za nieczyste, których nie wolno było spożywać. Powiedziano w nim: „Każde stworzenie, które ma rozdzielone kopyto i rozwidlone racice oraz przeżuwa pokarm wśród zwierząt, możecie jeść” (Kpł 11:3). Gdzie indziej dodano: „Nie wolno ci jeść nic obrzydliwego. Oto zwierzęta, które możecie jeść: byk, owca i koza, jeleń i gazela, i sarna, i koziorożec, i antylopa, i dzika owca, i kozica; i każde zwierzę, które ma rozdzielone kopyto i którego kopyto rozwidla się na dwie racice, każde przeżuwające pokarm pośród zwierząt” (Pwt 14:3-6).

Osoby zobowiązane do przestrzegania przymierza Prawa nie mogły spożywać zwierząt, które nie spełniały tych warunków. Do zwierząt nieczystych zaliczano góralka, zająca, świnię i wielbłąda. Nie wolno też było jeść zwierząt ‛poruszających się na łapach’, do których niewątpliwie należał lew, niedźwiedź i wilk (Kpł 11:4-8, 26, 27; Pwt 14:7, 8).

Ograniczenia te dotyczyły tylko osób podlegających Prawu Mojżeszowemu, w Kapłańskiej 11:8 powiedziano bowiem: „Są dla was nieczyste”, co odnosiło się do Izraelitów. Gdy ofiarna śmierć Chrystusa Jezusa zniosła Prawo, zakazy te zostały unieważnione, a całą ludzkość ponownie zaczęły obowiązywać ogólne wymagania podane Noemu po potopie (Rdz 9:3, 4; Kol 2:13-17).

Skoro przepisy dotyczące nieczystych pokarmów anulowano wraz z resztą Prawa, rodzi się pytanie, dlaczego jakieś trzy i pół roku później Piotr dalej nie chciał jeść ‛nic nieczystego’ (Dz 10:10-15). Trzeba pamiętać, że usunięcie Prawa wprowadziło ogromne zmiany w życiu naśladowców Chrystusa, dlatego musiało minąć sporo czasu, zanim wszystko w pełni zrozumieli.

Znaczenie przenośne. Biblijne nawiązania do zwierząt i ich charakterystycznych cech często mają znaczenie przenośne. Niekiedy zwierzęta wyobrażały wspaniałe przymioty Boga lub człowieka (Eze 1:10, 11; Obj 4:6, 7). W innych wypadkach symbolizowały okrutne, bestialskie mocarstwa, gnębiące i uciskające ludzi (Dn 7:2-7; 8:5-8, 20, 21; Obj 13:1-17; zob. ZWIERZĘTA SYMBOLICZNE).

Właściwy stosunek do zwierząt. Według Prawa Mojżeszowego do zwierząt ofiarnych należały owce, kozy i bydło, i to wyłącznie zdrowe sztuki; nie nadawały się do tego np. osobniki wykastrowane (Kpł 22:23-25). Krew zwierzęcia można było wykorzystywać tylko w celach ofiarnych; nie wolno jej było spożywać ani użyć w żaden inny sposób (Kpł 17:13, 14). Surowo zabroniono też kultu wszelkich wizerunków zwierząt lub innych dzieł stwórczych (Wj 20:4, 5).

Biblia każe traktować zwierzęta miłosiernie i sprawiedliwie. Jehowę przedstawiono jako ich troskliwego Żywiciela i Opiekuna (Ps 145:15, 16; Prz 12:10). Prawo Mojżeszowe nakazywało dbać o zwierzęta domowe. Jeśli jakieś zabłądziło, należało je bezpiecznie odprowadzić do właściciela, a gdy któreś przygniótł ciężar, trzeba było je oswobodzić (Wj 23:4, 5). Zwierzęta robocze miały być traktowane humanitarnie (Pwt 22:10; 25:4). Podobnie jak ludzie mogły odpoczywać w sabat (Wj 20:10; 23:12; Pwt 5:14). Niebezpieczne należało pilnować lub zabić (Rdz 9:5; Wj 21:28, 29). Krzyżowanie ze sobą różnych „rodzajów zwierząt” było zabronione (Kpł 19:19).

Bogobojni ludzie rozumieją, że zwierzęta należą do darów, którymi Bóg szczodrze obdarzył ludzkość dla jej dobra. Służą człowiekowi do przewożenia ciężarów, dostarczają pokarmu i odzienia, pomagają w takich istotnych pracach, jak orka i żniwa, a także biorą udział w oczyszczaniu ziemi. Różnorodność ich barw i kształtów cieszy oczy, a ich zwyczaje i instynkt są bogatym źródłem informacji o cudach Bożego dzieła stwórczego. Zwierzęta umierają tak jak ludzie, ale nie mają nadziei na zmartwychwstanie (2Pt 2:12; zob. OWADY; PTAKI; RYBY oraz hasła dotyczące poszczególnych owadów, gadów, ptaków i innych zwierząt).

Od niepamiętnych czasów zwierzęta stanowią przedmiot obserwacji człowieka i ze względu na swe zwyczaje oraz wygląd są obierane na symbole poszczególnych osób, narodów, państw i organizacji. Biblia wielokrotnie wspomina o zwierzętach w sensie symbolicznym. Przykłady symboli nawiązujących do cech charakterystycznych różnych zwierząt podano w dwóch załączonych tabelach.

Zwierzęta jako symbole państw. W Biblii wymieniono niektóre czołowe mocarstwa światowe, z których każde — podobnie jak inne państwa — obrało sobie za godło jakieś zwierzę. W Egipcie ważnym symbolem władzy był ureus, czyli święta kobra zdobiąca nakrycie głowy faraona. Ale godło tego kraju (podobnie jak Asyrii) stanowił również byk. W Medo-Persji tę samą rolę pełnił orzeł (Medowie mieli wizerunek złotego orła na tarczach, a Persowie nosili orła przytwierdzonego do końca włóczni). Symbolem Aten była sowa, a Rzymu — orzeł. Godłem Wielkiej Brytanii jest lew, Stanów Zjednoczonych orzeł, a Chiny od najdawniejszych czasów reprezentuje smok.