uznający Chrystusa Jezusa za swego Arcykapłana i Orędownika wiedzą, że on „zawsze żyje, aby się za nimi ujmować” (Heb 7:25), i że mogą pełni ufności przystępować „ze swobodą mowy do tronu życzliwości niezasłużonej” (Heb 4:14-16; Ef 3:12). Nie powoduje nimi strach przed potępieniem (Rz 8:33, 34). Są jednak świadomi, że kto przystępuje w ten sposób do Boga, „Sędziego wszystkich”, ten powinien okazywać zbożną bojaźń i głęboki respekt (Heb 12:18-24, 28, 29).

Chrześcijanie przystępujący do Boga składają Mu ofiary natury duchowej (Rz 12:1; Heb 13:15; 1Pt 2:4, 5). Materialne świątynie ani wizerunki ze złota, srebra i kamienia w niczym nie ułatwiają przystępu do prawdziwego Boga (Dz 7:47-50; 17:24-29; por. Ef 2:20-22). Przyjaciele świata są nieprzyjaciółmi Boga, który przeciwstawia się wyniosłym, ale pozwala, by pokorne osoby o ‛czystych rękach i sercach’ zbliżały się do Niego, a wtedy On zbliża się do nich (Jak 4:4-8).

Namaszczeni duchem chrześcijanie żywiący nadzieję niebiańską mają „drogę wstępu do miejsca świętego dzięki krwi Jezusa”, a ponieważ dobrze znają „wielkiego kapłana nad domem Bożym”, mogą przystępować do Boga „z sercami prawdziwymi w zupełnej pewności wiary” (Heb 10:19-22).

O tym, jak ważne jest ufne przystępowanie do Boga, świadczą słowa psalmisty: „Oto bowiem poginą ci, którzy trzymają się z dala od ciebie. Zmusisz do milczenia każdego, kto cię niemoralnie opuszcza. Mnie zaś dobrze jest przybliżać się do Boga. U Wszechwładnego Pana, Jehowy, poszukałem schronienia, by oznajmiać wszystkie twoje dzieła” (Ps 73:27, 28; zob. MODLITWA).

Doprowadzenie czegoś do poprzedniego stanu. W Piśmie Świętym określenie to pojawia się w kontekście powrotu Chrystusa, gdy wspomniano o „czasach przywrócenia [forma gr. słowa apokatástasis] wszystkiego, o czym Bóg mówił przez usta swych świętych proroków” (Dz 3:20, 21).

Inne przekłady polskie używają w tym wersecie wyrazu „odnowienie” (Bp, BT, Bw) lub „naprawienie” (Bg). Sam termin grecki pochodzi od słów apò, czyli „z powrotem” lub „znowu”, i kathístemi — „postawić”. Pokrewny czasownik oddano w Dziejach 1:6 przez ‛przywrócić’. Dzieło Theologisches Wörterbuch zum Neuen Testament pod red. G. Kittela (t. I, 1933, s. 388) podaje, że podstawowym znaczeniem tego wyrazu jest „przywrócenie do poprzedniego stanu” lub „odnowienie”. Historyk Józef Flawiusz posługiwał się nim w odniesieniu do powrotu Żydów z niewoli babilońskiej. W tekstach papirusowych używano go w związku z naprawą jakichś budynków, przywróceniem dóbr prawowitym właścicielom oraz wyrównaniem rachunków.

Werset, w którym użyto tego słowa, nie precyzuje, co konkretnie ma zostać przywrócone, trzeba się więc o tym dowiadywać przez studium „wszystkiego”, o czym Bóg mówił za pośrednictwem swych proroków.

Księga dająca się podzielić na pięć zbiorów pieśni religijnych, z których każdy kończy się wezwaniem do błogosławienia Jehowy: 1) Psalmy 1-41; 2) 42-72; 3) 73-89; 4) 90-106; 5) 107-150. Kolejność i numerację poszczególnych psalmów ustalono najwyraźniej już w czasach starożytnych. Na przykład utwór znany dziś jako Psalm 2 był tak samo nazywany w I w. n.e. (Dz 13:33).

