dniu ze „starszymi ludu” — poważanymi członkami Sanhedrynu (Mt 26:3). Przełożeni świątyni mogli zostać zaproszeni ze względu na swe wpływy, a także dla nadania pozorów praworządności planowanemu zatrzymaniu Jezusa.

Dlaczego żydowscy przywódcy religijni zaproponowali za wydanie Jezusa tylko 30 srebrników?

Zdrajcy zaproponowano 30 srebrników (66 dolarów, jeśli chodziło o sykle) (Mt 26:14, 15). Suma ustalona przez przywódców religijnych miała zapewne pokazać, jak gardzą Jezusem i jak nisko go szacują. Według Wyjścia 21:32 kwota 30 sykli była ceną za niewolnika. Prorok Zachariasz otrzymał „trzydzieści srebrników” za pasienie ludu. Jehowa wzgardził tą nikczemną zapłatą i uznał ją za miernik tego, jak niewierni Izraelici oceniali Jego samego (Za 11:12, 13). A zatem proponując za Jezusa zaledwie 30 srebrników, przywódcy religijni dali do zrozumienia, iż według nich jest niewiele wart. Zarazem jednak wypełnili proroctwo z Zachariasza 11:12 i swym stosunkiem do pasterza Izraela, będącego przedstawicielem Jehowy, pokazali, jak nisko cenią samego Boga. Zdemoralizowany Judasz „zgodził się [na zaproponowaną stawkę] (...) i zaczął szukać dobrej sposobności, żeby im go [Jezusa] wydać z dala od tłumu” (Łk 22:6).

Ostatnia noc z Jezusem. Chociaż Judasz sprzeniewierzył się Chrystusowi, dalej z nim przestawał. Dnia 14 Nisan przybył wraz z apostołami na obchody Paschy. Podczas wieczerzy paschalnej Jezus pokornie usłużył apostołom, obmywając im stopy. Obłudny Judasz pozwolił, by także jemu wyświadczył tę uprzejmość. Ale Jezus powiedział: „Nie wszyscy jesteście czyści” (Jn 13:2-5, 11). Dodał, że jeden z apostołów spoczywających przy stole dopuści się zdrady. Zapewne dla odsunięcia od siebie podejrzeń Judasz zapytał, czy to jego ma na myśli. Aby wskazać zdrajcę, Jezus podał Judaszowi kęs chleba i polecił mu szybko uczynić to, co sobie postanowił (Mt 26:21-25; Mk 14:18-21; Łk 22:21-23; Jn 13:21-30).

Judasz natychmiast opuścił tamto miejsce. Porównanie Mateusza 26:20-29 z Jana 13:21-30 prowadzi do wniosku, że stało się to jeszcze przed ustanowieniem przez Jezusa uroczystości Wieczerzy Pańskiej. Łukasz w swym sprawozdaniu najwyraźniej nie trzyma się ściśle porządku chronologicznego, gdyż Judasz na pewno wyszedł, zanim Chrystus pochwalił apostołów, że przy nim wytrwali, co w żadnym wypadku nie mogło odnosić się do Judasza, który nie mógł też zostać objęty „przymierzem (...) co do królestwa” (Łk 22:19-30).

Później Judasz odnalazł Jezusa i wiernych apostołów w ogrodzie Getsemani, w miejscu dobrze mu znanym, gdyż spotykali się tam już wcześniej. Przyprowadził ze sobą wielką zgraję składającą się m.in. z żołnierzy rzymskich i ich dowódcy. Napastnicy mieli ze sobą pałki i miecze, a także pochodnie i lampy, potrzebne na wypadek, gdyby chmury zakryły księżyc świecący w pełni lub gdyby Jezus znajdował się w cieniu. Rzymianie prawdopodobnie by go nie rozpoznali, więc Judasz uzgodnił z nimi odpowiedni znak i pozdrowiwszy Chrystusa, obłudnie „pocałował go bardzo czule” (Mt 26:47-49; Jn 18:2-12). Później uzmysłowił sobie ogrom swej winy. Rankiem próbował oddać 30 srebrników, lecz naczelni kapłani nie chcieli ich przyjąć z powrotem. W końcu więc wrzucił je do świątyni (Mt 27:1-5).

