lud, zostali unicestwieni (Iz 16:6; 25:10, 11; Jer 48:29). Bóg nie oszczędził nawet dziesięcioplemiennego królestwa Izraela, gdy stało się butne i wyniosłe (Iz 9:8-12).

Wyniosłości trzeba się wystrzegać. Z powyższych względów należy strzec swego serca przed wyniosłością. Na baczności musi się mieć zwłaszcza człowiek, który osiągnął powodzenie w jakiejś dziedzinie albo otrzymał wyższe bądź bardziej odpowiedzialne stanowisko. Powinien pamiętać, że „pycha poprzedza upadek, a duch wyniosły — potknięcie” (Prz 16:18). Jeśli ktoś pozwoli, by zawładnęła nim wyniosłość, Jehowa zaliczy go do osób wydanych „w stan umysłu niegodny upodobania” i zasługujących na śmierć (Rz 1:28, 30, 32). Ta przestroga jest szczególnie stosowna w „dniach ostatnich”, gdyż według słów apostoła Pawła m.in. właśnie wyniosłość miała charakteryzować ludzi żyjących w tych „krytycznych czasach” (2Tm 3:1, 2).

Poza tym osoba zabiegająca o uznanie Boże nie powinna nikogo karmić pochlebstwami, które mogłyby go doprowadzić do popadnięcia w wyniosłość. Przysłowie mówi: „Krzepki mężczyzna, który schlebia swemu towarzyszowi, zastawia sieć na jego stopy” (Prz 29:5). Pochlebca nie tylko wyrządza szkodę swemu towarzyszowi („usta schlebiające powodują upadek”; Prz 26:28), lecz także ściąga na siebie niezadowolenie Boże. Apostoł Paweł starał się unikać zarówno wyniosłości, jak i schlebiania innym (1Ts 2:5, 6).

Nieprzewidziane zdarzenie będące wynikiem niewiedzy, nieuwagi lub splotu okoliczności nazywa się przypadkiem, a takie, które powoduje przy tym straty materialne, zdrowotne bądź śmierć — wypadkiem. Hebrajski wyraz ʼasòn, który dosłownie znaczy „uzdrowienie”, bywa używany jako eufemizm „śmiertelnego wypadku” (por. Rdz 42:4, przyp. w NW). Słowo mikréh wywodzi się od rdzenia oznaczającego „przydarzyć się; spotkać” (Rdz 44:29; Pwt 25:18) i jest tłumaczone na „przypadkiem” (Rut 2:3; 1Sm 6:9), a także na „traf”, „przytrafiać się” (Kzn 2:14, 15; 3:19).

Na przykład Jakub obawiał się, że śmiertelny wypadek mógłby się przydarzyć jego ukochanemu synowi Beniaminowi, gdyby ten poszedł z braćmi do Egiptu (Rdz 42:4, 38). Filistyni zwrócili Arkę Jehowy, by się przekonać, czy guzki krwawnicze zesłał na nich Jehowa, czy spotkało ich to przypadkiem (1Sm 6:9). A Salomon był świadomy, że każdego może dosięgnąć nieprzewidziane zdarzenie (Kzn 9:11).

Prawo Mojżeszowe odróżniało wypadki śmiertelne od pozostałych (Wj 21:22-25). Inaczej też traktowało zabójstwo nieumyślne, a inaczej zamierzone. Rozmyślnego mordercę należało bezwarunkowo uśmiercić, natomiast dla przypadkowych zabójców wyznaczono miasta schronienia (Lb 35:11-25, 31; zob. MIASTA SCHRONIENIA). Przepisy te odnosiły się zarówno do rodowitych Izraelitów, jak i osiadłych przybyszów. Prawo zawierało też wskazówki co do darów ofiarnych składanych za nieumyślne, przypadkowe grzechy (Kpł 4:1-35; 5:14-19; Lb 15:22-29).

Zobacz SĄDOWNICZE ROZSTRZYGNIĘCIE.

Słowa pochwały, podziwu, a w odniesieniu do Boga także czci. Wyraz „wysławiać” jest tłumaczeniem m.in. hebrajskiego halál i greckiego ainéo (Ps 113:1; Iz 38:18; Rz 15:11; zob. ALLELUJA; HALLEL). Myśl o wysławianiu Boga — lub o pieśni pochwalnej na Jego cześć — zawiera też grecki rzeczownik hýmnos, od którego pochodzi polskie słowo „hymn” (Mk 14:26, przyp. w NW).

Wysławianie imienia Bożego oznacza wysławianie samego Boga (Ps 69:30). Najwyższy zasługuje, by wysławiać Go bardziej niż kogokolwiek innego, bo „jest dobry”, czyli kieruje się najszczytniejszymi normami moralnymi, bo stworzył wszystko, pomaga ludziom w udręce oraz wspiera i wybawia swych sług (Ps 135:3; 150:2; 1Kn 16:25, 26). Swoją sławą nigdy nie będzie się dzielił z martwymi wizerunkami, które nie potrafią pomóc swym czcicielom (Iz 42:8).

Wysławianie odgrywało istotną rolę w wielbieniu Jehowy przez Izraelitów. Ponieważ Wszechmocny jest niejako otoczony wyrazami wysławiania, nazwano Go „mieszkającym w chwałach Izraela” (Ps 22:3). Król Dawid zorganizował służbę kapłanów i lewitów mających wysławiać Jehowę śpiewem i grą na instrumentach. System ten przeniesiono potem do świątyni wybudowanej przez Salomona. Kapłani i lewici przez wiele lat przewodzili w wysławianiu Boga, korzystając z natchnionych przez Niego utworów, które zachowały się do dziś w Księdze Psalmów (1Kn 16:4-6; 23:2-5; 2Kn 8:14; zob. MUZYKA).

Wierni słudzy Jehowy nie pozwalali, by cokolwiek przeszkodziło im w oddawaniu Bogu należnego Mu wysławiania. Prorok Daniel nie przestał Go wysławiać pomimo zakazu, za którego złamanie groziło wrzucenie do lwiej jamy (Dn 6:7-10). Najlepszy przykład pod względem wysławiania Boga dał Jezus Chrystus, który nie czynił nic sam z siebie. Całym swym życiem i służbą, w tym także