często w charakterze tytułu namaszczonych kapłanów, królów i proroków. Arcykapłan Aaron był „pomazańcem”, który otrzymał określone zadanie i został „ustanowiony dla dobra ludzi w sprawach dotyczących Boga” (Kpł 4:3, 5, 16; 8:12; Heb 5:1). Kiedy Jehowa ogłaszał wyrok na dom Helego, obiecał wzbudzić wiernego kapłana, który będzie zawsze chodzić przed pomazańcem (christòs) Bożym (1Sm 2:35).

Ten sam zaszczytny tytuł przysługiwał królom ze względu na ich pozycję wobec Jehowy. Na przykład w 1 Samuela 12:3 w brzmieniu Septuaginty Samuel określił słowem christòs króla Saula. A Dawid oświadczył o tym samym władcy: „Jest dla mnie nie do pomyślenia (...) żebym miał podnieść rękę na pomazańca [christòn, LXX] Jehowy!” (1Sm 26:11). Nie pozwolił też skrzywdzić Saula swemu siostrzeńcowi Abiszajowi (1Sm 26:8, 9). Później rozkazał stracić Amalekitę, który twierdził, jakoby zabił Saula, „pomazańca [christòn, LXX] Jehowy” (2Sm 1:13-16). Zarówno ten tytuł, jak i zadania przypadające królowi stały się także udziałem Dawida, dlatego potem i siebie nazwał on Bożym „pomazańcem [christòi, LXX]” (2Sm 22:51; 1Sm 16:12, 13). W roli „pomazańca [christòs] Jehowy” występował też król Sedekiasz, zasiadający na tronie jako dziedzic Dawida (Lam 4:20).

Oprócz tego pomazańcami Jehowy tytułowano Jego proroków, o czym świadczy paralela użyta w Psalmie 105:15. Prorokowi Eliaszowi Bóg polecił: „Elizeusza (...) masz namaścić na proroka na twoje miejsce”, nie podano jednak, jak to się odbyło (1Kl 19:16).

W innych wersetach greckiego tekstu Septuaginty słowo christòs zostało użyte w znaczeniu proroczym. Dziesięciokrotnie występuje w Psalmach, z czego szczególnie ciekawe są słowa z Psalmu 2:1, 2, gdzie wspomniano, iż narody wszczęły tumult, a królowie ziemi zgromadzili się „przeciw Jehowie i przeciw jego pomazańcowi”. Proroctwo to przytoczyli apostołowie, przypisując ów tytuł ‛świętemu słudze Jezusowi, którego namaścił Jehowa’ (Dz 4:24-27). Jeszcze bardziej niezwykłe jest odniesienie tego określenia do króla perskiego Cyrusa, i to na długo przed jego narodzinami. W proroctwie Izajasza oznajmiono: „Oto, co rzekł Jehowa do swego pomazańca [christòi, LXX], Cyrusa, którego prawicę ująłem” (Iz 45:1-3). W odróżnieniu od królów izraelskich Cyrus nigdy nie został namaszczony literalnym świętym olejkiem, a użycie wobec niego tytułu „pomazaniec” (podobnie jak w innych wersetach) wskazuje na wyznaczenie go przez Boga do wykonania specjalnego zadania (zob. NAMASZCZANIE).

Przezroczysty lub przeświecający, żółty lub zielony kamień półszlachetny zbudowany z krzemianów magnezu i żelaza. Spotyka się go na ogół w skałach wulkanicznych (także w dolomitach i niektórych wapieniach) w postaci stałej krystalicznej albo ziarnistej. Nazwa „chryzolit” pochodzi od greckiego słowa chrysòlithos („złoty kamień”) i jak się wydaje, bywała w starożytności odnoszona do różnych kamieni ozdobnych o żółtawym zabarwieniu. Wysokiej jakości kryształy chryzolitu występują w Egipcie.

Zgodnie ze wskazówkami Jehowy chryzolit (hebr. tarszísz; LXX: „chrysòlithos”) umieszczono na pierwszym miejscu w czwartym rzędzie przeznaczonego dla Aarona „napierśnika sądu” — jako symbol jednego z 12 plemion izraelskich (Wj 28:2, 15, 20, 21; 39:13). Chryzolit był również jednym z drogich kamieni służących za „okrycie” królowi Tyru (Eze 28:12, 13).

W dwóch odrębnych wizjach ukazanych Ezechielowi pojawiały się cztery koła, których wygląd przypominał „blask chryzolitu” (Eze 1:15-21; 10:9). Szulamitka przyrównała ręce ukochanego pasterza do „złotych walców, wykładanych chryzolitem”. Być może złote walce miały symbolizować palce, a chryzolit na nich — paznokcie (PnP 5:14). Również Daniel wspomniał o chryzolicie, opisując postać „pewnego męża odzianego w lnianą szatę”, który przybył, by oznajmić prorokowi, co spotka jego lud „pod koniec dni” (Dn 10:5, 6, 14). W wizji Nowej Jerozolimy apostoł Jan ujrzał, że siódmy fundament muru tego miasta był z chryzolitu, na którym wyryto imię jednego z „dwunastu apostołów Baranka” (Obj 21:2, 10, 14, 20; zob. KLEJNOTY, DROGOCENNE KAMIENIE).

Półszlachetny, przeświecający kamień ozdobny; jabłkowozielona odmiana chalcedonu. Barwa wywołana jest obecnością w minerale śladowych ilości niklu. Jedyna biblijna wzmianka o chryzoprazie (gr. chrysòprasos) występuje w Objawieniu, gdzie powiedziano, że stanowił on dziesiąty fundament muru „miasta świętego — Nowej Jerozolimy” (Obj 21:2, 20).

Greckie słowo báptisma oznacza zanurzenie, zamoczenie, jak również pogrążenie w wodzie i wydobycie z niej; pochodzi od czasownika bápto — „zanurzyć; umoczyć” (Jn 13:26). Występujący w Biblii termin „chrzcić” jest synonimem wyrazu „zanurzyć”. Trafnie ilustruje to Rzymian 6:3, 4 w brzmieniu Biblii poznańskiej: „Czyż nie wiecie, że wszystkich nas, których przez chrzest zanurzono w Chrystusie Jezusie, w Jego śmierci zanurzono? Pogrzebano nas z Nim razem