„kamienia”, który stał się „głównym kamieniem narożnym” (Ps 118:22, 23; Mt 21:42); sprzeciwiający się Panu Dawida położeni pod jego stopy (Ps 110:1; Mt 22:44); obrzydliwość w miejscu świętym (Dn 9:27; Mt 24:15); rozproszenie się uczniów Jezusa (Za 13:7; Mt 26:31); Chrystus pozornie opuszczony przez Boga (Ps 22:1; Mt 27:46). Można do tego zaliczyć również wypowiedzi, którymi Jezus odpierał pokusy Szatana (Pwt 8:3; 6:16, 13; Mt 4:4, 7, 10).

Co ciekawe, Mateusz pod natchnieniem wykazuje, jak spełniają się na Jezusie proroctwa z Pism Hebrajskich, dowodząc w ten sposób, że jest on obiecanym Mesjaszem. Mogło to szczególnie interesować Żydów, z myślą o których najwyraźniej spisano to sprawozdanie. Oto niektóre z tych proroctw: Jezus rodzi się z dziewicy (Iz 7:14; Mt 1:23) w Betlejem (Mi 5:2; Mt 2:6); zostaje wezwany z Egiptu (Oz 11:1; Mt 2:15); lament z powodu wymordowania dzieci (Jer 31:15; Mt 2:16-18); Jan Chrzciciel przygotowuje drogę Jezusowi (Iz 40:3; Mt 3:1-3); służba Jezusa okazuje się „światłem” (Iz 9:1, 2; Mt 4:13-16); Jezus ‛dźwiga choroby’ (Iz 53:4; Mt 8:14-17); używa przykładów (Ps 78:2; Mt 13:34, 35); wjeżdża do Jerozolimy na źrebięciu oślicy (Za 9:9; Mt 21:4, 5); zostaje zdradzony za 30 srebrników (Za 11:12; Mt 26:14, 15).

Dokładne, pożyteczne sprawozdanie. Mateusz, były poborca podatkowy, blisko współpracował z Jezusem Chrystusem w ostatnich latach jego ziemskiego życia, dlatego jako naoczny świadek jego działalności mógł spisać poruszające, głębokie w treści sprawozdanie ewangeliczne. Dzięki duchowi świętemu dokładnie przypomniał sobie, co Jezus mówił i czynił na ziemi (Jn 14:26). Przedstawił zatem rzetelne informacje o Jezusie z Nazaretu — że jest umiłowanym Synem Boga, cieszącym się Jego uznaniem, że przyszedł, „by usługiwać i dać swoją duszę jako okup w zamian za wielu”, i że jest obiecanym mesjańskim Królem, który przybędzie w chwale (Mt 20:28; 3:17; 25:31). Kiedy Jezus przebywał na ziemi, wskazał na swe dzieła i zgodnie z prawdą powiedział: „Biednym jest oznajmiana dobra nowina” (11:5). Z tej dobrej nowiny o Królestwie zapisanej w Ewangelii według Mateusza odnoszą dziś ogromny pożytek rzesze zarówno Żydów, jak i nie-Żydów (Mt 4:23, przyp. w NW; zob. BT, Bw).

Wydaje się, że hebrajskie ʼem („matka”), podobnie jak ʼaw („ojciec”), to słowo naśladujące brzmienie jednego z pierwszych dźwięków wydawanych przez małe dzieci. Odnosi się do matki, przypuszczalnie także macochy (Rdz 37:10; por. 30:22-24; 35:16-19), jak również do babki czy jeszcze dalszego przodka płci żeńskiej, gdyż np. Ewę, żonę Adama, nazwano „matką wszystkich żyjących” (Rdz 3:20; 1Kl 15:10). Greckim odpowiednikiem tego hebrajskiego wyrazu jest méter. Oba często są używane w znaczeniu przenośnym.

Hebrajkom bardzo zależało na tym, by mieć dużą rodzinę, a to ze względu na obietnicę Boga, że uczyni z Izraela liczny naród, w którym pojawi się obiecany Potomek (Rdz 18:18; 22:18; Wj 19:5, 6). Bezdzietność uważano za jedno z największych nieszczęść (Rdz 30:1).

