perskiego Dariusza. Powiadamiali go o pracach budowlanych oraz o twierdzeniach Żydów, iż postępują zgodnie z prawem, i prosili o sprawdzenie, czy poświadczają to dokumenty przechowywane w archiwach królewskich (Ezd 5:3-17). Żydzi w swoich wyjaśnieniach przeciwstawili poczynania Chaldejczyka Nebukadneccara, który zburzył świątynię, stanowisku Cyrusa Persa, który zezwolił na jej odbudowę. Niewątpliwie miało to pożądany, pozytywny wpływ na Dariusza, skoro w pierwszych latach swych rządów musiał on uśmierzyć dwa bunty, których przywódcy podawali się za synów Nabonida, przybrali imię Nebukadneccara (historycy opatrzyli ich numerami III i IV) i usiłowali uniezależnić Babilonię od imperium perskiego.

Po oficjalnych poszukiwaniach w archiwach Ekbatany, starodawnej stolicy Medów, odnaleziono dokument Cyrusa. Wówczas Dariusz polecił namiestnikowi Tattenajowi, by wraz z innymi urzędnikami nie tylko nie przeszkadzał w budowie, ale nawet dostarczał na nią funduszów „z królewskiego skarbca podatku zza Rzeki”, jak również zwierząt i innych artykułów niezbędnych do składania ofiar. Każdego, kto by naruszył rozkaz króla, czekała śmierć przez zawieszenie na palu, a jego dom miał być „zamieniony w ustęp publiczny” (Ezd 6:1-12).

Dzięki takiemu poparciu czynników oficjalnych i dalszym zachętom proroków (Za 7:1; 8:1-9, 20-23) kontynuowano prace przy świątyni i szczęśliwie ukończono ją „do trzeciego dnia miesiąca księżycowego Adar, to jest w szóstym roku panowania króla Dariusza” (6 marca 515 p.n.e.; Ezd 6:13-15). Ponieważ z inskrypcji Dariusza wynika, że był on żarliwym czcicielem Ahura Mazdy, więc jego poczynania wynikały zasadniczo z szacunku dla nieodwołalnych praw medo-perskich i harmonizowały z tolerancyjną polityką, o której świadczą pewne dokumenty sporządzane w jego imieniu. Rzecz jasna, służyło to zamierzeniu Jehowy Boga i niewątpliwie było przez Niego kierowane.

Późniejsze wyprawy do Grecji. Na przełomie VI i V w. różne greckie miasta w Jonii podniosły bunt przeciw panowaniu perskiemu i chociaż został on zdławiony, Dariusz postanowił ukarać Ateny i Eretrię za udzielenie pomocy rebeliantom. Persja dokonała inwazji na Grecję, jednakże w 490 r. p.n.e. armia Dariusza została pokonana w bitwie pod Maratonem. Dariusz zaczął starannie przygotowywać następną wyprawę do Grecji, ale już nie zdążył jej poprowadzić, gdyż umarł w 486 r. p.n.e. Tron po nim objął jego syn Kserkses.

3. W Nehemiasza 12:22 wspomniano o zapiskach obejmujących naczelników lewickich domów patriarchalnych „za dni Eliasziba, Jojady i Jochanana oraz Jaddui (...) aż do królowania Dariusza Persa”. Eliaszib był arcykapłanem, gdy Nehemiasz pojawił się w Jerozolimie (Neh 3:1), gdy zaś przybył tam po raz drugi (po 32 roku panowania Artakserksesa [443 p.n.e.]), Jojada miał żonatego syna (Neh 13:28), a zatem wymieniony tu król to najprawdopodobniej Dariusz Ochos (Notos), który panował w latach 423-405 p.n.e.

Wśród papirusów z Elefantyny znaleziono list datowany na końcowe lata V w. p.n.e., w którym znajduje się wzmianka, iż arcykapłanem w Jerozolimie był wówczas „Jochanan”.

Mężczyzna, którego potomkowie znaleźli się wśród „synów sług Salomona” powracających z Zerubbabelem z niewoli babilońskiej (Ezd 2:1, 2, 55, 56; Neh 7:6, 7, 57, 58).

Zobacz DARY OFIARNE.

Zobacz DARY OFIARNE.

Środki przekazywane osobom znajdującym się w potrzebie w celu poprawienia ich sytuacji. Choć Pisma Hebrajskie nie wspominają bezpośrednio o „darach miłosierdzia” (w innych przekładach: „jałmużna” lub „uczynek miłosierdzia”), Prawo Mojżeszowe precyzowało, jak Izraelici mają traktować swych ubogich braci. Mieli być wobec nich szczodrzy, a nie skąpi (Pwt 15:7-10).

Opieka nad ubogimi w Izraelu. Według Prawa można było wejść do czyjejś winnicy lub na czyjeś pole i najeść się do syta, ale niczego nie wolno było ze sobą zabrać (Pwt 23:24, 25). Zbierając plony, Izraelici mieli zostawiać niezżęty skraj pola oraz pokłosie, jak również resztki z drzew oliwnych i winorośli; przeznaczone były „dla osiadłego przybysza, dla chłopca nie mającego ojca i dla wdowy” (Pwt 24:19-21; Kpł 19:9, 10).

Co trzeci rok Izraelici mieli wynieść całą dziesięcinę z tego, co zebrali w danym roku, i złożyć ją w bramach dla Lewitów, osiadłych przybyszów, sierot i wdów (Pwt 14:28, 29; zob. DZIESIĘCINA).

W każdym roku 7 (sabatowym) i 50 (jubileuszowym) ziemię zostawiano odłogiem, by odpoczęła, i nie przeprowadzano zwykłych zbiorów. To, co samo wyrosło, służyło za pokarm dla ubogich, choć mogli też z tego korzystać właściciele pola, ich niewolnicy i najemnicy. Najwyraźniej jednak podczas roku sabatowego Izraelici na ogół żyli