Styl. Poezja Księgi Psalmów polega na użyciu paralelizmów, czyli na zestawieniu podobnych myśli lub wyrażeń (zob. HEBRAJSKI, JĘZYK [Poezja hebrajska]). Szczególnie wyróżniają się psalmy napisane akrostychem alfabetycznym (Ps 9, 10, 25, 34, 37, 111, 112, 119, 145). W ich wypadku pierwszy wers (albo wersy pierwszej zwrotki) zaczyna się literą ʼálef, następny wers (wersy) literą bet itd. — aż do końca alfabetu hebrajskiego (z kilkoma wyjątkami). Być może układ taki miał ułatwiać zapamiętywanie. (Terminologię stosowaną w Psalmach omówiono pod hasłami ALAMOT; GITTIT; HIGGAJON; MACHALAT II; MASKIL; MIKTAM; MUT LABBEN; NECHILOT; PIEŚŃ WSTĘPOWAŃ; SELA II; SZEMINIT).

Nagłówki. Wiele psalmów opatrzono nagłówkami, które przedstawiają pisarza, podają tło, wskazówki muzyczne, zastosowanie bądź cel danego utworu (zob. nagł. Ps 3, 4, 5, 6, 7, 30, 38, 60, 92, 102). Zawarte w nich informacje pozwalają niekiedy odszukać wersety rzucające więcej światła na dany psalm (por. Ps 51 z 2Sm 11:2-15; 12:1-14). Ponieważ inne poetyckie fragmenty Biblii wprowadzono w podobny sposób (Wj 15:1; Pwt 31:30; 33:1; Sdz 5:1; por. 2Sm 22:1 z Ps 18, nagł.), można przypuszczać, że nagłówki pochodzą albo od pisarzy, albo od osób, które zestawiły Księgę Psalmów. Przemawia za tym choćby okoliczność, iż należą do głównego tekstu w odpisie Psalmów znalezionym wśród Zwojów znad Morza Martwego (datowanym na lata 30-50 n.e.).

Pisarze. Jak wynika z nagłówków, 73 spośród 150 psalmów ułożył Dawid, 11 — synowie Koracha (jeden z nich [Ps 88] wymienia też Hemana), 12 — Asaf (najwyraźniej chodzi o dom Asafa; zob. ASAF 1), a po jednym: Mojżesz, Salomon oraz Etan Ezrachita. Prócz tego Dawid ułożył chyba Psalm 72 — „o Salomonie” (zob. Ps 72:20), a także Psalm 2 i 95, na co wskazują Dzieje 4:25 i Hebrajczyków 4:7. Psalmy 10, 43, 71 i 91 są, jak się wydaje, kontynuacją bezpośrednio je poprzedzających (odpowiednio Ps 9, 42, 70 i 90). Wobec tego Dawidowi można jeszcze przypisać Psalm 10 i 71, synom Koracha — Psalm 43, a Mojżeszowi — 91. Pewne szczegóły sugerują, że Psalm 119 mógł ułożyć młody książę Ezechiasz (zob. Ps 119:9, 10, 23, 46, 99, 100). Przeszło 40 psalmów nie wymienia pisarza ani nie podaje co do niego żadnej wskazówki.

Poszczególne psalmy powstawały w ciągu tysiąca lat — licząc od czasów Mojżesza do okresu po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej (Ps 90, nagł.; 126:1, 2; 137:1, 8).

Kto i kiedy zestawił. Ponieważ wiele psalmów ułożył Dawid, który też zorganizował 24 grupy lewickich muzyków, rozsądny wydaje się wniosek, że to właśnie on rozpoczął tworzenie zbioru pieśni przewidzianych do śpiewania w domu Bożym (2Sm 23:1; 1Kn 25:1-31; 2Kn 29:25-30). Później powstały inne zbiory, na co wskazują powtórzenia dostrzegalne w Księdze Psalmów (por. Ps 14 z 53; 40:13-17 z 70; 57:7-11 ze 108:1-5). Zdaniem wielu badaczy ostateczny kształt nadał jej Ezdrasz.

