z którym wiąże się pozorny dobrobyt, prowadzący jednak w końcu do inflacji, deflacji i kryzysu gospodarczego.

Ponadto przestrzeganie praw dotyczących Jubileuszu chroniło naród przed smutnym zjawiskiem dającym się zaobserwować w wielu współczesnych państwach, a mianowicie przed podziałem społeczeństwa na dwie klasy: bogaczy i nędzarzy. Korzyści odnoszone przez poszczególne jednostki umacniały cały naród, gdyż nikt nie staczał się bezpowrotnie w przepaść nędzy czy bezczynności, wywołanej złą sytuacją gospodarczą. Każdy mógł spożytkowywać swe umiejętności dla dobra ogółu. Jehowa błogosławił plonom ziemi i udzielał Izraelitom pouczeń, toteż gdyby byli Mu posłuszni, mieliby zapewniony doskonały system rządów oraz trwały dobrobyt, co jest możliwe tylko w ustroju prawdziwie teokratycznym (Iz 33:22).

W latach sabatowych ludowi czytano Prawo — zwłaszcza podczas Święta Szałasów, zwanego też Świętem Zbiorów (Pwt 31:10-12). Przybliżało to Izraelitów do Jehowy i chroniło przed utratą wolności. Jehowa ostrzegł, że jeśli okażą się nieposłuszni i będą uparcie lekceważyć Jego prawa (także te dotyczące lat sabatowych i Jubileuszu), spotka ich nieszczęście (Kpł 26:27-45).

Licząc od wejścia do Ziemi Obiecanej, pierwszy Jubileusz rozpoczął się w miesiącu Tiszri 1424 r. p.n.e. (Kpł 25:2-4, 8-10). W okresie między wkroczeniem do Ziemi Obiecanej w 1473 r. p.n.e. a upadkiem Jerozolimy w r. 607 Izraelici powinni byli obchodzić Jubileusz 17 razy. Z ich dziejów niestety wynika, że dość szybko przestali uznawać Jehowę za swego Króla. Z czasem zaczęli łamać Jego przykazania, także te dotyczące sabatu, i utracili związane z nimi błogosławieństwa. W ten sposób ściągnęli hańbę na imię Boga i uniemożliwili innym narodom przekonanie się o wyższości teokratycznego sposobu sprawowania władzy (2Kn 36:20, 21).

Znaczenie symboliczne. Do Jubileuszu kilkakrotnie nawiązano w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Jezus Chrystus powiedział, że przyszedł ‛ogłaszać jeńcom uwolnienie’ (Łk 4:16-18). Jakiś czas później, mówiąc o oswobodzeniu z niewoli grzechu, oznajmił: „Jeżeli więc Syn was wyzwoli, to będziecie rzeczywiście wolni” (Jn 8:36). Począwszy od Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e. chrześcijańscy pomazańcy, zrodzeni z ducha jako synowie Boży, byli uznawani za prawych, godnych życia, toteż apostoł Paweł mógł później napisać: „Prawo tego ducha, który daje życie w jedności z Chrystusem Jezusem, uwolniło cię od prawa grzechu i śmierci” (Rz 8:2). Podczas Tysiącletniego Panowania Chrystusa także inni ludzie ‛zostaną uwolnieni z niewoli skażenia’, a gdy w ostatecznej próbie dowiodą swej lojalności wobec Jehowy, ‛dostąpią chwalebnej wolności dzieci Bożych’ (Rz 8:19-21). Zostaną oswobodzeni od wrodzonego grzechu i od śmierci, będącej jego konsekwencją. Cała ziemia będzie zwrócona prawdziwym czcicielom Jehowy, którzy zgodnie z Jego pierwotnym zamierzeniem otoczą ją troskliwą pieczą (Rdz 1:28; Iz 65:21-25; Obj 21:4).

(skrócona forma imienia Jehuchal: „Jehowa potrafi; Jehowa przemaga”).

„Syn Szelemiasza”, jeden z książąt Judy, którzy domagali się stracenia proroka Jeremiasza za to, że „osłabia ręce wojowników” (Jer 38:1-4).

(„sławiony; [przedmiot] wysławiania”).

1. Czwarty syn Jakuba urodzony przez jego żonę Leę (Rdz 29:35; 1Kn 2:1). Po jakichś dziewięciu latach spędzonych w Charanie w Paddan-Aram Juda z całą rodziną Jakuba został zabrany do Kanaanu (por. Rdz 29:4, 5, 32-35; 30:9-12, 16-28; 31:17, 18, 41). Mieszkał z ojcem w Sukkot, a potem w Szechem. Gdy jego siostra Dina została zgwałcona przez syna Chamora, a Symeon i Lewi w akcie zemsty wymordowali wszystkich mężczyzn z Szechem, Juda najwyraźniej brał udział w plądrowaniu tego miasta (Rdz 33:17, 18; 34:1, 2, 25-29).

Stosunek do Józefa. Z czasem Juda i jego bracia zapałali nienawiścią do swego przyrodniego brata Józefa, któremu Jakub okazywał szczególne względy. Ich nienawiść jeszcze wzrosła, gdy Józef opowiedział im dwa sny wskazujące na to, że będzie nad nimi panował. Kiedy więc Jakub go posłał, by zobaczył, jak się wiedzie braciom doglądającym trzód, ci, ujrzawszy go z daleka, postanowili go zabić. Jednakże za namową Rubena, który chciał ocalić Józefa, wrzucili go do suchego dołu na wodę (Rdz 37:2-24).

Gdy później zobaczyli karawanę Ismaelitów, Juda, najwyraźniej pod nieobecność Rubena, przekonał braci, że zamiast zabić Józefa, lepiej będzie go sprzedać tym kupcom (Rdz 37:25-27). Mimo iż Józef błagał o litość, sprzedali go za 20 srebrników (44 dolary, jeśli chodziło o sykle) (Rdz 37:28; 42:21). Chociaż Judzie najwyraźniej zależało na zachowaniu Józefa przy życiu i chociaż sprzedanie go okazało się później dla wszystkich dobrodziejstwem, nie zmienia to faktu, że Juda (tak jak pozostali bracia) dopuścił się poważnego grzechu, z powodu którego jeszcze długo odczuwał wyrzuty sumienia (Rdz 42:21, 22; 44:16; 45:4, 5; 50:15-21). (W Prawie Mojżeszowym takie