w przyszłość, ale już teraz jest szczęśliwy i bezpieczny (3:25, 26). „Gdy Jehowa ma upodobanie w drogach człowieka, sprawia, że żyją z nim w pokoju nawet jego nieprzyjaciele” (16:7). Bóg nie pozwoli prawemu głodować (10:3). Jeżeli ktoś okazuje Mu szacunek tym, co ma wartościowego, jego „spichrze będą obficie napełnione” (3:9, 10). Bóg doda dni do jego życia (10:27).

Kto szuka ochrony w imieniu Jehowy (tzn. rozumie i uznaje wszystko, co ono oznacza), przekona się, że jest podobne do potężnej wieży, w jakiej dawniej ludzie chronili się przed nieprzyjaciółmi (Prz 18:10; 29:25).

Pokora wobec Jehowy przynosi „bogactwo i chwałę, i życie” (Prz 22:4). Bogu podoba się miłosierdzie i prawda; ceni je wyżej niż ofiary. Kto odwraca się od złego, przejawia bojaźń przed Jehową i w ten sposób Mu służy, nie musi się obawiać niepomyślnego wyroku (Prz 16:6; por. 1Sm 15:22). Dzięki poznaniu zasad Jehowy może podążać „całą drogą tego, co dobre” (Prz 2:9).

Przemawia do serca. Aby osiągnąć swój cel, Księga Przysłów zwraca się wprost do serca. Przeszło 75 razy wspomina, że serce posiadło wiedzę, poznanie, zrozumienie, mądrość i rozeznanie, że jest odpowiedzialne za słowa i postępki lub że poddaje się wpływowi okoliczności zewnętrznych. Serce należy skłonić ku rozeznaniu (Prz 2:2), by przestrzegało słusznych przykazań (3:1), a te z kolei muszą być zapisane ‛na tablicy serca’ (3:3). Trzeba go strzec „bardziej niż wszystkiego innego” (4:23) i całym nim ufać Jehowie (3:5; zob. SERCE).

Serce a karcenie. Księga Przysłów kładzie duży nacisk na rozmaite formy karcenia (Prz 3:11, 12). Napisano w niej: „Kto stroni od karcenia, ten odrzuca własną duszę, lecz kto słucha upomnienia, nabywa serca” (15:32). A zatem upomnienie dociera do serca i je koryguje, pomagając danej osobie nabyć rozsądku lub rozeznania. „Głupcy umierają wskutek niedostatku serca”, a więc z braku rozeznania (10:21). Gdy się wychowuje dzieci, trzeba docierać do ich serc, dlatego powiedziano: „Głupota jest przywiązana do serca chłopca; rózga karności oddali ją od niego” (22:15).

Duch i dusza. Księga Przysłów nie jest zbiorem człowieczych mądrości czy pouczeń objaśniających, jak podobać się ludziom lub na nich wpływać. Przeciwnie, jej treść dociera w głąb serca, siedliska myśli i uczuć, w głąb ducha, czyli skłonności umysłu, oraz w głąb duszy, czyli każdej cząstki naszego jestestwa i naszej osobowości (Heb 4:12). Nawet jeśli ktoś uważa, że ma rację, albo usprawiedliwia swe poczynania — gdyż „wszystkie drogi człowieka są w jego oczach czyste” — to w Przysłów 16:2 przypomniano, iż „Jehowa ocenia duchy”, a zatem zna nasze prawdziwe skłonności. W świecie wysoko ceni się siłę, ale „nieskory do gniewu jest lepszy niż mocarz, a panujący nad swym duchem — niż zdobywca miasta” (Prz 16:32).

Przyswojenie sobie wiedzy i mądrości z tej księgi pochodzącej od Boga ogromnie pomaga prowadzić już teraz szczęśliwe życie i wkroczyć na drogę do życia wiecznego. „Kto nabywa serca, miłuje swą duszę”, a natchnione rady i karcenie ‛dodadzą mu długich dni i lat życia’ oraz ‛okażą się życiem dla jego duszy’, pod warunkiem że będzie wprowadzał je w czyn (Prz 19:8; 3:2, 13-18, 21-26). „Jehowa nie pozwoli głodować duszy prawego” (10:3). „Kto zachowuje przykazanie, zachowuje swą duszę” — zapewnia Salomon (19:16).

