po czym napisał: „Są to szemracze, ludzie, którzy się skarżą na swój los w życiu, postępujący według swoich pragnień, a ich usta mówią nadęte słowa, oni zaś dla własnej korzyści podziwiają osobistości” (Judy 8, 16).

Jezus potępił doszukiwanie się wad u innych, gdy powiedział: „Przestańcie osądzać, żebyście nie byli osądzeni (...). Czemu więc patrzysz na słomkę w oku twego brata, a nie bierzesz pod uwagę belki we własnym oku? (...) Obłudniku! Najpierw wyjmij belkę z własnego oka, a wtedy będziesz wyraźnie widział, jak wyjąć słomkę z oka swego brata” (Mt 7:1-5; por. Rz 2:1).

(hebr. kammòn; gr. kýminon), CZARNUSZKA (hebr. kécach).

Kmin rzymski (Cuminum cyminum) należy do rodziny baldaszkowatych i osiąga wysokość 0,3—0,6 m. Ma długie, miejscami przewężone liście, a rosnące ku górze rozgałęzienia łodygi są zwieńczone baldachami (pękami przypominającymi bukiety) drobnych białych lub różowych kwiatów. Najlepiej znane są jego nasiona o ostrym zapachu, stosowane na Bliskim Wschodzie i w innych rejonach jako przyprawa do chleba, ciastek, gulaszów, a nawet mocnych alkoholi. Smakiem i wyglądem przypominają częściej używane nasiona kminku, które są łagodniejsze i mają większą wartość odżywczą.

W Izajasza 28:25, 27 oprócz kminu wymieniono roślinę o hebrajskiej nazwie kécach. W niektórych polskich przekładach utożsamiono ją z „wyką” (Bg, Bw) lub „koprem” (BWP), jednak kontekst oraz arabski odpowiednik (kazha) zdają się przemawiać za „czarnuszką” (BT, NŚ). Czarnuszka siewna (Nigella sativa) należy do rodziny jaskrowatych, osiąga mniej więcej taką samą wysokość jak kmin, ma podobne pierzaste liście, ale właściwe sobie, ładne kwiaty o białoniebieskawych płatkach. Torebki nasienne (mieszki) zawierają czarne nasionka, mniejsze od kminu, które są ostre w smaku i aromatyczne i służą jako dość pikantny dodatek do potraw. Czarnuszka była ulubioną przyprawą starożytnych Greków i Rzymian (ILUSTRACJA, t. 1, s. 543).

Chociaż obecnie ani kmin, ani czarnuszka nie są powszechnie uprawiane w Palestynie, w czasach biblijnych obie te rośliny były tam bardziej pospolite. Jehowa za pośrednictwem proroka Izajasza opisał, jak izraelski rolnik, obsiewając zaorane pole, rozrzucał ziarna wartościowszych zbóż (pszenicy, prosa i jęczmienia) z większą starannością. Przejawiał ją także w trakcie późniejszej młocki: owoców kminu i czarnuszki nie młócił ciężkimi kołami ani wałami urządzeń młockarskich; rozłupki kminu uderzał laską, a mocniejsze mieszki czarnuszki kijem, żeby nie uszkodzić delikatnych ziarenek. Przykład ten — poprzedzony zachętą Jehowy skierowaną do Izraelitów, by w obliczu nieuchronnej zagłady północnego królestwa nie okazywali się naśmiewcami — najwyraźniej miał im uzmysłowić, że mogą dokonać wyboru: albo zareagują na pochodzące od Niego skarcenie rózgą, albo będą dotkliwie i nieustannie młóceni, jak gdyby przez ciężki wóz młockarski (Iz 28:22-29).

W myśl Prawa Mojżeszowego Izraelici musieli składać dziesięcinę „z całego zbioru swego nasienia”, co obejmowało chyba wszystkie rośliny uprawne (Pwt 14:22; Kpł 27:30). Za czasów Jezusa faryzeusze skrupulatnie dawali dziesięcinę nawet z tak nieznacznych produktów, jak mięta, koper i kmin, ale zaniedbywali ważniejsze obowiązki (Mt 23:23; por. Łk 11:42).

Miasto położone w pd.-zach. części Azji Mniejszej, na półwyspie Reşadiye, który wcina się w Morze Egejskie pomiędzy wyspami Rodos i Kos.

Apostoł Paweł zapewne mijał Knidos (choć nazwa ta nie występuje w relacjach), kiedy ok. 52 r. n.e. wracał ze swej drugiej podróży misjonarskiej (Dz 18:21, 22), a także pod koniec trzeciej podróży misjonarskiej, ok. 56 r. n.e., gdy jego statek zawinął do Rodos i Kos (Dz 21:1). Knidos pojawia się jednak w 27 rozdz. Dziejów w związku z podróżą apostoła do Rzymu (ok. 58 r.), gdzie miał się stawić przed cesarzem Neronem. Po opuszczeniu Miry statek, którym płynęli Paweł i inni więźniowie, przybył do Knidos (Dz 27:5-7). Przy sprzyjających wiatrach odległość ok. 240 km między tymi portami można było pokonać w ciągu jednego dnia, ale z powodu przeciwnych wiatrów wspomnianych w tej relacji podróż trwała „wiele dni”. Znaleziony „statek z Aleksandrii” przewoził zboże i być może należał do jednostek, które regularnie transportowały żywność z Egiptu do Rzymu i na ogół obierały prostszy kurs z Aleksandrii do Rzymu — przez środek Morza Śródziemnego (Dz 27:38). Silny wiatr wspomniany w wersetach 4 i 7 mógł jednak załogę zmusić do zmiany kursu i zawinięcia do Miry. Duży, niezbyt zwinny frachtowiec wypełniony zbożem z pewnością wolno posuwał się pod wiatr i dlatego „z trudnością” dotarł w końcu do Knidos. Wykopaliska prowadzone w tej okolicy wiele mówią o tym mieście. W suplemencie do dzieła The Interpreter’s Dictionary of the Bible (red. K. Crim, 1976, s. 169) opisano je następująco: „Niski i wąski przesmyk (...) łączy główną część