Ebal i Garizim, blisko wielkich drzew More, obozował kiedyś Abram (Abraham) (Rdz 12:6).

Mojżesz powiedział Izraelitom, że gdy Jehowa wprowadzi ich do ziemi, którą wezmą w posiadanie, mają ogłosić „błogosławieństwa na górze Garizim, a przekleństwa na górze Ebal” (Pwt 11:29, 30). Poza tym polecił im wybrać sobie wielkie nieociosane kamienie, pobielić je wapnem i postawić na górze Ebal. Mieli tam też zbudować ołtarz i składać na nim ofiary dla Jehowy. Ponadto Mojżesz dodał: „Wypiszesz na tych kamieniach wszystkie słowa tego prawa, tak by były naprawdę wyraźne” (Pwt 27:1-8).

Po przejściu Izraelitów przez Jordan plemiona Rubena, Gada, Aszera, Zebulona, Dana i Naftalego miały ‛stanąć, by przeklinać na górze Ebal’, a pozostałe — ‛by błogosławić lud na górze Garizim’. Należało wówczas obwieścić błogosławieństwa dla osób przestrzegających prawa Bożego oraz przekleństwa czekające tych, którzy by to prawo łamali (Pwt 27:12-14). Po wypowiadanych przekleństwach za nieposłuszeństwo cały lud miał odpowiadać: „Amen!”, czyli „Niech się tak stanie!”, by potwierdzić, że czyniciele zła zasługują na potępienie (Pwt 27:15-26).

Gdy Izraelici odnieśli zwycięstwo pod Aj, Jozue zastosował się do wskazówek Mojżesza i wybudował na górze Ebal ołtarz dla Jehowy. Na kamieniach (być może tych samych, których użyto do wzniesienia ołtarza, choć niekoniecznie) sporządził „odpis Prawa, które Mojżesz napisał wobec synów Izraela”. Następnie w obecności całego zboru Izraela (łącznie z osiadłymi przybyszami), zgromadzonego w myśl wskazówek Mojżesza, „odczytał na głos wszystkie słowa prawa, błogosławieństwo i przekleństwo, zgodnie ze wszystkim, co jest napisane w księdze prawa”. Połowa narodu stała naprzeciw góry Ebal, druga połowa naprzeciw góry Garizim, a Lewici z Arką Przymierza znajdowali się pomiędzy tymi dwiema grupami (Joz 8:30-35). Zbocza obu gór stwarzały odpowiednie warunki akustyczne. Warto też zauważyć, że wspomniane wydarzenia rozegrały się mniej więcej w środku Ziemi Obiecanej oraz w pobliżu miejsca, gdzie Jehowa przyrzekł tę krainę praojcu Izraelitów, Abrahamowi (Rdz 12:6, 7).

Tradycja żydowska głosi, że Lewici stojący między dwiema górami zwracali się twarzą do góry Garizim i wypowiadali błogosławieństwo, na które lud odpowiadał: „Amen!” Potem odwracali się w kierunku góry Ebal, wypowiadali jedno z przekleństw, a wtedy zebrani po tej stronie mówili: „Amen!” Ale Biblia nie opisuje dokładnie przebiegu tego wydarzenia.

Według Pięcioksięgu samarytańskiego w Powtórzonego Prawa 27:4 powiedziano, że kamienie należy ustawić na górze „Garizim”. Jednakże w tekście masoreckim, łacińskiej Wulgacie, syryjskiej Peszitcie i greckiej Septuagincie występuje w tym miejscu nazwa „Ebal”. A z Jozuego 8:30-32 wynika, że Jozue ustawił kamienie z „odpisem Prawa” na górze Ebal (zob. GARIZIM, GÓRA).

Miasto na terytorium Issachara (Joz 19:17, 20). Jego lokalizacja jest nieznana.

(„sługa” lub skrócona forma imienia Abdiasz: „sługa Jehowy”).

1. Ojciec Gaala, który stanął na czele właścicieli ziemskich z Szechem i bez powodzenia poprowadził ich przeciw Abimelechowi (Sdz 9:26, 29, 39-41).

2. Syn Jonatana. Ebed, a z nim 50 mężczyzn z domu patriarchalnego Adina, wrócił z Ezdraszem z Babilonu do Jerozolimy (Ezd 8:6).

(„sługa króla”).