Istnieją dowody na to, że zestawianie Psalmów zakończono dosyć wcześnie. Ich kolejność i treść w Septuagincie w zasadzie pokrywa się z dostępnym tekstem hebrajskim. A zatem musiały zostać skompletowane przed III w. p.n.e., gdy przystąpiono do prac nad tym greckim tłumaczeniem. Pewien hebrajski manuskrypt będący w użyciu w trzecim ćwierćwieczu I stulecia n.e. zawiera Psalm 150:1-6, po którym występuje pusta szpalta. Najwyraźniej więc w owym starożytnym rękopisie Księga Psalmów kończyła się właśnie w tym miejscu — podobnie jak w tekście masoreckim.

Zachowanie tekstu w niezmienionej postaci. Rękopis Psalmów znaleziony wśród Zwojów znad Morza Martwego świadczy o dobrym zachowaniu tekstu hebrajskiego. Chociaż jest jakieś 900 lat starszy niż powszechnie uznawany tekst masorecki, jego treść (na którą składają się fragmenty lub całość 41 kanonicznych psalmów) w zasadzie pokrywa się z tekstem będącym podstawą przeważającej części tłumaczeń. Profesor J. A. Sanders zauważył: „Większość [różnic] dotyczy ortografii i ma znaczenie tylko dla uczonych, którzy są zainteresowani takimi zagadnieniami jak wymowa hebrajska w czasach starożytnych. (...) Bywają różnice wyraźnie korzystne dla tekstu, zwłaszcza te, które czynią go jaśniejszym, lecz w żaden lub prawie żaden sposób nie wpływają na przekład czy interpretację” (The Dead Sea Psalms Scroll, 1967, s. 15).

Natchnione przez Boga. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że Księga Psalmów wchodzi w skład natchnionego Słowa Bożego. Pozostaje w ścisłej harmonii z resztą Pism. Przedstawione w niej myśli można często znaleźć w innych fragmentach Biblii (por. Ps 1 z Jer 17:5-8; Ps 49:12 z Kzn 3:19 i 2Pt 2:12; Ps 49:17 z Łk 12:20, 21). Prócz tego wiele psalmów jest cytowanych w Chrześcijańskich Pismach Greckich, np. Ps 5:9 (Rz 3:13); 8:6 (1Ko 15:27; Ef 1:22); 10:7 (Rz 3:14); 14:1-3 i 53:1-3 (Rz 3:10-12); 19:4 (Rz 10:18); 24:1 (1Ko 10:26); 32:1, 2 (Rz 4:7, 8); 36:1 (Rz 3:18); 44:22 (Rz 8:36); 50:14 (Mt 5:33); 51:4 (Rz 3:4); 56:4, 11 i 118:6 (Heb 13:6); 62:12 (Rz 2:6); 69:22, 23 (Rz 11:9, 10); 78:24 (Jn 6:31); 94:11 (1Ko 3:20); 95:7-11 (Heb 3:7-11, 15; 4:3-7); 102:25-27 (Heb 1:10-12); 104:4 (Heb 1:7); 112:9 (2Ko 9:9); 116:10 (2Ko 4:13); 144:3 (Heb 2:6).

Dawid napisał o samym sobie: „Mówił przeze mnie duch Jehowy i Jego słowo było na moim języku” (2Sm 23:2). O tym, że był natchniony przez Boga, świadczą też wypowiedzi apostoła Piotra (Dz 1:15, 16), pisarza Listu do Hebrajczyków (Heb 3:7, 8; 4:7) oraz innych chrześcijan z I w. (Dz 4:23-25). Ale najdobitniejsze świadectwo w tej sprawie złożył Syn Boży (Łk 20:41-44). Po zmartwychwstaniu rzekł do swych uczniów: „To są moje słowa, które wam powiedziałem, gdy jeszcze byłem z wami, że musi się spełnić wszystko, co o mnie napisano w Prawie Mojżeszowym i u Proroków, i w Psalmach [była to pierwsza księga Hagiografów, czyli Pism; w tym wypadku chodzi o całą tę część Biblii]” (Łk 24:44).

Prorocze zapowiedzi dotyczące życia i działalności Mesjasza. Analiza Chrześcijańskich Pism Greckich wykazuje, że w Psalmach przepowiedziano wiele szczegółów z życia i działalności Mesjasza, czego dowodzą poniższe przykłady.

Kiedy Jezus stawił się do chrztu, dał do zrozumienia, że w myśl Psalmu 40:6-8 przybył wykonać wolę swego Ojca, obejmującą m.in. złożenie na ofiarę ‛przygotowanego mu ciała’ oraz zniesienie wymaganych przez Prawo ofiar ze zwierząt (Heb 10:5-10). Jehowa zaakceptował tę gotowość i zgodnie z Psalmem 2:7 uznał go za swojego Syna, wylewając nań swego ducha (Mk 1:9-11; Heb 1:5; 5:5). Ponadto, jak zapowiedziano w Psalmie 8:4-6, człowiek Jezus był „niewiele niższy od aniołów” (Heb 2:6-8).

Podczas swej służby kaznodziejskiej Jezus wybrał i wyszkolił uczniów. W myśl Psalmu 22:22 nie wstydził się nazywać ich swymi „braćmi” (Heb 2:11, 12; por. Mt 12:46-50; Jn 20:17). Poza tym stosownie do proroczych wypowiedzi z Psalmów nauczał na podstawie przykładów (Ps 78:2; Mt 13:35), okazał gorliwość o dom Jehowy, oczyszczając go z kupców, i nie miał upodobania w samym sobie (Ps 69:9; Jn 2:13-17; Rz 15:3). Mimo to był nienawidzony bez powodu (Ps 35:19; 69:4; Jn 15:25). Służba Chrystusa Jezusa na rzecz obrzezanych Żydów potwierdziła obietnice złożone ich praojcom, a później pobudziła ludzi z narodów do wychwalania i wysławiania Jehowy. To również zostało przepowiedziane (Ps 18:49; 117:1; Rz 15:9, 11).

Kiedy Jezus wjeżdżał do Jerozolimy na źrebięciu osła, tłumy witały go słowami Psalmu 118:26 (Mt 21:9). Gdy naczelni kapłani i uczeni w piśmie oburzali się, że chłopcy w świątyni nazywają go „Synem Dawidowym”, uciszył ich, powołując się na Psalm 8:2 (Mt 21:15, 16).

Księga Psalmów zapowiedziała zdradzenie Jezusa przez bliskiego współpracownika (Ps 41:9; Jn 13:18), którego miał zastąpić ktoś inny (Ps 69:25; 109:8; Dz 1:20). Wskazała nawet, że przeciw Jezusowi wystąpią wspólnie władcy (Herod i Poncjusz Piłat), ludzie z narodów (m.in. żołnierze rzymscy) oraz „ludy Izraela” (Ps 2:1, 2; Dz 4:24-28) i że zostanie odrzucony przez „budowniczych” — żydowskich przywódców religijnych (Ps 118:22, 23; Mt 21:42; Mk 12:10, 11; Dz 4:11). A jak przepowiedziano w Psalmie 27:12, zeznawali przeciw niemu fałszywi świadkowie (Mt 26:59-61).

Gdy Jezus dotarł na miejsce kaźni, podano mu wino zmieszane z żółcią (Ps 69:21; Mt 27:34). Nawiązując proroczo do samego zawieszenia go na palu, psalmista napisał: „Osaczyły mnie bowiem psy; otoczyło mnie zgromadzenie złoczyńców. Są jak lew u mych rąk i nóg” (Ps 22:16). Żołnierze rzymscy rozdzielili szaty Jezusa, rzucając o nie losy (Ps 22:18; Mt 27:35; Łk 23:34; Jn 19:24). Wrogowie religijni szydzili z niego słowami zanotowanymi przez tego samego psalmistę (Ps 22:8; Mt 27:41-43). Dręczony pragnieniem, Jezus poprosił o coś do picia (Ps 22:15; Jn 19:28). Ponownie podano mu kwaśne wino (Ps 69:21; Mt 27:48; Jn 19:29, 30). Tuż przed śmiercią przytoczył Psalm 22:1, wołając: „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?” (Mt 27:46; Mk 15:34). Gdy wydawał ostatnie tchnienie, nawiązał do Psalmu 31:5, mówiąc: „Ojcze, w twoje ręce powierzam ducha mego” (Łk 23:46). A zgodnie z inną zapowiedzią psalmisty nie złamano żadnej z jego kości (Ps 34:20; Jn 19:33, 36).

Chociaż Jezusa złożono do grobu, nie pozostał w Hadesie, a jego ciało nie ujrzało skażenia, bo dostąpił wskrzeszenia z martwych (Ps 16:8-10; Dz 2:25-31; 13:35-37). Po wstąpieniu do nieba zasiadł po prawicy Bożej i czekał, aż nieprzyjaciele będą położeni jako podnóżek dla jego stóp (Ps 110:1; Dz 2:34, 35). Ponadto stał się kapłanem na sposób Melchizedeka (Ps 110:4; Heb 5:6, 10; 6:20; 7:17, 21) i dał dary w postaci ludzi (Ps 68:18; Ef 4:8-11). Wszystkie te szczegóły zapowiedziano proroczo w Psalmach. Inne czekają jeszcze na spełnienie: Jezus wystąpi w roli wykonawcy wyroków Bożych i roztrzaska narody (Ps 2:9; Obj 2:27; 19:14, 15). Potem jako Król zapewni swym lojalnym poddanym wiecznotrwałe błogosławieństwa. Psalm 72, opisujący pierwotnie panowanie Salomona, w większej mierze odnosi się do Mesjasza. Poświadcza to proroctwo Zachariasza (9:9, 10), które dotyczy Chrystusa Jezusa, a w którym pobrzmiewają słowa Psalmu 72:8 (Mt 21:5).

Inne prorocze wypowiedzi można dostrzec po porównaniu Psalmu 45 z Hebrajczyków 1:8, 9 i Objawieniem 19:7-9, 11-15; 21:2, 9-11.

Coś więcej niż piękna poezja. Psalmy nie tylko zapowiadają przyszłe wydarzenia, ale też zawierają wiele zachęt i wskazówek życiowych. Są czymś więcej niż piękną poezją. Opisują życie takim, jakie jest naprawdę — mówią o radościach, smutkach, obawach i rozczarowaniach. Dają świadectwo zażyłej więzi łączącej psalmistów z Jehową Bogiem. Koncentrują także uwagę na Jego działaniach i przymiotach, pobudzając do wysławiania Go i składania Mu dziękczynienia.

Psalmy wykazują, że prawdziwe szczęście można osiągnąć przez: wystrzeganie się towarzystwa niegodziwców i znajdowanie upodobania w prawie Jehowy (Ps 1:1, 2), szukanie schronienia u Jego pomazańca (2:11, 12), pokładanie ufności w Jehowie (40:4), okazywanie względów maluczkim (41:1, 2), poddawanie się korygowaniu przez Jehowę (94:12, 13), przestrzeganie Jego przykazań (112:1; 119:1, 2) oraz uznawanie Go za Boga i Wspomożyciela (146:5, 6).

Księga ta zachęca do polegania na Jehowie: „Zrzuć swe brzemię na Jehowę, a on cię wesprze. Nigdy nie pozwoli, by prawy się zachwiał” (Ps 55:22; 37:5). Kto tak czyni, nie boi się człowieka (56:4, 11).

Chcąc zyskać uznanie Boga, trzeba Go wyczekiwać (Ps 42:5, 11; 43:5), robić właściwy użytek z mowy i postępować we właściwy sposób (1:1-6; 15:1-5; 24:3-5; 34:13, 14; 37:3, 4, 8, 27; 39:1; 100:2). Bardzo ważne jest obracanie się w dobrym towarzystwie (18:25, 26; 26:4, 5). Nie wolno też zazdrościć niegodziwcom dobrobytu ani pomyślności, bo oni wyginą (37:1, 2, 7-11).

