Jednym z mocarzy wojsk Dawida był Jigal, syn Natana z Coby (2Sm 23:8, 36; zob. ARAM 5; HADADEZER).

Potomek Koca z plemienia Judy (1Kn 4:1, 8).

1. Hetyta, którego syn Efron sprzedał Abrahamowi jaskinię Machpela (Rdz 23:7-9; 25:9).

2. Piąty z wymienionych synów Symeona, założyciel rodu; jeden z 70 członków domu Jakuba, którzy „przybyli do Egiptu” (Rdz 46:8, 10, 27; Wj 6:15). W innych miejscach występuje jako Zerach (Lb 26:13; 1Kn 4:24).

Czołowy przedstawiciel plemienia Aszera. Wymieniono jedenastu jego „synów” (1Kn 7:35-37, 40).

(prawdopodobnie od rdzenia oznaczającego: „plaster miodu”).

Syn niejakiego Elkany, przodek Samuela. Inna forma jego imienia brzmi Cuf (1Kn 6:26, 28, 33-35; zob. CUF).

Jeden z trzech „towarzyszy” Hioba; Naamita (Hi 2:11). W dyspucie z Hiobem zabierał głos jako trzeci. Rozumował podobnie jak Elifaz i Bildad; oskarżył Hioba o niegodziwość i kazał mu odrzucić grzeszne postępki (Hi rozdz. 11, 20). Poprzestał jednak na dwóch przemowach; wypowiedział słowa potępienia i za trzecim razem nie miał już nic do dodania. Na koniec Jehowa polecił jemu i jego towarzyszom złożyć hojną ofiarę, a Hiob miał się za nich modlić (Hi 42:7-9).

Pole na szczycie Pisga, gdzie prorok Balaam kazał zbudować siedem ołtarzy, na których złożono ofiary, i gdzie wypowiedział jedną ze swych przypowieści dotyczących Izraelitów (Lb 23:14-24). Wygląda na to, że nazwa Cofim zachowała się w nazwie Talaʽat as-Safa, określającej miejsce w pobliżu wzniesienia utożsamianego z Pisga, na wsch. od pn. krańca Morza Martwego. Jednakże część uczonych nie uważa słowa cofím za nazwę własną i je tłumaczy. Dlatego w niektórych przekładach można spotkać określenie „Pole Strażników” lub podobne (Bp; por. BT, Bw, BWP).

Zobacz ARKA 1.

Miasto na obszarze Szefeli przydzielone plemieniu Judy (Joz 15:20, 33). Leżało na granicy terytoriów Dana i Judy i było zamieszkane przez Danitów (Joz 19:41, 48; Sdz 18:2, 8, 11). W Corze urodził się Samson, który był Danitą, i w jej pobliżu został też pochowany (Sdz 13:2, 24, 25; 16:31). Król Rechoboam umocnił to miasto, być może ze względu na jego strategiczne położenie w odległości ok. 25 km na zach. od Jerozolimy (2Kn 11:5, 10). Po niewoli babilońskiej w Corze zamieszkali niektórzy potomkowie Judy (Neh 11:25, 29). Utożsamia się ją z miejscem zwanym dziś Sarʽa (Tel Corʽa), po pn. stronie doliny uważanej za dolinę Sorek.

(„[z; należący do] Cory”).

Potomkowie Szobala z plemienia Judy (1Kn 2:3, 52, 53; 4:2).

(„[z; należący do] Cory”).

Potomkowie Salmy z plemienia Judy (1Kn 2:3, 54).

Dziecko płci żeńskiej; po hebrajsku bat, po grecku thygáter (Rdz 5:4; Mt 14:6; Dz 21:9). W czasach biblijnych narodziny córki nie były w rodzinie tak wielkim wydarzeniem jak pojawienie się syna; dziewczynki ceniono nieco mniej niż chłopców i rzadziej odnotowywano ich imiona (1Kn 2:34, 35). Jednakże rodzice na ogół gorąco kochali swe córki i troszczyli się o ich pomyślność. Na prośbę zrozpaczonych rodziców Jezus uzdrowił córkę pewnej Fenicjanki i wskrzesił córkę Jaira (Mt 15:22-28; Łk 8:41, 42, 49-56).

