samego rdzenia, co identycznie zapisywany wyraz oddany gdzie indziej jako „zielona trawa” (Iz 40:7, 8). Pory wymieniono obok cebuli i czosnku — roślin jadalnych bardzo do nich podobnych — co wskazuje, że chodzi tu o konkretne warzywo, a nie ogólnie o trawę. Poza tym pory już od starożytności są bardzo popularne w Egipcie i po dziś dzień powszechnie spożywane także w Palestynie.

Por (Allium porrum) jest spokrewniony z cebulą, ale różni się od niej łagodniejszym smakiem, walcowatym kształtem oraz soczystymi, podobnymi do trawy liśćmi o szerokości ok. 2,5 cm. Pęd kwiatowy, zakończony dużym kulistym baldachem, osiąga wysokość ok. 60 cm. Cebulki i liście tej dwuletniej rośliny można gotować i podawać jako jarzynę, wykorzystywać jako przyprawę, a także spożywać na surowo.

Jeden z dziesięciu synów Hamana (Est 9:8, 10).

Zobacz FESTUS.

Poręczenie to gwarancja wypełnienia zobowiązania, także zastaw, a poręczyciel to ktoś, kto gwarantuje spełnienie czyichś zobowiązań. Psalmista błagał, by Jehowa ‛poręczył’ za niego, chroniąc go przed oszustami (Ps 119:122).

Praktyka poręczania za kogoś jest znana od wieków. Patriarcha Hiob tak o tym wspomniał: „Proszę, umieść u siebie mój zastaw. Któż inny uściśnie mi ręce, by dać gwarancję?” (Hi 17:3). Wypowiedź z Przysłów 17:18 pomaga ustalić, jak takie poręczenie mogło wyglądać: „Człowiek, któremu nie dostaje serca, podaje rękę, w pełni ręcząc wobec swego towarzysza”. Najwyraźniej więc w obecności świadków ktoś podawał dłużnikowi rękę lub klepał go w dłoń, obiecując przejąć jego zobowiązania, gdyby ten nie mógł się z nich wywiązać. W krajach Wschodu podaniem sobie rąk przypieczętowywano transakcje lub umowy (Prz 11:21). Na przykład gdy Jehu usłyszał pozytywną odpowiedź Jehonadaba na pytanie: „Czy twoje serce jest prostolinijne wobec mnie — jak moje serce wobec twojego serca?”, powiedział: „Jeśli jest, to podaj mi rękę” (2Kl 10:15).

Juda udzielił poręczenia w inny sposób — chcąc zagwarantować Tamar, że przyśle jej koźlę ze stada jako zapłatę za współżycie, dał jej w zastaw swój sygnet, sznur i laskę (Rdz 38:17-20). Gdy Ruben chciał zabrać do Egiptu Beniamina, zaproponował Jakubowi następujące poręczenie: „Możesz uśmiercić dwóch moich synów, jeśli ci go z powrotem nie przyprowadzę”. Jakub jednak odmówił. Natomiast Juda później sam zaofiarował się jako zabezpieczenie za Beniamina: „Ja będę poręczycielem za niego. Z mojej ręki możesz domagać się kary za niego”. Kiedy się okazało, że Beniamin będzie musiał zostać w Egipcie jako niewolnik, Juda był gotów go zastąpić, gdyż za niego poręczył. Dlatego powiedział do Józefa: „Twój niewolnik bowiem stał się poręczycielem za chłopca na czas pobytu z dala od ojca (...). Teraz więc, proszę, niech twój niewolnik zostanie w miejsce tego chłopca niewolnikiem mego pana” (Rdz 42:37, 38; 43:8, 9; 44:32, 33).

Prawo Mojżeszowe regulowało kwestię zastawu dawanego przez dłużnika wierzycielowi. W miarę rozwoju handlu w Izraelu poręczanie w interesach stało się powszechne. Przysłowia ostrzegały przed tą niebezpieczną i niemądrą praktyką, zwłaszcza gdy ktoś ryzykował utratę środków niezbędnych do życia (Prz 6:1-5; 11:15; 22:26, 27; zob. ZASTAW).