Psalmy ukazują, że słudzy Boży mogą się bez wahania modlić np. o wybawienie lub wyzwolenie (Ps 3:7, 8; 6:4; 35:1-8; 71:1-6), o łaskę (4:1; 9:13), kierownictwo (5:8; 19:12-14; 25:4, 5; 27:11; 43:3), ochronę (17:8), wybaczenie grzechów (25:7, 11, 18; 32:5, 6; 41:4; 51:1-9), o czyste serce, nowego, niezłomnego ducha (51:10) i o przysporzenie chwały imieniu Bożemu (115:1). Mogą też prosić, by Bóg ich zbadał i oczyścił (26:2), osądził (35:24; 43:1), a także nauczył dobroci, rozsądku, wiedzy oraz swych przepisów (119:66, 68, 73, 124, 125, 135).

Uwypuklają poczynania i przymioty Boże. Psalmy pogłębiają wdzięczność wobec Jehowy Boga, którego istnieniu mogą zaprzeczać tylko bezrozumni (Ps 14:1; 19:7-11; 53:1). Ukazują, że „miłuje on prawość i sprawiedliwość” (33:5), że jest „schronieniem i siłą, pomocą łatwą do znalezienia w czasie udręk” (46:1). Jest „Sędzią prawym” (7:11; 9:4, 8), Stwórcą (8:3; 19:1; 33:6), Królem (10:16; 24:8-10), Pasterzem (23:1-6) i Nauczycielem (25:9, 12), Opiekunem ludzi i zwierząt (34:10; 147:9), Wybawcą i Wyzwolicielem (35:10; 37:39, 40; 40:17; 54:7) oraz Źródłem życia (36:9), pociechy (86:17), błogosławieństwa i siły (29:11).

Jehowa ‛nie zapomina krzyku uciśnionych’ (Ps 9:12; 10:14), odpowiada na modlitwy swych sług (3:4; 30:1, 2; 34:4, 6, 17, 18), nagradza ich i ochrania (3:3, 5, 6; 4:3, 8; 9:9, 10; 10:17, 18; 18:2, 20-24; 33:18-20; 34:22; zob. 34:7, gdzie jest mowa o ochronie zapewnianej przez aniołów). Nienawidzi niegodziwości i występuje przeciw złoczyńcom (5:4-6, 9, 10; 9:5, 6, 17, 18; 21:8-12; 99:8).

Według Psalmów Jehowa napawa lękiem (Ps 76:7), jest wielki (77:13), lecz pokorny (18:35), jest święty (99:5) i obfituje w dobroć (31:19) oraz moc (147:5). To „Bóg miłosierny i łaskawy, nieskory do gniewu i obfitujący w lojalną życzliwość oraz wierność wobec prawdy” (86:15). Jego zrozumienie jest nie do opowiedzenia (147:5), a dzieła stwórcze świadczą o Jego mądrości (104:24). Bóg określa liczbę gwiazd i wszystkie je woła po imieniu (147:4). Potrafi ujrzeć nawet zarodek ludzki (139:16), uzdrowić każdą dolegliwość (103:3) oraz zniszczyć nieprzyjacielski sprzęt wojenny i w ten sposób sprawić, że ustaną wojny (46:9). Realizując swe prawe zamierzenie, czynnie uczestniczy w wielu wydarzeniach historycznych (44:1-3; 78:1-72; 81:5-7; 105:8-45; 106:7-46; 114:1-8; 135:8-12; 136:4-26). Taki Bóg naprawdę zasługuje na wysławianie i dziękczynienie (92:1; 96:1-4; 146-150). Głupotą byłoby polegać na człowieku (60:11; 62:9), bogactwach (49:6-12, 17) lub bożkach (115:4-8; 135:15-18).

Podkreślają wartość słowa Bożego. Psalmy uczą też cenić słowo Boże. Pokazują, że wypowiedzi Jehowy są czyste (Ps 12:6; 18:30), Jego prawo zaś cenne (119:72) i zgodne z prawdą (119:142). Przestrzeganie Jego doskonałego prawa, godnych zaufania przypomnień, prostolinijnych rozkazów, czystych przykazań i prawych sądowniczych rozstrzygnięć przynosi trwałe błogosławieństwa (19:7-11). Słowo Boga oświetla człowiekowi ścieżkę (119:105), a Jego przykazania czynią go mądrym, udzielają mu wnikliwości i zrozumienia (119:98-100, 104).