W społeczeństwie patriarchalnym córki miały swoje prawa i obowiązki, podlegały też pewnym ograniczeniom. Zajmowały się wykonywaniem rozmaitych prac domowych. Córka kapłana korzystała z należnej mu części ofiar (Rdz 24:16, 19, 20; 29:6-9; Kpł 10:14). Dopóki ojciec nie wydał dziewczyny za mąż, była jego własnością (Joz 15:16, 17; 1Sm 18:17, 19, 27), mógł ją więc oddać w zastaw albo sprzedać w niewolę, choć nie cudzoziemcowi (Wj 21:7-10; Neh 5:2-5). Mógł też unieważnić składane przez nią śluby (Lb 30:3-5). Nie wolno mu było jednak zmuszać jej do nierządu; jeśli zaś została zgwałcona, miał prawo zażądać od sprawcy odszkodowania (Wj 22:16, 17; Kpł 19:29; Pwt 22:28, 29). W Biblii opisano wypadki, gdy ojciec, chcąc chronić gości przed zgrają zdeprawowanych ludzi, był gotowy wydać im swe córki będące dziewicami (Rdz 19:6-8; Sdz 19:22-24). Niekiedy córki otrzymywały dziedzictwo razem ze swymi braćmi. Pięć córek Celofchada, który zmarł, nie pozostawiając po sobie synów, otrzymało całe dziedzictwo swych przodków — musiały tylko poślubić potomków Manassesa, tak aby pozostało ono w tym samym plemieniu (Lb 36:1-12; Joz 15:19; Hi 42:15). Jeżeli kobieta owdowiała lub została odprawiona przez męża, mogła wrócić do domu ojca (Rdz 38:11; Kpł 22:13).

Czy w Biblii słowo „córka” zawsze oznacza rodzoną córkę?

W Biblii słowo „córka” może dotyczyć także innych krewnych. Na przykład w pewnych okolicznościach użyto go w odniesieniu do siostry (Rdz 34:8, 17), przybranej córki (Est 2:7, 15), synowej (Sdz 12:9; Rut 1:11-13), wnuczki (1Kl 15:2, 10, gdzie w NŚ hebr. słowo bat [„córka”] oddano jako „wnuczka” [zob. przyp. w Bp]; zob. 2Kn 13:1, 2) lub do dalszego potomka płci żeńskiej (Rdz 27:46; Łk 1:5; 13:16).

Oprócz krewnych mianem córek określano także ogół kobiet (Rdz 6:2, 4; 30:13; Prz 31:29), kobiety pochodzące z tego samego kraju, ludu albo miasta (Rdz 24:37; Sdz 11:40; 21:21) bądź kobiety oddające cześć fałszywym bogom (Mal 2:11). Słowa tego używały też osoby starsze lub posiadające pewną władzę, gdy życzliwie zwracały się do młodszych kobiet (Rut 3:10, 11; Mk 5:34). Formy wyrazu bat mogą się odnosić również do „gałęzi” drzewa (Rdz 49:22) lub „zależnych miejscowości” dużego miasta (Lb 21:25; Joz 17:11; Jer 49:2). Ogółem słowa bat i thygáter w różnych znaczeniach występują w Biblii przeszło 600 razy.

(od rdzenia oznaczającego: „mało znaczyć”).

Członek plemienia Issachara; jego „syn” Netanel był naczelnikiem tego plemienia podczas wędrówki po pustkowiu (Lb 1:8, 16; 2:5; 7:18, 23; 10:15).

