Po zach. stronie gór judzkich znajduje się Szefela, pasmo wzgórz poprzecinane niewielkimi dolinami biegnącymi z zach. na wsch. — z nadbrzeżnych równin w góry (Joz 9:1). Większa część tego obszaru świetnie nadawała się na pastwiska dla stad i trzód, a źródła w dolinach dostarczały niezbędnej wody.

Trzecim regionem Palestyny jest Rów Jordanu, zwany czasem Arabą (Pwt 11:30), który przecina całą tę krainę z pn. na pd. Ta szeroka rozpadlina rozpoczyna się w Syrii i biegnie na pd. aż do zatoki Akaba, stanowiącej część Morza Czerwonego. Po obu stronach tego obniżenia terenu znajdują się równoległe pasma górskie i urwiste skały, co nadaje tej okolicy szczególny wygląd.

U podnóża góry Hermon Rów Jordanu obniża się gwałtownie i przechodzi w kotlinę Chule, gdzie niegdyś potoki źródłowe Jordanu tworzyły małe jezioro. Od tego miejsca na długości 16 km Jordan raptownie opada o przeszło 270 m, po czym wpływa do Jeziora Galilejskiego, położonego ok. 210 m p.p.m. Na odcinku od Galilei do Morza Martwego wielki rów tektoniczny (Rów Jordanu) tworzy dolinę Jordanu, nazywaną przez Arabów Al-Ghor, co znaczy „obniżenie”. Dolina ta ma do 19 km szerokości. Sam Jordan płynie w zagłębieniu ok. 45 m poniżej dna doliny; powoli wije się w kierunku Morza Martwego, a poziom jego koryta obniża się o dalsze 180 m (ILUSTRACJA, t. 1, s. 334). Powierzchnia Morza Martwego znajduje się ok. 400 m poniżej poziomu Morza Śródziemnego — jest to największa depresja na Ziemi.

Południowe przedłużenie Rowu Jordanu na odcinku 160 km pomiędzy Morzem Martwym a zatoką Akaba zwane było właściwą Arabą (Pwt 2:8). Mniej więcej w połowie tej odległości teren wznosi się na największą wysokość — ok. 200 m n.p.m.

Czwarty region geograficzny Palestyny to wzgórza i płaskowyże po wsch. stronie Rowu Jordanu (Pwt 2:36, 37; 3:8-10). Na pn. ziemia uprawna ciągnie się jakieś 100 km na wsch. od Jeziora Galilejskiego, natomiast na pd. już po 40 km zamienia się w pustkowie i jałowe stepy, które przechodzą w pustynie Półwyspu Arabskiego. Szersza, pn. część tego pofałdowanego regionu, położona powyżej Ramot-Gilead na średniej wysokości 600 m n.p.m., zwana była Baszanem. Na pd. od Baszanu rozciągał się Gilead, osiągający wysokość 1000 m n.p.m.; teren ten kształtem przypomina kopułę. Pomiędzy Gileadem a doliną potoku Arnon znajduje się płaskowyż z górą Nebo o wysokości ponad 800 m n.p.m. W pewnym okresie mieszkali tam Ammonici, a na pd. z doliną potoku Arnon graniczyła ziemia moabska (Joz 13:24, 25; Sdz 11:12-28).

Nazwy geograficzne. Starożytne hebrajskie nazwy wielu miast, gór czy dolin nie zachowały się — m.in. dlatego, że po 638 r. n.e. Palestynę zamieszkiwali głównie Arabowie. Ponieważ jednak arabski jest językiem najbliżej spokrewnionym z hebrajskim, w niektórych wypadkach można z dużą dozą prawdopodobieństwa zlokalizować starożytne miejsca, gdzie rozegrały się ważne wydarzenia.

W zestawieniu na następnej stronie podano znaczenie częściej używanych arabskich i hebrajskich określeń geograficznych, pomocnych w ustaleniu położenia miejsc biblijnych.

Warunki klimatyczne. Klimat Palestyny jest równie urozmaicony jak ukształtowanie terenu. W wyniku znacznej różnicy wysokości na odcinku zaledwie 160 km od Morza Martwego do góry Hermon występuje takie zróżnicowanie klimatu, jak gdzie indziej na przestrzeni tysięcy kilometrów między zwrotnikami a strefą polarną. Hermon przez większą część roku jest pokryty śniegiem, natomiast nad Morzem Martwym temperatura sięga czasami 50°C. Na obszarze centralnego pasma górskiego wiatry znad Morza Śródziemnego łagodzą klimat. Dlatego w Jerozolimie temperatura rzadko kiedy przekracza 32°C i rzadko też spada poniżej 0°C. Średnia temperatura w styczniu wynosi ok. 10°C. Śnieg nie jest w tej części kraju częstym zjawiskiem (por. 2Sm 23:20).

