zach. brzegu przed zbiegającymi się ścianami wody, ale te wciąż się przybliżały, aż w końcu całkowicie zakryły wszystkie rydwany wojenne i jeźdźców z armii faraona; nie ocalał ani jeden.

Oczywiście takie gwałtowne zatopienie nie mogło się zdarzyć na bagnach. Poza tym w płytkich moczarach ciała zmarłych nie zostałyby wyrzucone na brzeg, a tak się właśnie stało, gdyż czytamy, że „Izrael zobaczył Egipcjan martwych na brzegu morza” (Wj 14:22-31; MAPA i ILUSTRACJA, t. 1, s. 537).

Wody „zakrzepły”. Zgodnie z biblijnym opisem rozkołysane wody zakrzepły, by umożliwić Izraelitom przejście (Wj 15:8). Słowo „zakrzepły” zostało też użyte w Biblii warszawskiej oraz w Biblii Tysiąclecia. Słownik współczesnego języka polskiego pod red. B. Dunaja tak wyjaśnia znaczenie wyrazu „zakrzepnąć”: „przejść od stanu ciekłego do stanu stałego najczęściej w wyniku obniżenia temperatury, ostudzenia”; Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego uzupełnia jeszcze: „stwardnieć, zsiąść się, ściąć się”. Hebrajskie słowo przetłumaczone w Księdze Wyjścia na „zakrzepnąć” występuje w Hioba 10:10 w odniesieniu do zsiadania się mleka. A zatem użycie go nie musi oznaczać, że ściany wody zmieniły się w lód; być może konsystencją przypominały galaretę lub zsiadłe mleko. Nie było żadnych widocznych zapór podtrzymujących wody Morza Czerwonego, wydawało się więc, że woda się ścięła i zastygła — utworzyła niejako mur i nie zalewała przechodzących Izraelitów. Właśnie tak wyglądało to w oczach Mojżesza, gdy silny wiatr wsch. rozdzielił morze i wysuszył jego dno, by nie było ani grząskie, ani skute lodem i by tłum Izraelitów mógł po nim łatwo przejść.

Ponieważ ten morski korytarz miał odpowiednią szerokość, obóz izraelski, liczący przypuszczalnie trzy miliony osób, nad ranem w całości dotarł do wsch. wybrzeża. Wówczas zakrzepłe wody zostały uwolnione i z dwóch stron zalały Egipcjan. Izraelici stali na brzegu, podziwiając niezwykły sposób, w jaki Jehowa ocalił ich z rąk ówczesnego mocarstwa światowego. Zrozumieli, że dosłownie spełniły się słowa Mojżesza: „Egipcjan, których dzisiaj widzicie, już więcej nie zobaczycie, nie, nigdy więcej” (Wj 14:13).

Za sprawą tego spektakularnego przejawu swej potęgi Jehowa wywyższył swoje imię i wyzwolił Izraelitów. Gdy już wszyscy byli bezpieczni na wsch. brzegu Morza Czerwonego, Mojżesz z synami Izraela zaczęli śpiewać, a kobiety z siostrą Mojżesza, prorokinią Miriam, na czele wtórowały im na tamburynach i tańczyły (Wj 15:1, 20, 21). Izraelici zostali całkowicie uwolnieni od swych nieprzyjaciół. Kiedy wychodzili z Egiptu, nie doznali krzywdy od człowieka ani od zwierzęcia; nawet żaden pies na nich nie warknął ani ‛nie ruszył przeciw nim językiem’ (Wj 11:7). Chociaż w Księdze Wyjścia nie ma wzmianki o tym, czy sam faraon również wszedł w morze ze swą armią i zginął, to Psalm 136:15 donosi, iż Jehowa ‛strząsnął w Morze Czerwone faraona z jego wojskiem’.

Pierwowzór późniejszych wydarzeń. Wyprowadzając Izraela z Egiptu zgodnie z obietnicą daną Abrahamowi, Jehowa dowiódł, że uważa ten naród za swego syna, tak jak powiedział do faraona: ‛Izrael jest moim pierworodnym’ (Wj 4:22). Później oznajmił: „Gdy Izrael był chłopcem, umiłowałem go i z Egiptu wezwałem mego syna” (Oz 11:1). To nawiązanie do izraelskiego exodusu było zarazem proroctwem, które ziściło się po śmierci Heroda, kiedy to Józef i Maria wrócili z Jezusem z Egiptu i zamieszkali w Nazarecie. Historyk Mateusz odniósł proroctwo Ozeasza do tego wydarzenia, pisząc o Józefie: „Pozostał tam aż do śmierci Heroda, żeby się spełniło to, co Jehowa powiedział przez swego proroka, mówiąc: ‚Z Egiptu wezwałem mego syna’” (Mt 2:15).

Apostoł Paweł wymienił wyjście z Egiptu wśród innych przeżyć, które spotkały Izraelitów jako przykład lub pierwowzór (1Ko 10:1, 2, 11). A zatem zapowiadało ono coś większego. Izrael cielesny wyobraża w Biblii Izrael duchowy, Izrael Boży (Gal 6:15, 16). Poza tym Mojżesz wspomniał o pojawieniu się proroka takiego jak on (Pwt 18:18, 19). Żydzi spodziewali się, że będzie to wybitny wódz i wyzwoliciel, a apostoł Piotr utożsamił z tym Większym Mojżeszem Jezusa Chrystusa (Dz 3:19-23). Tak więc wyzwolenie Izraelitów nad Morzem Czerwonym i zniszczenie armii egipskiej musi mieć odpowiednik w uwolnieniu Izraela duchowego z symbolicznego Egiptu i pokonaniu wrogów za sprawą potężnego cudu dokonanego przez Jezusa Chrystusa. I jak to, co Jehowa sprawił nad Morzem Czerwonym, przyczyniło się do wywyższenia Jego imienia, tak wyobrażone w ten sposób znacznie donioślejsze wydarzenia jeszcze bardziej i na jeszcze większą skalę rozsławią to imię (Wj 15:1).

Oficjalne pozbawienie kogoś członkostwa w jakiejś organizacji lub usunięcie z jakiejś społeczności. Zasady wykluczania ze swego grona przestrzegają różne ugrupowania religijne i mają do tego prawo, tak samo jak różne organy władzy mają prawo do orzekania kary śmierci, deportacji lub pozbawienia obywatelstwa.