zamieniły pożycie zgodne z naturą [fysikén] na przeciwne naturze, jak i mężczyźni podobnie porzucili zgodne z naturą pożycie z kobietą i gwałtownie zapłonęli w swej pożądliwości jedni ku drugim, mężczyźni z mężczyznami czyniąc to, co sprośne, i na samych sobie otrzymując pełną odpłatę należną za ich błąd”. Ludzie tacy zniżają się do poziomu zwierząt (Rz 1:26, 27; 2Pt 2:12). Zaspokajają swe niestosowne pragnienia cielesne, gdyż tak jak zwierzęta nie korzystają z rozumu i lekceważą sprawy duchowe (Judy 7, 10).

Narodziny. Inne greckie słowo, które bywa tłumaczone na „naturalny”, to génesis: dosłownie „narodziny” lub „pochodzenie”. Jakub wspomniał o „człowieku, który przygląda się w zwierciadle swemu naturalnemu obliczu [„twarzy urodzenia jego”, NTint]” (Jak 1:23). Napisał też, że „język jest ogniem” i że „zapala koło życia naturalnego [„krąg urodzenia”, NTint]” (Jak 3:5, 6). Być może nawiązywał tu do koła (np. koła rydwanu), które może się zapalić od osi rozgrzanej do czerwoności. Podobnie język potrafi niejako podpalić, zrujnować bieg czyjegoś życia (który się rozpoczął w chwili narodzin), może zamienić je w błędne koło, a nawet sprowadzić na danego człowieka zagładę niczym ogień.

Nauczyciel to ktoś, kto słowem lub przykładem przekazuje drugim wiadomości bądź umiejętności. Dobry nauczyciel zazwyczaj udziela wyjaśnień, dostarcza dowodów albo jakąś inną metodą stara się dopomóc słuchaczom w zrozumieniu i zapamiętaniu tego, co słyszą.

Jehowa Bóg, nasz Stwórca, jest Wspaniałym Nauczycielem swoich sług (1Kl 8:36; Ps 27:11; 86:11; 119:102; Iz 30:20; 54:13). O istnieniu wszechmądrego Boga poucza już samo dzieło stwórcze, które stanowi rozległe pole do dociekań i obserwacji, poznane na razie bardzo powierzchownie (Hi 12:7-9). Z kolei za pośrednictwem specjalnych objawień Jehowa Bóg udzielił ludziom pouczeń co do swego imienia, zamierzeń i praw (por. Wj 4:12, 15; 24:12; 34:5-7). Objawienia te, zawarte w Słowie Bożym, Biblii, są podstawą do poprawnego pouczania drugich o woli Bożej (Rz 15:4; 2Tm 3:14-17). Prócz tego jako nauczyciel działa również duch Boży (Jn 14:26).

Nauczanie wśród Izraelitów. W Izraelu obowiązek pouczania dzieci Bóg włożył na rodziców (Pwt 4:9; 6:7, 20, 21; 11:19-21; Ps 78:1-4). A naród jako całość nauczali prorocy, Lewici, zwłaszcza kapłani, oraz inni mądrzy mężowie (por. 2Kn 35:3; Jer 18:18; zob. EDUKACJA, WYCHOWANIE).

Prorocy. Pouczali lud o przymiotach i zamierzeniach Jehowy, obnażali niegodziwe uczynki Izraelitów i wskazywali im właściwą drogę postępowania. Często udzielali pouczeń ustnie, a później utrwalali je na piśmie (por. 1Sm 12:23-25; Iz 7:3, 4; 22:15, 16; Jer 2:2). Nauczali m.in. za pomocą pytań (Jer 18:13, 14; Am 3:3-8; Ag 2:11-14), przykładów (2Sm 12:1-7; Iz 10:15; Jer 18:3-10), zagadek (Eze 17:2) oraz symbolicznych czynów (1Kl 11:30-32; Jer 13:4-11; 19:1-12; 27:2; 28:10-14; Eze 4:1 do 5:4).

Kapłani i lewici. Mieli obowiązek uczyć naród izraelski praw Bożych (Kpł 10:11; 14:57; 2Kn 15:3; 35:3). Czynili to na różne sposoby. W każdym roku sabatowym podczas Święta Szałasów odczytywali treść Prawa całemu ludowi — mężczyznom, kobietom, dzieciom i osiadłym przybyszom (Pwt 31:9-13). Niekiedy utrwalali w pamięci słuchaczy prawa Boże, prosząc ich o odpowiedzi (por. Pwt 27:14-26). Kapłani i lewici nie tylko czytali Prawo, ale też niewątpliwie objaśniali jego znaczenie (por. Neh 8:8). A ich sądownicze rozstrzygnięcia uczyły zasad sprawiedliwości Bożej (Pwt 17:8-13; 1Kn 26:29; 2Kn 19:8-11).

Uczeni w piśmie. W okresie ziemskiej służby Jezusa znanymi nauczycielami Prawa byli uczeni w piśmie. Nie zajmowali się jednak rzeczywistymi problemami ani potrzebami ludzi. Podobnie jak faryzeusze, kładli większy nacisk na przepisy i tradycje niż na miłosierdzie, sprawiedliwość i wierność. Uczynili Prawo nieznośnym brzemieniem dla ludu (Mt 23:2-4, 23, 24; Łk 11:45, 46). Prócz tego wynosili się ponad prostego człowieka i nie dawali dobrego przykładu, czym osłabiali skuteczność swych pouczeń (por. Mt 23:3, 6, 7; Jn 7:48, 49; zob. PISARZ, UCZONY W PIŚMIE).

Dzięki czemu pouczenia Jezusa były tak skuteczne?

Religijni przywódcy judaizmu nazywali Jezusa „Nauczycielem [gr. didáskalos]”, ale najwyraźniej czynili to nieszczerze. Niemniej przez wielu innych — zarówno wierzących, jak i niewierzących — Jezus Chrystus naprawdę był uznawany za nauczyciela (Mt 8:19; 9:11; 12:38; 19:16; 22:16, 24, 36; Jn 3:2). To, czego uczył, wywarło tak duże wrażenie na urzędnikach, którzy mieli go pojmać, że wrócili z pustymi rękami i oznajmili: „Nigdy żaden inny człowiek nie mówił jak ten” (Jn 7:46). Jezus nauczał „jak ktoś mający władzę, a nie jak ich uczeni w piśmie” (Mt 7:29). Głosił nauki pochodzące od Boga (Jn 7:16; 8:28), przekazywał je