Podwyższenie temperatury ciała powyżej normy; może wskazywać na stan chorobowy. Chociaż wysokiej gorączce nierzadko towarzyszy spadek masy ciała, ubytek płynów ustrojowych i soli, ból głowy oraz inne dolegliwości, to gorączka sama w sobie zazwyczaj jest elementem walki organizmu z infekcją. Kiedy silna gorączka stanowi jeden z głównych objawów jakiejś choroby, nieraz znajduje to odzwierciedlenie w jej nazwie, jak w wypadku żółtej gorączki (żółtej febry) czy gorączki denga.

Na Bliskim Wschodzie do najpowszechniejszych chorób przebiegających z wysoką gorączką należy malaria. Inną jest czerwonka, wspomniana w Biblii (Dz 28:8). Charakteryzuje się ostrym stanem zapalnym okrężnicy, a jednym z jej objawów są krwiste stolce z domieszką śluzu. W Kapłańskiej 26:16 hebrajskie słowo kaddáchat zostało przetłumaczone na „trawiąca gorączka” (NŚ); grecki czasownik pyrésso użyty w Mateusza 8:14 znaczy „gorączkować”.

Chociaż Prawo Mojżeszowe służyło głównie duchowemu pożytkowi Izraelitów i pozwalało im zachować odrębność od narodów pogańskich, analiza jego przepisów dotyczących odżywiania się i higieny wyjawia, że zapobiegało również szerzeniu się wielu chorób, m.in. chorób zakaźnych przebiegających z silną gorączką.

1) Izraelici na co dzień nie jadali dużo mięsa, ale gdy jakaś rodzina chciała zabić zwierzę domowe, przyprowadzała je do sanktuarium (chyba że po osiedleniu się w Ziemi Obiecanej mieszkała zbyt daleko) (Kpł 17:3-5; Pwt 12:20-27). Mięso spożywano po tym, jak kapłan ofiarował część zwierzęcia na ołtarzu i wziął swoją porcję. Niektóre ofiary współuczestnictwa zjadano tego samego dnia. Inne można było zjeść na drugi dzień, ale potem resztę mięsa należało spalić. Przepisy te były szczególnie przydatne z uwagi na gorący klimat Palestyny. Chroniły Izraelitów przed zatruciami pokarmowymi wywoływanymi przez toksyny o działaniu gorączkotwórczym, które powstają podczas gwałtownego namnażania się groźnych mikroorganizmów w źle przechowywanym mięsie. Do takich mikroorganizmów zaliczają się bakterie z rodzaju Salmonella oraz gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus). 2) Zapadaniu na różne choroby przebiegające z gorączką może sprzyjać spożywanie mięsa pewnych stworzeń, których Izraelitom nie wolno było jeść, np. świni, zająca, zwierząt i ptaków padlinożernych, gryzoni oraz niektórych zwierząt wodnych (Kpł 11:1-31). 3) Przepisy sanitarne zabezpieczały naczynia używane do przygotowywania posiłków oraz zapasy wody pitnej przed zakażeniem zarazkami wywołującymi dur brzuszny i podobne choroby (Kpł 11:32-38). 4) Każdy, kto dotknął padłego zwierzęcia lub zjadł trochę jego mięsa, musiał się oczyścić; zapobiegało to rozprzestrzenianiu się drobnoustrojów odpowiedzialnych za pewne choroby objawiające się gorączką (Kpł 11:39, 40). 5) Nakaz przysypywania ziemią odchodów oraz krwi chronił przed takimi chorobami, jak np. zapalenie wątroby (Kpł 17:13; Pwt 23:12, 13). 6) Prawa moralne praktycznie eliminowały wszelkie choroby przenoszone drogą płciową, które mogą zaatakować każdy narząd i często przebiegają z gorączką (Kpł 18:20, 22, 23). 7) Przepisy dotyczące kwarantanny zapobiegały szerzeniu się chorób zakaźnych (Kpł 13; Lb 19:11, 12, 16; 31:19).

