33), albo pod względem moralnym, np. wskutek bałwochwalstwa (2Kn 29:5; