiasza 2:1, musi chodzić o 20 rok rządów Artakserksesa. Najwyraźniej lata panowania tego króla nie były liczone od miesiąca Nisan (marzec/kwiecień), wymienionego w tym wersecie, gdyż Kislew tegoż 20 roku został wspomniany wcześniej. Być może Nehemiasz posłużył się własną rachubą czasu, w której — podobnie jak we współczesnym żydowskim kalendarzu świeckim — pierwszym miesiącem roku księżycowego był Tiszri (wrzesień/październik). Niewykluczone też, że rządy tego króla odmierzano od rzeczywistej daty wstąpienia na tron, mimo iż kronikarze babilońscy również w wypadku władców Persji trzymali się zwyczaju liczenia lat panowania od miesiąca Nisan (o czym świadczą tabliczki gliniane).

Wiarogodne dowody historyczne oraz spełnione proroctwo biblijne wskazują na to, że Nisan 20 roku królowania Artakserksesa przypadł na 455 r. p.n.e. (zob. PERSJA, PERSOWIE [Rządy Kserksesa i Artakserksesa]). W takim razie poprzedni Kislew wypadł w r. 456, a 32 rok rządów tego króla (ostatnia data wspomniana przez Nehemiasza; Neh 13:6) obejmował część r. 443. A zatem akcja Księgi Nehemiasza rozpoczyna się w miesiącu Kislew 456 r. p.n.e., a kończy po r. 443.

W 32 roku panowania Artakserksesa Nehemiasz opuścił Jerozolimę. Po powrocie dowiedział się, że Żydzi nie łożyli na utrzymanie kapłanów i lewitów, że nie przestrzegali prawa dotyczącego sabatu i że wielu poślubiło cudzoziemki, a potomstwo takich mieszanych małżeństw nie potrafiło nawet mówić po żydowsku (Neh 13:10-27). Skoro sprawy posunęły się aż tak daleko, nieobecność Nehemiasza musiała trwać dość długo. Nie sposób jednak ustalić, kiedy po r. 443 ukończył spisywanie księgi noszącej jego imię.

Zgodność z innymi księgami biblijnymi. Księga Nehemiasza wywyższa Jehowę Boga. Wyjawia, że jest On Stwórcą (Neh 9:6; por. Rdz 1:1; Ps 146:6; Obj 4:11), że wysłuchuje szczerych modlitw swych sług (Neh 1:11 do 2:8; 4:4, 5, 15, 16; 6:16; por. Ps 86:6, 7) i występuje w ich obronie (Neh 4:14, 20; por. Wj 14:14, 25). Jest to „Bóg aktów przebaczania, łaskawy i miłosierny, nieskory do gniewu i obfitujący w lojalną życzliwość” (Neh 9:17; por. Lb 14:18), „Bóg niebios, Bóg wielki i napawający lękiem, zachowujący przymierze i lojalną