Wyjaśniają i uzupełniają inne fragmenty Biblii. Czasami Księga Psalmów objaśnia lub uzupełnia inne fragmenty Biblii. Ukazuje, że ‛trapienie duszy’ w Dniu Przebłagania (Kpł 16:29; 23:27; Lb 29:7) odnosi się do postu (Ps 35:13). Tylko psalmista opowiada, jak surowo potraktowano Józefa w egipskim więzieniu (przynajmniej na początku): „Stopy jego trapili okowami, dusza jego dostała się w żelaza” (105:18). Z Psalmów dowiadujemy się też, że w sprowadzaniu plag na Egipt uczestniczyły „poczty aniołów” (78:44-51), a woda dostarczona na pustkowiu za sprawą cudu ‛popłynęła jak rzeka przez bezwodne okolice’ (105:41) — było jej więc dużo i stała się łatwo dostępna dla Izraelitów i ich licznych zwierząt domowych. Poza tym jak wyjawiono w tej księdze, w Morzu Czerwonym zginął także sam faraon (136:15).

Psalmy podają, że zanim Izraelici pokonali Edomitów w Dolinie Soli, znosili przeciwności i niedolę (Ps 60:1, 3, 9 oraz nagł.). Wynikałoby stąd, że gdy walczyli na pn. przeciwko Aram-Naharaim i Aram-Cobie, do Judy wtargnęły wojska Edomu.

Psalm 101 wyjaśnia, w jaki sposób Dawid zarządzał sprawami państwa. Na swych sług wybierał tylko osoby odznaczające się wiernością. Nie mógł znieść ludzi butnych i nie tolerował oszczerstwa. Każdego dnia myślał o tym, jak wymierzyć sprawiedliwość niegodziwcom.

[Ramka na stronie 557]

GŁÓWNE MYŚLI PSALMÓW

Zbiór 150 pieśni religijnych, z których wiele opowiada o osobistych przeżyciach Dawida i innych sług Jehowy

Układano je na przestrzeni tysiąca lat — zaczęto w czasach Mojżesza, a ukończono już po powrocie Żydów z niewoli babilońskiej

Dziękczynienia i wysławianie Jehowy

Ze względu na Jego wzniosłe imię (99:3; 113; 148:13, 14)

Za Jego wspaniałe dzieła stwórcze (33:1-9; 148:1-12)

Ponieważ jest Wielkim Pasterzem (23)

Gdyż wysłuchuje modlitw (21:1-7; 28; 116; 118:21)

Za to, kim jest (50; 95:1-7; 96:4-13; 97; 150)

Za wyzwolenie z ręki nieprzyjaciół i z udręk (18; 30; 107; 140; 149)

Za Jego prawe sądy (67:3, 4; 98)

Ze względu na Jego przymioty (57:9-11; 92; 100; 108:1-4; 117; 138:1, 2)

Za Jego hojne dary (37:25; 67:5-7; 145:15, 16)

Za to, jak w przeszłości obchodził się ze swym ludem (66; 81; 105; 106; 126; 136:10-24; 147)

Błagania o miłosierdzie i pomoc Bożą

O uwolnienie od nieprzyjaciół (3-5; 7; 12; 13; 17; 31; 59)

O wybaczenie grzechów (19:12, 13; 25:7, 11; 32; 51:1, 2, 7-15; 130)

O wskazówki życiowe (119:124, 125; 143:8, 10)

O pokrzepienie w chorobie i udręce (41:1-4)

O łaskę w obliczu ucisku (6:2, 9; 9:13, 14; 123)

Proroctwa, które spełniły się na Mesjaszu

Pochodził z królewskiej dynastii Dawida (89:3, 4, 29, 36, 37; 132:11)

Pałał gorliwością o dom Jehowy (69:9)

Nauczał za pomocą przykładów (78:2)

Zdradzony przez bliskiego towarzysza (41:9; 55:12-14)

Sposób, w jaki został stracony (22:16, przyp. w NW)

Obrzucany obelgami (22:6-8; 69:9)

Rzucano losy o jego odzież (22:18)

Dano mu ocet do picia (69:21)

