warstwę kleju i w poprzek umieszczano drugą warstwę pasków. Następnie ubijano je drewnianym młotkiem aż do uzyskania jednolitego arkusza. Po wysuszeniu na słońcu arkusze przycinano do żądanego rozmiaru. Na koniec wygładzano je pumeksem, muszlami lub kością słoniową. W ten sposób powstawał stosunkowo trwały, elastyczny, prawie biały materiał pisarski różnego formatu i różnej jakości. Na ogół pisano po tej stronie, gdzie paski były ułożone poziomo, choć niekiedy kończono tekst na odwrotnej stronie. Pisarz posługiwał się piórem z trzciny i atramentem sporządzonym z gumy, sadzy i wody, a linie złączenia poszczególnych pasków ułatwiały mu równe pisanie.

Arkusze papirusu można było posklejać krawędziami, by powstał z nich zwój, liczący zwykle ok. 20 arkuszy. Można je też było odpowiednio poskładać, by utworzyły kodeks; właśnie takich kodeksów chętnie używali pierwsi chrześcijanie. Przeciętny zwój miał od 4 do 6 m długości, choć zachował się jeden mierzący 40,5 m. Greckie słowo bíblos początkowo odnosiło się do miękkiego rdzenia cibory papirusowej, ale potem zaczęło oznaczać księgę (Mt 1:1; Mk 12:26). Forma zdrobniała, biblíon, w lm. brzmi biblía, dosłownie „książeczki”, i to od niej pochodzi słowo „Biblia” (2Tm 4:13, Int). Pewne fenickie miasto nazwano Byblos, stanowiło bowiem ważny ośrodek handlu papirusem.

Zwoje papirusowe były powszechnie używane do początków II w. n.e., gdy zostały zastąpione przez papirusowy kodeks. Później, ok. IV w. n.e., papirus zaczął tracić na popularności i został wyparty przez trwalszy materiał pisarski — pergamin.

Podstawową wadą papirusu jako materiału pisarskiego była jego nietrwałość. W wilgoci szybko niszczał, a jeśli przechowywano go w zbyt suchych warunkach, robił się bardzo kruchy. Aż do XVIII w. uważano, że wszystkie starożytne papirusy uległy zniszczeniu. Ale pod koniec XIX w. odnaleziono sporo cennych papirusów biblijnych. Odkryć tych dokonano głównie w Egipcie i wokół Morza Martwego, czyli w miejscach, gdzie suchy klimat wybitnie sprzyjał zachowaniu papirusów. Niektóre z odnalezionych tam rękopisów biblijnych pochodzą z I lub II w. p.n.e.

Niejednemu spośród tych manuskryptów nadano nazwę zawierającą określenie „papirus”, np. papirus Nasha (I lub II w. p.n.e.), papirus Rylands 458 (II w. p.n.e.) i papirus Chester Beatty 1 (III w. n.e.).

Miasto na terytorium Beniamina (Joz 18:21, 23). Zazwyczaj identyfikuje się je z Chirbat al-Farʽa (Chorbat ʽen-Para), położonym ok. 9 km na pn. wsch. od Jerozolimy. Z pobliskiego źródła zwanego ʽAjn Fara (ʽEn Perat) zaopatrywane jest w wodę jerozolimskie Stare Miasto.

Zobacz OPAR, MGŁA.

Częściowa lub całkowita utrata siły mięśniowej bądź czucia w co najmniej jednej części ciała; porażenie. Jest efektem uszkodzenia układu nerwowego albo zaniku mięśni, uniemożliwiającego przewodzenie w nich impulsów nerwowych. Różne formy paraliżu różnie się nazywają, przy czym niektóre mogą być śmiertelne. Przyczyną paraliżu bywa choroba (np. błonica), uszkodzenie mózgu lub rdzenia kręgowego, a także ucisk powodowany przez guz.

Osoby sparaliżowane znalazły się wśród cudownie uleczonych przez Jezusa Chrystusa (Mt 4:24). Pewnego razu Jezus najpierw przebaczył sparaliżowanemu grzechy, a następnie polecił mu wziąć nosze i pójść do domu (Mt 9:2-8; Mk 2:3-12; Łk 5:18-26). Kiedy indziej uzdrowił na odległość sługę pewnego setnika — człowiek ten leżał sparaliżowany i był bliski śmierci (Mt 8:5-13; Łk 7:1-10). Powiedziano też o nim, że ‛cierpiał straszliwe męki’ (Mt 8:6), co może — choć nie musi — oznaczać, że odczuwał dotkliwy ból. Paraliż zazwyczaj nie jest bolesny. Ale np. w chorobie Parkinsona pojawiają się silne bóle pleców i kończyn. Przejmujący ból towarzyszy też porażeniu poprzecznemu, które może występować przy nowotworach rdzenia kręgowego. Osoby cierpiące na paraliż nazywa się „paralitykami”.

Wielu sparaliżowanych uleczył również ewangelizator Filip, kiedy głosił i dokonywał znaków w Samarii (Dz 8:5-8). Apostoł Piotr spotkał w Liddzie sparaliżowanego Eneasza, „który od ośmiu lat leżał bez ruchu na noszach”. Powiedział mu: „Eneaszu, uzdrawia cię Jezus Chrystus. Wstań i zaściel swe łóżko”. A wtedy „on natychmiast wstał” (Dz 9:32-35).

Większa część rozległego pustkowia, po którym wędrowali Izraelici przez jakieś 38 lat przed wejściem do Ziemi Obiecanej (Lb 10:11, 12; Pwt 2:14). Pustkowie Paran zajmowało centralną i pn.-wsch. część półwyspu Synaj, ale nie miało dokładnie wytyczonych granic. Na wsch. znajdowała się część doliny ryftowej zwana Arabą oraz zatoka Akaba, na pd. pustkowie Synaj, na pd. zach. pustkowie Sin, a na pn. zach. oraz na pn. pustkowia Etam i Szur. Na pn. wsch. w kierunku