żydowskiego ostatka niektóre proroctwa Izajasza (Iz 1:9; 10:22, 23), gdy napisał: „Ponadto Izajasz woła w związku z Izraelem: ‚Choćby liczba synów Izraela była jak piasek morza, to wybawiony zostanie ostatek. Jehowa bowiem dokona na ziemi rozrachunku, doprowadzając go do końca i przycinając’. Jak to też niegdyś powiedział Izajasz: ‚Gdyby Jehowa Zastępów nie pozostawił nam potomstwa, stalibyśmy się podobni do Sodomy i zostalibyśmy upodobnieni do Gomory’” (Rz 9:27-29). Dalej Paweł przypomniał o 7000 Izraelitów, którzy w czasach Eliasza nie pokłonili się Baalowi, i oznajmił: „W taki więc sposób również w obecnej porze pojawił się ostatek zgodnie z wyborem dzięki życzliwości niezasłużonej” (Rz 11:5).

Ostatek duchowy. W 12 rozdz. Objawienia Jan opisuje wizję, podczas której ujrzał w niebie niewiastę i smoka. Pod koniec zobaczył, że „smok srodze się rozgniewał na niewiastę i odszedł, aby toczyć wojnę z pozostałymi [loipòn] z jej potomstwa, którzy przestrzegają przykazań Bożych i zajmują się świadczeniem o Jezusie”. Owi „pozostali”, którzy „zajmują się świadczeniem o Jezusie”, to ostatni duchowi bracia Jezusa Chrystusa żyjący na ziemi już po zrzuceniu na nią Diabła, a więc po tym, jak rozległo się obwieszczenie: „Teraz nastało wybawienie i moc, i królestwo naszego Boga, i władza jego Chrystusa”. Smok, czyli Diabeł, toczy wojnę z tym ostatkiem braci Chrystusa, posługując się ‛bestiami’ i „wizerunkiem bestii”, opisanymi w 13 rozdz. Objawienia. Ale jak ukazuje rozdz. 14, ostatek odnosi w tej walce zwycięstwo (zob. NASIENIE, POTOMSTWO).

Zobacz WIECZERZA PAŃSKA.

Zobacz JUBILEUSZ; WOLNOŚĆ.

Zobacz BROŃ, ZBROJA.

Zobacz PLOTKOWANIE, OSZCZERSTWO.

Świadome wprowadzenie kogoś w błąd dla własnej korzyści, np. w celu przejęcia jego dóbr lub praw; zwykle wiąże się z podstępem lub inną formą wypaczania prawdy. Hebrajskie słowo tłumaczone na „oszukiwać” (ʽaszák; Kpł 6:2) wskazuje przede wszystkim na wykorzystywanie siły, władzy lub pozycji ze szkodą dla innych. Dlatego bywa też tłumaczone na ‛ciemiężyć’ lub ‛uciskać’ (Kzn 4:1; Iz 52:4). Grecki czasownik aposteréo znaczy: „oszukiwać; pozbawiać; wyzuć” (Mk 10:19; 1Ko 7:5; 1Tm 6:5). A rzeczownik dòlos („oszustwo”; Dz 13:10) można też oddać jako „podstęp” (Mk 7:22).

Kiedy w Biblii jest mowa o oszustwie, na ogół dotyczy to prowadzenia interesów. Prawo Boże zakazywało nieuczciwych praktyk handlowych. Izraelici mieli być wobec siebie uczciwi. Prawo chroniło zwłaszcza najemników (Kpł 19:13; Pwt 24:14; por. Jak 5:4). Jezus Chrystus wymienił zakaz oszukiwania jako jedno z „przykazań” Bożych (Mk 10:19). Zgodnie z przymierzem Prawa człowiek, który oszukał swego towarzysza, ale okazał skruchę i szczerze przyznał się do winy, miał zwrócić pokrzywdzonemu pełną kwotę oraz dodać do tego jedną piątą, a ponadto złożyć Jehowie dar ofiarny za przewinienie (Kpł 6:1-7).

Pismo Święte uznaje za oszustwo również rozmaite formy religii fałszywej. Czarnoksiężnik Elimas, surowo zganiony przez apostoła Pawła, został dotknięty ślepotą za oszustwo i nikczemność, których się dopuszczał, ‛wypaczając słuszne drogi Jehowy’ (Dz 13:8-11). Paweł napomniał też chrześcijan w Koryncie i napisał, że krzywdzą i oszukują swoich braci, gdyż pozywają ich do sądu przed ludzi nieprawych, a nie przed świętych w zborze. Powinni byli raczej ponieść szkodę i pozwolić się oszukać, niż udawać się z takimi sprawami przed ludzi ze świata (1Ko 6:1-8).

Biblia wielokrotnie ostrzega przed oszukiwaniem i oszukańczymi praktykami; zdecydowanie je piętnuje i wskazuje, że Bóg osądzi oszustów, a swych sług wybawi z ich ręki (Ps 62:10; 72:4; 103:6; Prz 14:31; 22:16; 28:16; Mi 2:1, 2; Mal 3:5).

Narzędzie rolnicze w postaci kija o długości ok. 2,5 m, używane głównie do kierowania bykami podczas orki. Jeden koniec był zaopatrzony w metalowy szpikulec, którym popędzano zwierzę, natomiast do drugiego przymocowywano łopatkę służącą do czyszczenia lemiesza z błota, gliny, korzeni i cierni.

„Ościeniem bydlęcym” Szamgar zabił 600 Filistynów (Sdz 3:31). Hebrajskie słowo malmád, przetłumaczone tu na „oścień”, pochodzi od rdzenia lamád, oznaczającego „uczyć się; nauczać”.

W Biblii wspomniano, że za panowania Saula Izraelici nie mogli mieć własnych kowali i musieli chodzić do Filistynów (którzy ich sobie podporządkowali), aby naostrzyć narzędzia rolnicze lub umocować ościenie — zapewne chodziło o ich metalowe szpikulce (1Sm 13:19-21).

Do ościenia przyrównano słowa mędrca, które pobudzają słuchacza do wprowadzania ich w czyn (Kzn 12:11). Przenośny zwrot „wierzgać przeciw ościeniom” nawiązuje do tego, że uparty byk, poganiany