Według Prawa Mojżeszowego po urodzeniu chłopca kobieta była ceremonialnie nieczysta przez 40 dni (7 i 33), a po urodzeniu dziewczynki przez okres dwukrotnie dłuższy, czyli 80 dni (14 i 66) (Kpł 12:2-5). Przez pierwszych 7 lub 14 dni była nieczysta dla wszystkich, łącznie z mężem, natomiast przez pozostałe 33 lub 66 dni nie mogła dotykać rzeczy świętych związanych ze służbą pełnioną w sanktuarium.

Hebrajskie matki karmiły dzieci piersią do trzech, a czasem nawet do pięciu lub więcej lat, co wynikało z przekonania, że im dłużej będą to robić, tym silniejsze będzie ich dziecko (zob. ODSTAWIENIE OD PIERSI). Jeśli matka zmarła lub nie miała wystarczającej ilości pokarmu, zatrudniano mamkę. Użyte w Biblii wyrażenie „niemowlęta i ssące” zapewne obejmowało też dzieci na tyle duże, żeby mogły zostać odstawione od piersi, a więc takie, które miały już wiedzę pozwalającą im wysławiać Jehowę i szkolić się w sanktuarium (Mt 21:15, 16; 1Sm 1:23, 24; 2:11).

Matkę łączyły z dziećmi szczególnie zażyłe więzy, gdyż do czasu odstawienia od piersi to głównie ona się nimi opiekowała. Dopiero potem ich szkoleniem zaczynał osobiście zajmować się także ojciec. Matka odgrywała w domu ważną rolę. Dzieci musiały okazywać jej szacunek nawet wtedy, gdy się zestarzała (Wj 20:12; 21:15, 17; Pwt 5:16; 21:18-21; 27:16; Prz 23:22). Oczywiście zajmowała podrzędną pozycję w stosunku do męża, którego miała słuchać i szanować. Jezus jako dziecko był podporządkowany i swemu przybranemu ojcu, Józefowi, i swej matce, Marii (Łk 2:51, 52).

Jeżeli ojciec miał więcej żon, synowie mówili „matko” tylko do własnej matki. A rodzonych braci odróżniali od przyrodnich, nazywając ich ‛synami swojej matki’ (Rdz 43:29; Sdz 8:19).

Matka miała obowiązek przekazywać dzieciom pouczenia ojca i pilnować, żeby się do nich stosowały (Prz 1:8; 6:20; 31:1). Zajmowała się prowadzeniem domu, w którym przewodnictwo sprawował mąż. Wychowywanie dzieci pochłaniało jej wiele czasu, co w dużej mierze zabezpieczało ją przed plotkowaniem i wtrącaniem się w cudze sprawy. Stanowiło więc dla niej skuteczną ochronę, jeśli tylko trwała w wierze (1Tm 2:15; 5:9-14). Zaradna matka przygotowywała pokarm dla dzieci i innych domowników, tkała materiały i robiła z nich ubrania; jej mąż i synowie mogli ją za to wszystko publicznie chwalić (Prz 31:15, 19, 21, 28).

Znaczenie przenośne. W Sędziów 5:7 słowo „matka” oznacza kobietę, która pomaga innym, troszczy się o nich. Paweł porównał swą delikatność wobec tych, którym głosił prawdę — czyli swych duchowych dzieci — do zachowania „karmiącej matki” (1Ts 2:7; zob. DELIKATNOŚĆ).

Ze względu na silną więź duchową, łączącą członków zboru, chrześcijanki przyrównano do matek i sióstr, które ich współwyznawcy powinni traktować z należnym szacunkiem i „z wszelką czystością” (1Tm 5:1, 2; Mk 3:35). Zamężne chrześcijanki naśladujące dobry przykład Sary, żony Abrahama, nazwano jej „dziećmi” (1Pt 3:6).