Jehowa ostrzegł Izraelitów, że jeśli nie będą przestrzegać Jego przykazań, to dosięgnie ich głód — czynnik sprzyjający wielu chorobom objawiającym się gorączką; poza tym mieli cierpieć z powodu gruźlicy, trawiącej gorączki, zapalenia, palącej gorączki, ropni, wykwitów skórnych (często przebiegających z gorączką) oraz ślepoty (Kpł 26:14-16; Pwt 28:22, 27). Wszystko to spełniło się na nich, gdy zaczęli się raz po raz buntować przeciwko Jehowie i lekceważyć Jego prawa (Eze 4:16, 17; 33:10).

Kiedy Jezus Chrystus przebywał na ziemi, uzdrowił wiele osób zmagających się z gorączką. Była wśród nich teściowa apostoła Szymona Piotra (Mt 8:14, 15; Mk 1:29-31). Łukasz — najwyraźniej z racji swego wykształcenia lekarskiego — zaznaczył, iż dręczyła ją „wysoka gorączka” (Łk 4:38). Pewnego razu podczas pobytu w Kanie Jezus uleczył syna sługi króla Heroda Antypasa, mimo że umierający w gorączce chłopiec przebywał w oddalonym o 26 km Kafarnaum. W rezultacie ojciec chłopca i cała jego rodzina uwierzyli w Jezusa (Jn 4:46-54).

Apostoł Paweł również dysponował otrzymaną od Boga mocą uzdrawiania, będącą jednym z cudownych darów udostępnianych za pośrednictwem Jezusa Chrystusa niektórym członkom zboru wczesnochrześcijańskiego (1Ko 12:7-9, 11, 30). Wykorzystał ją, by przywrócić zdrowie dręczonemu gorączką i czerwonką ojcu Publiusza, naczelnika i właściciela ziemskiego na Malcie. Kiedy dowiedzieli się o tym chorzy mieszkańcy wyspy, zaczęli przychodzić do Pawła i dostępowali uleczenia (Dz 28:7-9).

(gr. sínapi).

Szybko rosnąca roślina zielna, do której nasion nawiązał Jezus w przykładzie o Królestwie niebios (Mt 13:31, 32; Mk 4:30-32; Łk 13:18, 19; zob. PRZYKŁADY) oraz gdy wyjaśniał, że mając choćby odrobinę wiary, można wiele osiągnąć (Mt 17:20; Łk 17:6). W Palestynie rośnie dziko kilka gatunków gorczycy, a gorczyca czarna (Brassica nigra) jest powszechnie uprawiana. W dobrej glebie po kilku miesiącach z nasienia wyrasta podobna do drzewa roślina o wysokości do 4,5 m, której główna łodyga może osiągać grubość ramienia dorosłego mężczyzny. Kwiaty są żółte, a liście postrzępione i ciemnozielone. W łuszczynie znajduje się kilka nasion; nasiona gorczycy czarnej są brunatne. Jesienią łodygi i pędy gorczycy twardnieją i sztywnieją, dzięki czemu mogą utrzymać ptaki, np. zięby i makolągwy, które żywią się ich nasionami.

Niektórzy podnoszą zarzut, że nasienie gorczycy nie jest „najdrobniejsze” ze wszystkich nasion, gdyż np. nasiona storczyków są mniejsze, i że gorczyca wcale nie staje się „drzewem”, ale trzeba pamiętać, iż Jezus używał języka zrozumiałego dla jego słuchaczy. Dla nich nasienie gorczycy istotnie należało do najmniejszych spośród tych, które znali. Warto też zauważyć, że Arabowie nazywają „drzewami” nawet rośliny mniejsze od gorczycy (Mt 13:31, 32).

Zobacz ZAZDROŚĆ, GORLIWOŚĆ.

Określenie odróżniające apostoła Szymona od innego apostoła, Szymona Piotra; zapewne w podobnym celu Mateusz i Marek używają przydomka „Kananejczyk” (Mt 10:4; Mk 3:18; Łk 6:15; Dz 1:13). Nazywanie Szymona „gorliwym” (gr. zelotés) wcale nie musi oznaczać, iż był kiedyś członkiem ugrupowania politycznego zwanego zelotami; może po prostu nawiązywać do cech jego osobowości.