Zjawiska wywołujące podziw albo zdumienie; zdarzenia w świecie materialnym wykraczające poza znane ludzkie możliwości lub siły natury i dlatego przypisywane siłom nadprzyrodzonym. W Pismach Hebrajskich słowem „cud” oddawany jest wyraz mofét, który znaczy też „proroczy cud”, „prorocza zapowiedź”, „proroczy znak” (Pwt 13:1, 2; 28:46; 1Kl 13:3). Często występuje on razem ze słowem ʼot, czyli „znak” (Pwt 4:34). W Pismach Greckich słowo dýnamis, „moc” (Łk 6:19), bywa tłumaczone także na „zdolność” i „potężny czyn” albo właśnie „cud” (Mt 25:15; 1Ko 12:10, BT, Bw).

Osoba obserwująca cud zdaje sobie sprawę, że nie potrafiłaby go dokonać i że nawet nie w pełni pojmuje oglądane zjawisko. Nie dysponuje niezbędną do tego mocą ani wiedzą. Jednak dla sprawcy — będącego źródłem potrzebnej mocy — nie jest to żaden cud. Ktoś taki rozumie całe zjawisko i umie je wywołać. Tak więc liczne czyny Boga, które zdumiewają ludzi, są po prostu przejawami Jego mocy. Kto wierzy w jakieś bóstwo, a zwłaszcza w Boga-Stwórcę, ten nie może twierdzić, że nie ma On mocy dokonywania dzieł wprawiających człowieka w osłupienie (Rz 1:20; zob. MOC).

Czy cuda da się pogodzić z prawami przyrody?

Dzięki licznym badaniom i obserwacjom uczeni odkryli we wszechświecie różne prawidłowości i poznali prawa rządzące tymi zjawiskami, np. prawo ciążenia. Zwracają uwagę na ich złożoność i niezawodność, a ponieważ używają przy tym określenia „prawa”, nasuwa to myśl o istnieniu Prawodawcy. Zdaniem sceptyków cuda się nie zdarzają, bo łamałyby prawa natury, które oni sami uważają za niezmienne i nienaruszalne. Warto pamiętać, do czego sprowadza się taka postawa: nie może się stać nic, czego nie pozwala wyjaśnić ani zrozumieć obecna wiedza o prawach przyrody.

Wybitni uczeni są jednak coraz ostrożniejsi z uznawaniem pewnych rzeczy za niemożliwe. Profesor John R. Brobeck z Uniwersytetu Pensylwańskiego oświadczył: „Uczony nie może już z czystym sumieniem twierdzić, że coś jest niemożliwe. Może jedynie powiedzieć, że jest wysoce nieprawdopodobne. Wolno mu też uznać, iż jest niemożliwe do wyjaśnienia na podstawie dzisiejszego stanu wiedzy. Nie można twierdzić, jakoby nauka znała wszystkie właściwości materii i wszystkie formy energii. (...) [Jeśli chodzi o cuda, to] dodatkowym czynnikiem, który trzeba uwzględnić, jest źródło energii nieznane naszej biologii i fizjologii. W Piśmie Świętym to źródło energii nazywane jest mocą Bożą” (Time, 4 lipca 1955). Zważywszy na rozwój nauki, jaki nastąpił od tamtej pory, wypowiedź ta jest jeszcze bardziej przekonująca.

Naukowcy nawet w normalnych warunkach nie w pełni rozumieją naturę ciepła, światła, elektryczności, różnych form materii czy zjawisk zachodzących w atomie i jego jądrze. Jeszcze mniej wiedzą o ich właściwościach w warunkach odbiegających od normy. Na przykład gdy zaczęto dokładnie badać właściwości pierwiastków w skrajnie niskich temperaturach, zaobserwowano wiele niezwykłych zachowań. Ołów, który nie należy do najlepszych przewodników elektrycznych, po zanurzeniu w ciekłym helu, schłodzonym do temperatury −271°C, nieoczekiwanie