Stosunki międzyludzkie. Według Księgi Przysłów prawdziwy sługa Boży robi dobry użytek ze swego języka (Prz 10:20, 21, 31, 32), nie oczernia innych ani nawet nie rani ich nieprzemyślanymi słowami (12:6, 8, 17-19; 18:6-8, 21). Gdy jest prowokowany, odwraca złość przeciwnika łagodną odpowiedzią (15:1; 25:15). Nie lubuje się w sporach ani w kłótniach, panuje nad gniewem, żeby nie popełnić jakiegoś nieodwracalnego głupstwa (Prz 14:17, 29; 15:18; por. Kol 3:8). Unika towarzystwa ludzi skorych do gniewu i ulegających atakom złości, bo wie, że mogliby go usidlić (Prz 22:24, 25; por. 13:20; 14:7; 1Ko 15:33).

Czyń dobro, a nie zło. Natchnione przysłowia usilnie zachęcają, by szukać sposobności do czynienia drugim dobra. Człowiek ma nie tylko wyświadczać je tym, którzy ‛mieszkają u niego bezpiecznie’ i nie wyrządzają mu nic złego (Prz 3:27-30), ale także odpłacać dobrem za zło (25:21, 22). Musi uważnie obserwować swe serce, żeby nie cieszyć się z nieszczęścia kogoś, kim gardzi lub kto jego nienawidzi (17:5; 24:17, 18).

Plotkowanie i oszczerstwa. Księga Przysłów poświęca dużo uwagi kłopotom, troskom i krzywdom wyrządzanym przez plotki i podkreśla ogrom winy tego, kto je rozpowszechnia. Słuchacz oszczercy ‛łapczywie połyka’ podsuwane przez niego smakowite „kąski”; nie puszcza ich mimo uszu, lecz dobrze je zapamiętuje, tak iż „wpadają do najskrytszych części brzucha”. Przysparzają innym zmartwień, toteż plotkarz nie może wymówić się od winy. Chociaż nieraz ukrywa prawdziwy stan swego serca i wydaje się bardzo miły, to Bóg dopilnuje, żeby tkwiące w nim zło i nienawiść zostały „odsłonięte w zborze”. Sam wpadnie do dołu, który wykopał dla kogoś innego (Prz 26:22-28).

Stosunki w rodzinie. Księga Przysłów stanowczo doradza wierność małżeńską. Mężczyzna powinien cieszyć się ‛żoną swej młodości’ i nie szukać zaspokojenia swych pragnień gdzie indziej (Prz 5:15-23). Cudzołóstwo sprowadza zgubę i śmierć (5:3-14; 6:23-35). Dobra żona jest dla męża „koroną” i błogosławieństwem. Natomiast kobieta postępująca haniebnie „jest zgnilizną w jego kościach” (12:4). Żona swarliwa potrafi uprzykrzyć mężowi życie (25:24; 19:13; 21:19; 27:15, 16). Chociażby odznaczała się urodą i wdziękiem, przypomina „złoty kolczyk do nosa tkwiący w ryju świni” (11:22; 31:30). Głupia kobieta własnoręcznie burzy swój dom (14:1). Wspaniałe przymioty dobrej żony opisano w rozdz. 31: jest pracowita, godna zaufania, podporządkowana mężowi i wiernie zarządza domem.

Wielokrotnie zaznaczono, że rodzice są w pełni odpowiedzialni za swe dzieci i że mają je wychowywać w karności (Prz 19:18; 22:6, 15; 23:13, 14; 29:15, 17). Szczególnie uwypuklono rolę ojca, ale jeśli dziecko chce zostać obdarzone życiem przez Jehowę, musi szanować oboje rodziców (19:26; 20:20; 23:22; 30:17).

Troska o zwierzęta. Księga ta porusza nawet temat troski o zwierzęta domowe. „Prawy dba o duszę swego zwierzęcia domowego” (Prz 12:10). „Stanowczo powinieneś znać wygląd swej trzody” (27:23).