Etiopski eunuch na dworze króla Sedekiasza; swoim zachowaniem pokazał, że całkowicie popiera proroka Jehowy Jeremiasza. Gdy książęta Judy niesłusznie oskarżyli Jeremiasza o działalność wywrotową, Sedekiasz wydał proroka w ich ręce. Książęta wrzucili go do błotnistej cysterny Malkijasza, znajdującej się na Dziedzińcu Straży, żeby umarł z głodu (Jer 38:4-6). Wtedy Ebed-Melech wykazał się odwagą i nie zważając na niebezpieczeństwo — na jakie mógł się narazić z powodu powszechnej nienawiści do Jeremiasza i jego orędzia — publicznie podszedł do króla siedzącego w Bramie Beniamina i wstawił się za prorokiem. Sedekiasz zareagował przychylnie. Na jego rozkaz Ebed-Melech udał się w towarzystwie 30 mężczyzn do cysterny i spuścił Jeremiaszowi powrozy z podartymi łachmanami i znoszonymi szatami, które ten włożył pod pachy, by można go było wyciągnąć (Jer 38:7-13). Sedekiasz kazał Ebed-Melechowi wziąć aż 30 mężczyzn prawdopodobnie nie dlatego, że tylu było potrzebnych do wydostania Jeremiasza, ale po to, żeby mimo ewentualnych przeszkód ze strony książąt czy kapłanów przedsięwzięcie to się powiodło. Ze względu na ten szlachetny czyn wobec proroka Bożego Ebed-Melech otrzymał przez niego zapewnienie od Jehowy, że podczas babilońskiego oblężenia nie zginie, lecz zostanie ocalony (Jer 39:15-18; zob. EUNUCH).

(„kamień pomocy”).

1. Miejsce, w pobliżu którego Izrael został dwukrotnie pokonany przez Filistynów; w wyniku tego nie tylko zginęło 34 000 Izraelitów, m.in. Chofni i Pinechas, ale też w ręce wrogów wpadła Arka Przymierza. Wiadomość o tym ostatnim nieszczęściu spowodowała śmierć kapłana Helego (1Sm 4:1-11, 17, 18; 5:1). Zdaniem uczonych Eben-Ezer mogło się znajdować w miejscu dzisiejszego Madżdal Jaba, 4 km na pd. wsch. od Afeku na równinie Szaron (gdzie obozowali Filistyni).

2. Nazwa nadana kamieniowi, który Samuel postawił przeszło 20 lat po wydarzeniach opisanych powyżej, prawdopodobnie w celu upamiętnienia zwycięstwa nad Filistynami, odniesionego dzięki pomocy Bożej (1Sm 7:2, 12). Choć dokładna lokalizacja nie jest obecnie znana, najwyraźniej było to w sporej odległości na pd. wsch. od Eben-Ezer z poz. 1, „między Micpą a Jeszaną”.

(od rdzenia oznaczającego: „przejść [przekroczyć]” albo „druga [przeciwna] strona”).

Określenie „Eber” występuje w Biblii jako imię pięciu osób oraz pojawia się w Liczb 24:24, gdzie oznacza Hebrajczyków albo jakiś region. W greckiej Septuagincie, syryjskiej Peszitcie i łacińskiej Wulgacie słowo „Eber” przetłumaczono w tym wersecie na „Hebrajczycy”. Określenie „Eber” może jednak w tym wypadku odnosić się do jakiegoś regionu lub ludu ‛po drugiej stronie’ Eufratu (oprócz Asyrii, wymienionej w tym samym wersecie). W języku hebrajskim wyrażenie „za Rzeką” (hebr. ʽéwer hannahár) odnosi się niekiedy do terenów położonych na zach. od Eufratu (Neh 2:7, 9; 3:7). W 1 Królów 4:24 to samo hebrajskie wyrażenie przetłumaczono na „po tej stronie Rzeki” (NŚ) lub „na zachód od Eufratu” (RS). Jego aramejski odpowiednik na ogół odnosi się do obszaru Syrii i Palestyny (Ezd 4:10, 11, 16, 17, 20; 5:3, 6; 6:6, 13).

1. Przodek Abrahama; syn Szelacha, ojciec Pelega, Joktana i innych dzieci. Za dni jego syna Pelega, którego przeżył o jakieś 191 lat, „ziemia została podzielona”. Może to odnosić się do pomieszania przez Jehowę języka tym, którzy pod kierownictwem Nimroda budowali Babel i tamtejszą wieżę (Rdz 10:25; 11:14-19, 26).

W Rodzaju 10:21 wspomniano o „Semie, praojcu wszystkich synów Ebera [„praojcu wszystkich Hebrajczyków”, BT], bracie Jafeta, najstarszego”. Ebera wymieniono tutaj obok Sema najwyraźniej z tego względu, że Biblia przypisuje duże znaczenie jego potomkom, zwłaszcza począwszy od Abrahama. Werset ten nie oznacza jednak, iż Sem był przodkiem tylko Hebrajczyków, co zresztą wyjaśniają dalsze wersety. Wydaje się, że potomkowie Ebera pochodzący od Joktana osiedlili się na Półwyspie Arabskim, natomiast tych, którzy wywodzili się od Pelega, należy łączyć z Mezopotamią.