W tym kraju kontrastów również opady deszczu są bardzo zróżnicowane. Na wybrzeżu roczne opady wynoszą ok. 380 mm, ale na górze Karmel, w paśmie centralnym i na wyżynach po wsch. stronie Jordanu bywają dwukrotnie obfitsze. Natomiast na pustynnym obszarze Negebu, w dolnej części doliny Jordanu i w okolicach Morza Martwego roczne opady wynoszą od 50 do 100 mm. Większość deszczów spada w miesiącach zimowych, od grudnia do lutego, a tylko 6—7 procent w miesiącach letnich, od czerwca do października. Lekki deszcz „wczesny”, czyli jesienny, występujący w październiku i listopadzie, pozwala zaorać ziemię (twardą i wyschniętą po upalnym lecie) przed zasianiem zboża ozimego. Deszcz „późny”, czyli wiosenny, pada w marcu i kwietniu (Pwt 11:14; Jl 2:23; Za 10:1; Jak 5:7).

Jedną ze szczególnych właściwości Palestyny jest obfita rosa, bez której powysychałyby winnice i pastwiska, zwłaszcza w czasie bezdeszczowego lata (Ag 1:10; Za 8:12). Większa jej część powstaje z pary przynoszonej przez wiatry znad Morza Śródziemnego i od góry Hermon (Ps 133:3). W niektórych rejonach rosa jest tak obfita, że rośliny odzyskują wystarczającą ilość wilgoci, by zrekompensować jej ubytek podczas gorącego dnia (por. Hi 29:19). Rosa ma szczególne znaczenie w Negebie i na wyżynach Gileadu, gdzie opady deszczu są bardzo skąpe (zob. ROSA).

Rośliny i zwierzęta. Ogromna różnorodność drzew, krzewów i innych roślin występujących na tym niewielkim skrawku ziemi zdumiewa botaników. Jeden z nich szacuje, że istnieje tam ok. 2600 odmian roślin. Do takiej różnorodności niewątpliwie przyczynia się zróżnicowanie wysokości, klimatu i gleby. Niektóre rośliny dobrze się czują w zimnym środowisku wysokogórskim, inne na gorącej pustyni, a jeszcze inne na aluwialnej nizinie albo na skalistym płaskowyżu; każda z nich w odpowiedniej porze kwitnie i wydaje nasiona. W stosunkowo niewielkiej odległości od siebie rosną ciepłolubne palmy i charakterystyczne dla chłodniejszych klimatów dęby i sosny, a także wierzby nad strumieniami i tamaryszki na pustyni. Kraina ta słynie również z winnic, gajów oliwnych i sadów figowych oraz pól pszenicy, jęczmienia i prosa. Uprawia się tam groch, fasolę, soczewicę, bakłażany, cebulę i ogórki, a także len i bawełnę. Na wiosnę cały kraj pokrywa się kwiatami, ale turyści przyjeżdżający o innej porze roku są zawiedzeni, gdyż przez większą jego część kamieniste zbocza wzgórz mają jałowy i surowy wygląd. Kiedyś jednak niektóre regiony były porośnięte bujnymi lasami — niczym zachwycający „ogród Jehowy”, prawdziwy ogród botaniczny, ‛płynący mlekiem i miodem’ (Rdz 13:10; Wj 3:8; Lb 13:23, 24; Pwt 8:7-9).

Dawniej na terenie Palestyny żyło więcej zwierząt, ptaków i ryb niż obecnie. Dziś nie ma już tam lwów, niedźwiedzi, dzikich byków i hipopotamów, ale są inne dzikie zwierzęta, np. wilki, dziki, żbiki, szakale, zające i lisy. Powszechnie spotyka się też zwierzęta hodowlane: owce, kozy, krowy, konie, osły i wielbłądy. Szacuje się, że na obszarze dzisiejszego Izraela występuje ok. 85 różnych rodzajów ssaków, 350 rodzajów ptaków i 75 rodzajów gadów.

Bogactwa naturalne. Palestyna była nie tylko dobrze nawodnioną krainą, mogącą zapewnić obfitość żywności; w jej górach znajdowały się też użyteczne rudy żelaza i miedzi (Pwt 8:9). Złoto, srebro, cynę i ołów trzeba było importować, ale kraj dysponował bogatymi pokładami soli, a w dolinie Jordanu występowały zasoby gliny, z której wyrabiano cegły, ceramikę i formy odlewnicze (1Kl 7:46). W kamieniołomach wydobywano znakomity wapień przydatny w budownictwie, nie brakowało też ciemnego bazaltu, cenionego ze względu na twardość i drobnoziarnistą teksturę.

Zobacz OPAŁ, PALIWO.

(skrócona forma imienia Pelajasz: „zdumiewająco postąpił Jah”).

Drugi wymieniony syn Rubena — pierworodnego syna Jakuba (Rdz 46:9; 1Kn 5:3). Założyciel rodziny Palluitów, należącej do plemienia Rubena (Wj 6:14; Lb 26:5). Prawdopodobnie jest tym samym synem Rubena, którego w Liczb 16:1 nazwano Peletem.