Skała (zazwyczaj o barwie ciemnoczerwonej, purpurowej lub czasem zielonej), w której tkwią kryształy skaleni. Za czasów króla Aswerusa posadzki w perskim pałacu w Suzie były wykonane z porfiru, marmuru i masy perłowej (Est 1:6).

Wydalenie płodu w okresie, gdy jest on jeszcze niezdolny do życia poza organizmem matki. Ten ogólny termin występujący w Biblii obejmuje zarówno celowe, jak i samoistne przerwanie ciąży. Hebrajskie słowo szachál, które znaczy „ronić” (Wj 23:26; Oz 9:14), jest też tłumaczone na ‛pozbawić’ (Pwt 32:25), ‛pozbawić dzieci’ (Kpł 26:22) oraz ‛być bez owocu’ (Mal 3:11). Wyraz jocéʼt, oddany w Psalmie 144:14 jako „poronienie”, wywodzi się od rdzenia oznaczającego „wychodzić”. Wyrażenie „poroniony płód” (Ps 58:8; Kzn 6:3) jest odpowiednikiem hebrajskiego słowa néfel, a to z kolei pochodzi od rdzenia nafál, który znaczy „upadać” (por. Iz 26:18, Bg).

Poronienie samoistne może być następstwem wypadku, choroby zakaźnej, nadmiernego wysiłku fizycznego, silnego stresu albo osłabienia organizmu matki. Poronienia powodowała np. woda w okolicach Jerycha, dopóki nie ‛uzdrowił’ jej prorok Jehowy Elizeusz (2Kl 2:19-22).

Przerwanie ciąży za pomocą leków czy zabiegu chirurgicznego w celu pozbycia się niechcianego dziecka to w oczach Bożych ciężkie przestępstwo. Życie, jako cenny dar od Boga, jest święte. Z tego względu Prawo Boże przekazane Mojżeszowi chroniło życie płodu, i to nie tylko przed aborcją. Jeśli np. w czasie bójki między dwoma mężczyznami śmierć poniosła kobieta ciężarna lub jej nienarodzone dziecko, karę wymierzano według zasady „dusza za duszę” (Wj 21:22-25). Oczywiście wcześniej sędziowie badali okoliczności wypadku i ustalali, czy sprawca działał z premedytacją (por. Lb 35:22-24, 31). Rozmyślne wyrządzenie szkody było poważnym wykroczeniem. Doktor J. B. Glenn tak się wypowiedział na ten temat: „Zdolny do życia embrion w macicy JEST odrębną istotą ludzką, a zatem zniszczenie go stanowi pogwałcenie szóstego przykazania” (The Bible and Modern Medicine, 1963, s. 176).

„Owoc łona” jest w rzeczywistości błogosławieństwem od Jehowy (Ps 127:3; Kpł 26:9). Dlatego obiecując Izraelowi pomyślność, Bóg zapewnił go: „Nie będzie w twojej ziemi ani kobiety roniącej, ani niepłodnej” (Wj 23:26). Natomiast jak wynika z modlitw zanoszonych przez pewne prawe osoby, oznaką braku błogosławieństwa Jehowy miały być ‛łona, które ronią’; wrogowie Boży mieli stać się podobni do poronionych płodów, które nigdy nie zobaczą słońca (Oz 9:14; Ps 58:8).

Zbolały Hiob zastanawiał się, czy nie byłoby dla niego lepiej, gdyby pozostał ‛ukrytym poronionym płodem’. Wołał w udręce: „Czemu nie umarłem zaraz po wyjściu z łona?” (Hi 3:11-16). A Salomon sądził, że lepiej jest poronionemu płodowi niż człowiekowi, który choć ma za sobą długie lata życia, nigdy się nim nie cieszył (Kzn 6:3).

