pod wpływem religijnych poglądów czcicieli księżyca, wśród których mieszkał. Ale warto zauważyć, że na odnalezieniu i odzyskaniu terafim zależało mu chyba nie tylko ze względów religijnych. Jak wynika z tabliczek odkopanych w Nuzi niedaleko Kirkuku w Iraku, prawa obowiązujące w tamtych okolicach w czasach patriarchów zezwalały mężczyźnie posiadającemu bożki domowe teścia zgłosić się po jego śmierci do sądu i zażądać jego majątku. A zatem Laban mógł podejrzewać, iż Jakub wykradł mu terafim, żeby później wydziedziczyć jego synów. Może to tłumaczyć, dlaczego po nieudanej próbie znalezienia tych bożków tak chętnie zawarł z nim przymierze — chciał mieć pewność, że po jego śmierci Jakub nie powróci z nimi i nie pozbawi jego synów dziedzictwa (Rdz 31:30-35, 41-52).

Aby upamiętnić to przymierze pokoju, postawiono kamienny słup i usypano kopiec z kamieni. Jakub nazwał ten kopiec po hebrajsku Galeed, co znaczy „kopiec świadectwa”. Laban użył aramejskiego, czyli syryjskiego określenia Jegar-Sahaduta, które oznacza to samo. Kopiec ten nazwano także „Strażnicą” (Rdz 31:43-53). Następnie Laban pożegnał swe wnuki i córki, po czym wrócił do domu; odtąd Biblia już o nim nie wspomina (Rdz 31:54, 55).

2. Miejsce wymienione w Powtórzonego Prawa 1:1 w związku z „pustynnymi równinami naprzeciw Sufu”. Dokładne położenie Labanu jest nieznane.

Miękka, czarna lub ciemnobrązowa żywica otrzymywana z liści i gałęzi roślin z rodzaju czystek (Cistus). Ma gorzki smak, ale ładny zapach. Stanowi składnik perfum, a niegdyś powszechnie stosowano ją w medycynie. Starożytny historyk grecki Herodot tak napisał o tej substancji: „Znajduje się ją w brodzie kozłów, do której przyczepia się z chaszczów jako żywica. Jest przydatna do wielu pachnideł, a Arabowie jej głównie używają do kadzenia” (Dzieje, III, 112).

Hebrajskim słowem nechòʼt opisano labdanum niesione przez karawanę Ismaelitów, którym sprzedano Józefa, oraz to wchodzące w skład wybornych darów ofiarowanych władcy Egiptu przez synów Jakuba (Rdz 37:25; 43:11). Ów hebrajski wyraz bywa tłumaczony na „wonne korzenie” (BT), „pachnące korzenie” (BWP), „myrrę” (Bg), „traganek” (Da), „żywicę” (Mo) oraz — jak go definiują L. Koehler i W. Baumgartner — na „labdanum” (NŚ) (Lexicon in Veteris Testamenti Libros, Lejda 1958, s. 615).

Judzkie miasto na obszarze Szefeli (Joz 15:21, 33, 39). Utożsamia się je ze wzgórzem Tall ad-Duwajr (Tel Lachisz), położonym wśród dolin ok. 24 km na zach. od Hebronu. W starożytności miejsce to miało strategiczne znaczenie, gdyż leżało przy głównej drodze łączącej Jerozolimę z Egiptem. W pewnym okresie Lachisz zajmowało powierzchnię ok. 8 ha i mogło liczyć od 6000 do 7500 mieszkańców.

Kiedy Izraelici dokonywali podboju Kanaanu, król Lachisz Jafia i czterej inni królowie zaatakowali miasto Gibeon, które zawarło z Jozuem pokój (Joz 10:1-5). Na prośbę Gibeonitów Izraelici wyruszyli z odsieczą, podejmując całonocny marsz z Gilgal. Z pomocą Jehowy pokonali połączone siły kananejskie, a samych królów uwięzili w jaskini i potem zabili (Joz 10:6-27; 12:11). Później po niecałych dwóch dniach walki zdobyto Lachisz, a jego mieszkańców uśmiercono. Król Gezeru Horam, który pośpieszył temu miastu na pomoc, także został pokonany (Joz 10:31-35).

Część archeologów łączy zdobycie Lachisz przez Izraelitów z grubą warstwą popiołu odkrytą w Tall ad-Duwajr, w której znaleziono m.in. skarabeusza Ramzesa. Ale Biblia nie mówi, iż miasto to zostało spalone tak jak Jerycho (Joz 6:24, 25), Aj (Joz 8:28) czy Chacor (Joz 11:11). W Jozuego 11:13 wskazano, że Izraelici na ogół nie palili „miast, które stały na swych wzgórzach”. Nie ma więc biblijnych dowodów na to, iż owa warstwa popiołu pochodzi z czasów Jozuego, a tym samym nie można na jej podstawie ustalać daty podboju Kanaanu. Warto też zauważyć, że nie wiadomo dokładnie, któremu Ramzesowi należy przypisać odnalezionego skarabeusza. Co najmniej jeden archeolog łączył go z Ramzesem III i sugerował zniszczenie Lachisz przez Filistynów w XII w. p.n.e.

Za panowania Rechoboama (997-981 p.n.e.) Lachisz zostało umocnione (2Kn 11:5-12). Później, ok. 830 r. p.n.e., uciekł tam przed spiskowcami król Amacjasz, ale wysłano za nim pościg i go zabito (2Kl 14:19; 2Kn 25:27).

Oblężone przez Sancheriba. W r. 732 p.n.e. Lachisz obległ król asyryjski Sancherib. Stamtąd posłał do Jerozolimy rabszaka, tartana i rabsarisa z potężnym wojskiem, by zmusili króla Ezechiasza do poddania się. Poprzez rabszaka, swego głównego rzecznika, rzucił Jehowie wyzwanie, a później wyprawił posłańców z listami zawierającymi dalsze obelgi i groźby, mające skłonić Ezechiasza do kapitulacji. Odpowiadając na to wyzwanie, Jehowa Bóg posłał swego anioła, który w ciągu jednej nocy zgładził 185 000