Śmierć. Według Mateusza 27:5 Judasz się powiesił. Ale w Dziejach 1:18 napisano, że „runąwszy głową w dół, pękł pośrodku, a wszystkie jego jelita wypłynęły”. Zapewne Mateusz opisuje sposób, w jaki Judasz usiłował popełnić samobójstwo, Dzieje Apostolskie zaś przedstawiają końcowy rezultat. Z połączenia tych dwóch relacji wynika, że Judasz próbował się powiesić na skraju urwiska, jednak albo zerwał się sznur, albo pękł konar, wskutek czego samobójca runął w dół i roztrzaskał się o leżące niżej skały. Topografia okolic Jerozolimy potwierdza logiczność takiego wniosku.

Ze śmiercią Judasza wiąże się też pytanie, kto nabył za 30 srebrników pole pogrzebowe. Jak podano w Mateusza 27:6, 7, kupili je naczelni kapłani, którzy uznali, że nie mogą wrzucić pieniędzy do świętego skarbca. Natomiast w Dziejach 1:18, 19 napisano o Judaszu: „Tenże człowiek nabył pole za zapłatę uzyskaną za nieprawość”. Najprawdopodobniej więc pole zostało kupione przez kapłanów, ale ponieważ pieniądze pochodziły od Judasza, więc to jego można było uznać za nabywcę. Doktor A. Edersheim tak to ujął: „Nie wolno było przyjąć do świątynnego skarbca, z którego czerpano środki na zakup rzeczy świętych, pieniędzy zdobytych w sposób nieprawy. W takich wypadkach Prawo żydowskie nakazywało oddać pieniądze darczyńcy, a jeśli nalegał na ich przyjęcie — skłonić go do wydania ich na cel publiczny. (...) Stosując kruczek prawny, uznano, że pieniądze wciąż należą do Judasza i że to on przeznaczył je na zakupienie dobrze znanego ‚pola garncarza’” (The Life and Times of Jesus the Messiah, 1906, t. II, s. 575). Transakcja ta spełniła proroctwo z Zachariasza 11:13.

Judasz postępował podstępnie, obłudnie i z premedytacją, kierując się pychą, chciwością i złą wolą. Przytłoczony brzemieniem winy, odczuł potem wyrzuty sumienia, tak jak rozmyślnego mordercę niekiedy dręczy żal za popełnioną zbrodnię. Jednakże Judasz z własnej woli zawarł układ z tymi, o których Jezus powiedział, że nie ujdą przed „sądem Gehenny” i że pozyskują prozelitów podlegających Gehennie dwakroć bardziej niż oni sami (Mt 23:15, 33). Ostatniej nocy swego ziemskiego życia Jezus oznajmił też, mając na myśli Judasza: „Byłoby lepiej dla tego człowieka, gdyby się nie urodził”. Później nazwał go „synem zagłady” (Mk 14:21; Jn 17:12; Heb 10:26-29).

Zastąpiony. Po wniebowstąpieniu Jezusa, a jeszcze przed dniem Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e., Piotr, powołując się na proroctwo z Psalmu 109:8, wyjaśnił ok. 120 zgromadzonym uczniom, że należałoby znaleźć kogoś, kto by zastąpił Judasza. Zaproponowano dwóch kandydatów i po rzuceniu losów wybrano Macieja, „żeby w tym usługiwaniu i apostolstwie zajął miejsce, z którego zszedł Judasz, aby pójść na swoje miejsce” (Dz 1:15, 16, 20-26).

(z hebr.: „[należąca do] Judy”).

Kraina w Palestynie; jej dokładne granice są nieznane. Najprawdopodobniej miała ok. 80 km ze wsch. na zach. i ok. 50 km z pn. na pd. Od strony pn. sąsiadowała z Samarią, a od pd. — z Idumeą. Jej granicę wschodnią stanowiły Morze Martwe i Dolina Jordanu. Ale w czasach, gdy do Judei zaliczano terytorium idumejskie, granica południowa zaczynała się nieco na pd. od Gazy i biegła w kierunku wsch. do Masady.

W Mateusza 19:1 powiedziano, że Jezus odszedł z Galilei i „przyszedł do granic Judei po drugiej stronie Jordanu”. Może to oznaczać, że odchodząc z Galilei, przekroczył Jordan i przybył do Judei drogą biegnącą przez Pereę.