Nie złamano żadnej z jego kości (34:20)

Wskrzeszony z Szeolu (16:10)

Kamień odrzucony przez budowniczych stał się głowicą węgła (118:22)

Wstąpił na wysokość, dostarczył darów w postaci ludzi (68:18)

Wyniesiony do chwały, dano mu władzę nad wszystkim (8:5-8)

Otrzymał władzę królewską (2:6; 110)

Unicestwi narody, które mu się sprzeciwiają (2:8, 9; 45:3-5)

Poślubia królewską małżonkę; ustanowi książąt po całej ziemi (45:2, 6-17)

Będzie sprawiedliwym i współczującym władcą całej ziemi (72)

Podstawowe nauki biblijne w Psalmach

Kto jest prawdziwym Bogiem i jakie ma przymioty (78:38, 39; 83:18; 86:15; 90:1-4; 102:24-27; 103; 139)

Zwierzchnia władza Jehowy (11:4-7; 24:1; 29; 44; 47; 48; 76; 93)

Uświęcanie imienia Bożego (79; 83)

Wszyscy ludzie są grzeszni (14:1-3; 51:5; 53:1-3)

Bałwochwalstwo jest głupotą (115:4-8; 135:15-18)

Stan umarłych (6:5; 88:10-12; 115:17; 146:4)

Ziemia po wsze czasy będzie domem ludzi prawych (37:9-11, 29; 104:5; 115:16)

Natchnione rady pomocne w zjednaniu sobie uznania Jehowy

Bój się Jehowy i przestrzegaj Jego przykazań (112:1-4; 128)

Odnoś się z najwyższym szacunkiem do wypowiedzi i praw Bożych (1:2; 19:7-11; 119)

Ufaj Jehowie (9:10; 115:9-11; 125; 146:5-7)

Cierpliwie czekaj, aż Jehowa zacznie działać (42; 43)

Dąż do pokoju i prawości (34:14, 15)

Wysoko ceń możliwość obcowania z ludem Bożym i przebywania w domu Jehowy (84; 122; 133)

Stroń od złego towarzystwa (1:1; 26:4, 5; 101:3-8)

Pouczaj dzieci o tym, czego dokonał Jehowa (78:3-8)

Mów prawdę, wystrzegaj się oszczerstw i składania fałszywych przysiąg (15:2, 3; 24:3-5; 34:13)

Dotrzymuj słowa, nawet ze szkodą dla siebie (15:4)

Nie rób złego użytku z pieniędzy (15:5)

Szczodrość zjednuje dawcy błogosławieństwa (112:5-10)

Publicznie wysławiaj Jehowę (26:7, 12; 40:9)

(hebr. deworáh).

Jak się wydaje, w Biblii zazwyczaj jest mowa o dzikich pszczołach miodnych. Nazwanie Kanaanu „ziemią mlekiem i miodem płynącą” wskazuje, że w krainie tej od najdawniejszych czasów było wiele pszczół (Wj 3:8). Dzięki ciepłemu klimatowi i obfitości kwiatów nadal żyje ich tam mnóstwo i pszczelarstwo jest bardzo rozpowszechnione. Z przeszło 20 000 znanych gatunków pszczół obecnie w Izraelu najczęściej występuje pszczoła syryjska (Apis mellifera syriaca).

Podczas pewnej wyprawy wojennej Jonatan zjadł trochę miodu znalezionego w lesie, więc pszczoły prawdopodobnie miały gniazdo w jakiejś dziupli (1Sm 14:25-27). Miód dzikich pszczół żyjących w dolinie Jordanu stanowił znaczną część pożywienia Jana Chrzciciela (Mt 3:4). Pszczoły zakładają gniazda nie tylko w pniach drzew, ale też w innych zagłębieniach, np. w szczelinach skał lub ścian (Pwt 32:13; Ps 81:16).

Pewne pytania rodzą się w związku z relacją z Sędziów 14:5-9. Napisano tam, że gdy Samson poszedł zobaczyć zabitego przez siebie lwa, „w trupie lwa był rój pszczół oraz miód”. A przecież większość pszczół omija z daleka padlinę.