i zsyłając ulewę. Dawid kazał wtedy pochować kości tych mężczyzn, po czym „Bóg dał się uprosić co do tej ziemi” (2Sm 21:1-14).

O powieszeniu różnych osób informuje też Księga Estery. W każdym wypadku użyto tego samego hebrajskiego słowa taláh („wieszać; powiesić”). Powiedziano tam wyraźnie, że Żydzi zabili dziesięciu synów Hamana, a następnego dnia ich powiesili (Est 9:7-10, 13, 14). Z pozostałymi powieszonymi zapewne postąpiono w ten sam sposób: ich zwłoki powieszono, wystawiając je na widok publiczny, gdyż dopuścili się zbrodni przeciwko królowi (Est 2:21-23; 7:9, 10). Wspomnianego słowa hebrajskiego użyto też we wzmiankach o powieszeniu przełożonego piekarzy faraona (Rdz 40:22; 41:13).

Narody otaczające Izraelitów na ogół stosowały okrutniejsze formy karania i znieważania zwłok skazańców. Kiedy wojska babilońskie zdobyły Jerozolimę, jej dostojnikom wymierzono okrutne kary, np. niektórych książąt „wieszano za rękę” (Lam 5:12).

Na rozkaz rzymskich władz Palestyny Jezus Chrystus został żywcem zawieszony na palu, do którego przybito go gwoździami (Jn 20:25, 27). Apostoł Paweł wyjaśnił, że sposób, w jaki zadano mu śmierć, miał istotne znaczenie dla Żydów; oznajmił: „Chrystus wykupił nas od przekleństwa zakonu, stawszy się za nas przekleństwem, gdyż napisano: ‚Przeklęty każdy, który zawisł na drzewie’” (Gal 3:13; zob. ZAWIESZENIE NA PALU).

Dwa spośród samobójstw opisanych w Biblii popełniono przez powieszenie się. W ten sposób odebrał sobie życie doradca Dawida Achitofel, który okazał się zdrajcą (2Sm 17:23). Jego czyn był proroczą zapowiedzią tego, co zrobi Judasz Iskariot — apostoł, który zdradził Jezusa (Ps 41:9; Jn 13:18). Judasz również się powiesił (Mt 27:5). Najwyraźniej jednak sznur, na którym zawisł, urwał się albo złamała się gałąź drzewa, wskutek czego Judasz, „runąwszy głową w dół, pękł pośrodku, a wszystkie jego jelita wypłynęły” (Dz 1:18).

Zobacz SZNUR, POWRÓZ, LINA.

Ta ostatnia część Pięcioksięgu nosi po hebrajsku tytuł Dewarím („słowa”), zaczerpnięty z otwierającego ją wyrażenia. W greckiej Septuagincie nazywa się ona Deuteronòmion, co dosłownie znaczy „drugie prawo; powtórzenie prawa”. Tytuł ten opiera się na greckim przekładzie hebrajskiego sformułowania misznéh hattoráh, które występuje w Powtórzonego Prawa (5 Mojżeszowej) 17:18 i jest tłumaczone na ‛odpis prawa’.

Żydzi zawsze uważali tę księgę za element Prawa Mojżeszowego, co potwierdza, że należy ona do kanonu biblijnego i że została napisana przez Mojżesza. Ogólnie rzecz biorąc, za jej autentycznością przemawiają takie same dowody, jak w wypadku pozostałych czterech części Pięcioksięgu (zob. PIĘCIOKSIĄG oraz hasła omawiające poszczególne księgi). Najdobitniejsze świadectwo na rzecz jej wiarogodności złożył Jezus, który trzykrotnie się na nią powołał, gdy odpierał pokusy Szatana Diabła (Pwt 6:13, 16; 8:3; Mt 4:1-11). A w odpowiedzi na pytanie, które przykazanie jest pierwsze i największe, przytoczył Powtórzonego Prawa 6:5 (Mk 12:30). Z kolei apostoł Paweł zacytował wersety z Powtórzonego Prawa 30:12-14 i 32:35, 36 (Rz 10:6-8; Heb 10:30).

Księga ta obejmuje nieco ponad dwa miesiące 1473 r. p.n.e. Została spisana na graniczących z Kanaanem równinach moabskich, gdzie Izrael obozował przed wkroczeniem do Ziemi Obiecanej, i zawiera cztery mowy Mojżesza, jego pieśń oraz błogosławieństwo (Pwt 1:3; Joz 1:11; 4:19).

Cel. Wbrew swej nazwie księga ta nie zawiera drugiego prawa ani nie powtarza całego Prawa Mojżeszowego, lecz je objaśnia, jak to wynika z 5 wersetu jej 1 rozdziału. Usilnie zachęca Izraelitów do wierności wobec Jehowy i przestrzega przed naśladowaniem pokolenia skazanego na 40-letnią wędrówkę. Mojżesz wyjaśnia i rozwija najważniejsze fragmenty Prawa i zawarte w nich zasady, uwzględniając zmiany, jakie zajdą w warunkach życia Izraelitów po osiedleniu się na stałe w Ziemi Obiecanej. Dostosowuje do tego niektóre przepisy i podaje dalsze wytyczne, dotyczące sposobu funkcjonowania władzy w nowej sytuacji.

Księga Powtórzonego Prawa zachęca i nawołuje Izraelitów, by za pośrednictwem Mojżesza odnowili swe przymierze z Jehową, przy czym wyraźnie kładzie nacisk na wiedzę, nauczanie i szkolenie. Słowa „uczyć” i „nauczać” występują w niej o wiele częściej niż w księgach Wyjścia, Kapłańskiej oraz Liczb. Mojżesz wyjaśnia Izraelitom, że gdy Jehowa karmił ich manną, chciał ich czegoś nauczyć (Pwt 8:3). Używając przenośni, nakazuje im umieścić prawo Jehowy jako przepaskę między oczami, wypisać je na odrzwiach domów i na bramach (6:8, 9). Mają też wpajać je swym synom (6:6, 7). Prócz tego poleca odczytywać Prawo co siedem lat podczas (dorocznego) Święta Szałasów (31:10-13). Osobne wytyczne otrzymuje król, który w przyszłości mógł rządzić Izraelem. Przykazano mu sporządzić sobie własny odpis Prawa