Zwierzęta domowe, np. bydło, konie, owce i kozy, mogą cierpieć na poronienia nawykowe, czyli wielokrotne poronienia samoistne. Niekiedy ronią wskutek jakiejś choroby albo zaniedbań ze strony właściciela, co zdarzało się także w czasach patriarchów Jakuba i Hioba (Rdz 31:38; Hi 21:10).

Zobacz BÓLE PORODOWE; RODZENIE DZIECI.

W Pismach Hebrajskich słowo ʼelám (lub ʼulám), tłumaczone na „portyk” albo „sień”, nie jest używane w odniesieniu do pomieszczeń w domach prywatnych. Trudno ustalić, czy izraelskie domy miały jakiś przedsionek. Ale ruiny odkryte w Megiddo ukazują, że budynki wznoszono tam wokół dziedzińca wewnętrznego i że „jedno pomieszczenie na parterze pełniło rolę korytarza wejściowego” (The Biblical Archaeologist, maj 1968, ss. 46, 48). W Piśmie Świętym słowem ʼelám określono dwa gmachy użyteczności publicznej wybudowane przez Salomona, frontową część wzniesionej przez niego świątyni, a także niektóre pomieszczenia w bramach i świątyni z wizji otrzymanej przez Ezechiela.

Portyk Kolumnowy. Jeden z urzędowych budynków, które Salomon wzniósł w pobliżu świątyni jakiś czas po jej ukończeniu, nazwano Portykiem Kolumnowym (1Kl 7:1, 6). Ponieważ w relacji biblijnej budowlę tę wymieniono między wzmiankami o Domu Lasu Libanu i Portyku Tronowym, jest całkiem prawdopodobne, że znajdowała się ona na pd. od świątyni, pomiędzy wspomnianymi gmachami. A zatem idąc od strony pd., być może najpierw przechodziło się przez Dom Lasu Libanu lub obok niego, a potem do Portyku Tronowego szło się właśnie przez Portyk Kolumnowy.

Miał on 50 łokci (22,3 m) długości i 30 łokci (13,4 m) szerokości. Nazwa sugeruje, że składał się z kilku rzędów imponujących kolumn. W 1 Królów 7:6 wspomniano też o innym portyku, który znajdował się z przodu i miał kolumny oraz baldachim. Być może więc najpierw wchodziło się do przykrytego baldachimem portyku z kolumnami, który bezpośrednio łączył się z właściwym Portykiem Kolumnowym. Jeśli podane wymiary dotyczą samego Portyku Kolumnowego, to nie da się ustalić, jak duża była część z baldachimem.

Budowla ta mogła stanowić okazałe wejście do Portyku Tronowego; niewykluczone, że król zajmował się w niej codziennymi sprawami państwowymi i przyjmował niektórych gości.

Portyk Tronowy. Po wybudowaniu świątyni Salomon wzniósł również Portyk Tronowy (1Kl 7:1, 7). Wydaje się, że był on tożsamy ze wspomnianym w 1 Królów 7:7 „portykiem sądowym”. Najwyraźniej właśnie tam Salomon umieścił swój ozdobny tron z kości słoniowej i złota i tam też występował w roli sędziego (1Kl 10:18-20).

Gmach ten opisano następująco: „Uczynił [go] portykiem sądowym; i wyłożono go drewnem cedrowym od podłogi aż po belki dachowe” (1Kl 7:7). Tekst masorecki zawiera w tym miejscu słowa „od podłogi do podłogi”, toteż niektórzy uważają, iż chodzi o wyłożenie drewnem cedrowym przestrzeni od podłogi tego budynku do podłogi Portyku Kolumnowego, wspomnianego w wersecie wcześniejszym. Jednakże w syryjskiej Peszitcie powiedziano „od podłogi do sufitu”, a w łacińskiej Wulgacie — „od podłogi do samej góry”. Dlatego wielu tłumaczy sądzi, że drewno cedrowe stanowiło rodzaj dekoracyjnej okładziny sięgającej od podłogi po belki dachowe lub sufit (Bp, BT, Bw, NŚ). Chociaż więc brak informacji