Ponieważ człowiek został ukształtowany „z prochu ziemi”, można ją przenośnie nazwać jego „matką” (Rdz 2:7; Hi 1:21). W Biblii mianem matki czasem określa się też miasto, jego mieszkańców zaś — jej dziećmi. Na przykład Jerozolima, siedziba władzy, symbolizowała naród izraelski jako całość, a jego poszczególnych członków uznawano za jej dzieci (Eze 23:4, 25; Gal 4:25, 26; por. Ps 137:8, 9). Ponadto duże miasto uważano za symboliczną matkę okolicznych „zależnych miejscowości”, dosłownie — „córek” (Eze 16:46, 48, 53, 55; zob. przyp. do w. 46 w NW; por. Bp, BT, Bw). „Wielką metropolię” Babilon Wielki nazwano „matką nierządnic i obrzydliwości ziemi” (Obj 17:5, 18).

(od rdzenia oznaczającego: „wypędzić”).

Matka Mehetabel, żony edomskiego króla Hadara (Hadada) (Rdz 36:31, 39; 1Kn 1:50). W Rodzaju 36:39 syryjska Peszitta i grecka Septuaginta odnoszą imię Matred do syna Mezahab (lub Mezahaba), ale według tekstu masoreckiego chodzi o córkę.

(„[od; należący do] Matara” [„Matar” znaczy „deszcz”, a więc „urodzeni w porze deszczowej”]).

Ród z plemienia Beniamina; pochodził z niego izraelski król Saul (1Sm 10:21). W Biblii Tysiąclecia i Biblii warszawskiej występuje w tym miejscu imię „Matri”. Jednakże w tekście hebrajskim słowo matrí jest poprzedzone przedimkiem. Dlatego Przekład Nowego Świata tłumaczy je na „Matryci”, podobnie zresztą jak niektóre inne współczesne przekłady (AS, AT, RS)

(„dar”).

1. Kapłan Baala, zabity przed ołtarzami w domu tego fałszywego boga. Wydarzyło się to, gdy lud pod przewodnictwem Jehojady, kapłana Jehowy, burzył dom Baala oraz jego ołtarze i wizerunki. Wtedy też zabito uzurpatorkę Atalię, a na tronie Judy osadzono Jehoasza (2Kl 11:16-21; 2Kn 23:17).

2. Ojciec Szefatiasza, prześladowcy Jeremiasza (Jer 38:1, 4-6).

3. Przodek (być może dziadek) Józefa, przybranego ojca Jezusa Chrystusa (Mt 1:15, 16).

(„dar”).

Jedno z obozowisk Izraelitów pomiędzy doliną potoku Arnon a terytorium Amoryty Sychona (Lb 21:13-21). Bywa identyfikowane z Chirbat al-Madajina, leżącym ok. 15 km na pn. wsch. od Dibonu.

(„dar Jehowy”).

1. Lewita, syn Hemana; za czasów Dawida wybrany przez losowanie na przełożonego dziewiątej grupy muzyków lewickich (1Kn 25:1, 4, 8, 9, 16).

2. Lewita z synów Asafa, przodek Jachazjela (2Kn 20:14). Niewykluczone, że o tym samym Mattaniaszu jest mowa w 1 Kronik 9:15 oraz Nehemiasza 13:13. Natomiast w Nehemiasza 12:8 może chodzić o kogoś innego, kto nosił to imię lub był przedstawicielem tego domu (por. Neh 11:17, 22; 12:25).

3. Lewita pochodzący od Asafa; w czasach króla Ezechiasza pomagał przy oczyszczaniu domu Jehowy (2Kn 29:12-16).

4. Syn króla Jozjasza i stryj króla Jehojachina. Król babiloński Nebukadneccar osadził go na tronie Judy i zmienił mu imię na Sedekiasz (2Kl 24:15-17; zob. SEDEKIASZ 4).

5. Izraelita z „synów Elama” należący do tych, którzy odprawili cudzoziemskie żony (Ezd 10:25, 26, 44).

6. Izraelita, jeden z „synów Zattu”, którzy oddalili cudzoziemskie żony (Ezd 10:25, 27, 44).

7. Izraelita należący do „synów Pachat-Moaba”, którzy odesłali swe cudzoziemskie żony (Ezd 10:25, 30, 44).