(hebr. merorím).

W noc paschalną Izraelici mieli oprócz pieczonego baranka i przaśnego chleba jeść gorzkie zioła (Wj 12:8) i w przyszłości tak właśnie obchodzić Paschę (Lb 9:11). Nie powiedziano, jakie konkretnie były to zioła. Najwyraźniej miały przypominać Izraelitom o gorzkich przeżyciach z okresu niewoli egipskiej.

To samo hebrajskie słowo (merorím) występuje w Lamentacjach 3:15 i zazwyczaj jest oddawane przez „gorycz” lub „rzeczy gorzkie”, choć niektórzy opowiadają się za „gorzkimi ziołami” jako stosowniejszym tłumaczeniem, harmonizującym z wymienionym w tym wersecie piołunem.

Greckie słowo pandocheíon dosłownie znaczy „miejsce, gdzie przyjmuje się wszystkich”, i odnosi się do zajazdu, w którym podróżni mogli znaleźć nocleg dla siebie i swych zwierząt. Być może starożytne gospody na Bliskim Wschodzie przypominały te, które wybudowano w nowszych czasach. Na ogół jest to ogrodzony murem plac z tylko jednym wejściem. Wzdłuż muru, na podwyższeniu, znajdują się pozbawione sprzętów pokoje przeznaczone dla podróżnych i ich rzeczy. Do pokoi wchodzi się z wewnętrznego dziedzińca, na którym zostawia się zwierzęta; na jego środku często znajduje się studnia. W starożytności właściciele gospody dbali o zaspokojenie podstawowych potrzeb podróżnych i troszczyli się o osoby pozostawione pod ich opieką, a za swe usługi otrzymywali zapłatę (Łk 10:33-35).

1. Region Egiptu, w którym przez 215 lat (1728-1513 p.n.e.) mieszkali Izraelici (Rdz 45:10; 47:27). Dokładne położenie ziemi Goszen jest niepewne; najprawdopodobniej leżała we wsch. części delty Nilu, na pograniczu właściwego Egiptu. Wskazuje na to okoliczność, że Józef wyruszył do Goszen ze swego domu w Egipcie, by spotkać się z ojcem (który jechał z Kanaanu) (Rdz 46:28, 29). Tłumaczenie w greckiej Septuagincie pozwala przypuszczać, iż ziemia Goszen leżała niedaleko Wadi Tumilat.

Faraon trzymał w Goszen bydło; również Hebrajczycy wypasali tam swe trzody i stada (Rdz 47:1, 4-6; 50:8). Określenie ‛najlepsza część ziemi egipskiej’ jest najwyraźniej względne — chodziło o najbujniejsze pastwiska, które najbardziej odpowiadały szczególnym potrzebom rodziny Jakuba. Wygląda na to, iż ziemię Goszen nazywano też „ziemią Rameses” (Rdz 47:6, 11). Począwszy od czwartej plagi, Jehowa wyróżnił ów region, tak iż omijały go kolejne klęski (Wj 8:22; 9:26).

2. Miasto w górzystym regionie Judy (Joz 15:20, 48, 51). Niektórzy uczeni przypuszczają, że leżało w miejscu dzisiejszej Dahiriji, ok. 18 km na pd. zach. od Hebronu. „Ziemia Goszen” wspomniana w Jozuego 10:41 i 11:16 to najpewniej okręg w pobliżu tego miasta, obejmujący górzysty teren między Hebronem a Negebem.

Zobacz DROGA, GOŚCINIEC.

Serdeczne i życzliwe przyjęcie gości — znajomych lub zupełnie obcych. W Biblii „gościnność” jest odpowiednikiem greckiego wyrazu filoksenía, który dosłownie znaczy „miłość (sympatia, życzliwość) do obcych”.

W czasach starożytnych. W czasach patriarchalnych szczególną gościnność okazywali Semici, chociaż przejawiali ją również Egipcjanie i inne narody. Troska o podróżnych stanowiła nieodłączny element życia; przybysza przyjmowano