Stabilna i rzetelna władza. W Księdze Przysłów wyłuszczono zasady dobrego rządzenia. Królowie i inni ludzie wysoko postawieni powinni uważnie badać sprawy (Prz 25:2), okazywać lojalną życzliwość i wierność wobec prawdy (20:28) oraz sprawiedliwie traktować poddanych (29:4; 31:9), nie wyłączając maluczkich (29:14). Jeżeli chcą, by ich władza była utwierdzona prawością, nie mogą słuchać rad niegodziwców (25:4, 5). Wódz musi odznaczać się rozeznaniem i nienawidzić niesprawiedliwego zysku (28:16).

„Prawość wywyższa naród” (Prz 14:34), a występek narusza fundamenty władzy (28:2). Zagrożeniem dla stabilności państwa są także bunty przeciw rządzącym, potępione w Przysłów 24:21, 22: „Synu mój, bój się Jehowy i króla. Nie zadawaj się z tymi, którzy są za zmianą. Bo ich klęska nastąpi tak nagle, że któż wie o zgubie tych, którzy są za zmianą?”

Użyteczna do udzielania rad. Ponieważ Księga Przysłów omawia najrozmaitsze dziedziny życia ludzkiego, można na jej podstawie udzielać niezwykle praktycznych rad i zachęt, jak to czynili pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich. „Serce prawego rozmyśla, żeby odpowiedzieć” (Prz 15:28). Nie warto jednak napominać szyderców. „Kto koryguje szydercę, ściąga na siebie hańbę, a kto upomina niegodziwego — ma w sobie wadę. Nie upominaj szydercy, żeby cię nie znienawidził. Upomnij mądrego, a będzie cię miłował” (Prz 9:7, 8; 15:12; por. Mt 7:6). Nie każdy jest szydercą, toteż osoby uprawnione do udzielania rad nie powinny się od tego wzbraniać, ponieważ „wargi prawego pasą wielu” (Prz 10:21).

Na dworach starożytnego Bliskiego Wschodu przystęp do monarchy był możliwy tylko za jego zgodą i pod warunkiem przestrzegania ustalonych przepisów. Osoba ubiegająca się o audiencję na ogół potrzebowała pośrednika, który ją przedstawiał i za nią ręczył. W Persji za rządów Aswerusa wejście na wewnętrzny dziedziniec bez wezwania oznaczało śmierć, ale gdy królowa Estera z narażeniem życia stanęła przed obliczem władcy, ten okazał jej łaskę (Est 4:11, 16; 5:1-3). O tym, jak usilnie starano się niczym nie urazić króla, świadczą słowa i zachowanie braci Józefa, do którego Juda rzekł: „Jesteś jak sam faraon” (Rdz 42:6; 43:15-26; 44:14, 18). A zatem chociaż ziemski władca był tylko niedoskonałym człowiekiem, uzyskanie do niego przystępu uważano za niezwykle rzadki i trudno osiągalny przywilej.

Święta obecność Boga. Paweł oznajmił Ateńczykom, że Bóg „nie jest (...) daleko od nikogo z nas” (Dz 17:27), i to znajduje potwierdzenie w całej Biblii. Niemniej przystępujący do Niego muszą spełnić określone warunki i zyskać Jego przychylność. Z obecnością Władcy Wszechświata wiąże się dostojeństwo, szacunek i ład, czego dowodzi wizja, w której Daniel ujrzał majestatyczny niebiański dwór „Istniejącego od Dni Pradawnych”. ‛Syn człowieczy uzyskał dostęp’ przed Jego tron i został przyprowadzony „tuż przed Niego” (Dn 7:9, 10, 13, 14; por. Jer 30:21). Z Hioba 1:6 i 2:1 wynika, że również anielscy synowie Boga są zapraszani przed Jego oblicze w określonych porach, toteż rozsądny wydaje się wniosek, iż Szatan mógł się pojawić wśród nich tylko za przyzwoleniem Najwyższego.

Człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo swego Boga i Ojca, który obdarzył go pewną miarą własnych przymiotów oraz zobowiązał do troszczenia się o planetę Ziemię i o zamieszkujące ją zwierzęta, co oczywiście oznaczało konieczność utrzymywania kontaktów ze Stwórcą