Kiedy narodzili się Jan Chrzciciel i Jezus, „królem Judei” był Herod Wielki (Łk 1:5). Władzę nad Judeą otrzymał on od rzymskiego senatu. Z czasem powiększył swe królestwo, które przed jego śmiercią obejmowało Judeę, Galileę, Samarię, Idumeę, Pereę i inne tereny. Po Herodzie rządy nad Judeą, Samarią i Idumeą objął jego syn Archelaus (por. Mt 2:22, 23). Gdy jednak został skazany na wygnanie, kontrolę nad Judeą przejęli rzymscy namiestnicy, których oficjalną siedzibą była Cezarea. Z wyjątkiem krótkiego okresu, gdy królem w Palestynie był Herod Agryppa I (Dz 12:1), namiestnicy rządzili Judeą aż do powstania żydowskiego w 66 r. n.e.

Pod koniec I w. p.n.e., zgodnie z proroctwem dotyczącym obiecanego Mesjasza, w Betlejem na terenie Judei urodził się Jezus (Mt 2:3-6; Łk 2:10, 11). Po wizycie astrologów ze Wschodu Józef, przybrany ojciec Jezusa, uciekł z rodziną do Egiptu, ostrzeżony we śnie przez anioła, że Herod chce zgładzić chłopca. Po śmierci Heroda Józef nie wrócił do Judei, lecz osiedlił się w Nazarecie w Galilei. Uczynił tak dlatego, że Judeą rządził syn Heroda Archelaus, a ponadto otrzymał we śnie Boskie ostrzeżenie (Mt 2:7-23).

Kiedy wiosną 29 r. n.e. Jan Chrzciciel rozpoczął swą działalność, której celem było przygotowanie ludzi na nadejście Mesjasza, rzymskim namiestnikiem Judei był Poncjusz Piłat. Wielu Żydów, także z terenu Judei, słyszało orędzie głoszone przez Jana na Pustkowiu Judejskim i dało się ochrzcić na znak skruchy (Mt 3:1-6; Łk 3:1-16). Gdy niecałe osiem miesięcy później swą służbę rozpoczynał Jezus, mieszkańcy Judei otrzymali kolejną sposobność nawrócenia się do Jehowy. Przez jakiś czas uczniowie Jezusa chrzcili nawet więcej osób niż Jan Chrzciciel (Jn 3:22; 4:1-3). Kiedy Jezus odszedł do Galilei, wielkie tłumy z Jerozolimy i Judei podążyły za nim i również tam odnosiły pożytek z jego działalności (Mt 4:25; Mk 3:7; Łk 6:17). Zainteresowanie wielu mieszkańców Judei — podobnie jak Galilejczyków — rozbudziło to, co Jezus uczynił w Jerozolimie podczas święta (Paschy w 30 n.e.) (Jn 4:45). Wieści o cudach Jezusa w Galilei, np. o wskrzeszeniu jedynego syna wdowy w Nain, rozchodziły się także po całej Judei (Łk 7:11-17).

W Judei działalność Jezusa wywołała jednak silny sprzeciw przywódców religijnych. Wydaje się, że wśród Judejczyków mieli oni większe wpływy niż w Galilei. Już od Paschy w 31 r. Jezus nie mógł się w Judei czuć bezpiecznie (Jn 5:1, 16-18; 7:1). Mimo to przychodził na święta do Jerozolimy i wykorzystywał okazje, by tam głosić (Jn 7:10-13, 25, 26, 32; 10:22-39). Prawdopodobnie właśnie w Judei po Święcie Szałasów w 32 r. Jezus rozesłał 70 uczniów (Łk 10:1-24). Po jakimś czasie na wieść o śmierci swego przyjaciela Łazarza postanowił udać się do Judei, choć wcześniej ludzie próbowali go tam ukamienować. Wskrzeszenie Łazarza w Betanii dostarczyło przywódcom religijnym dalszych powodów, by nastawać na życie Jezusa. Niektórzy z nich mówili: „Jeżeli go tak pozostawimy, wszyscy w niego uwierzą i przyjdą Rzymianie, i zabiorą zarówno nasze miejsce, jak i nasz naród” (Jn 11:5-8, 45-53).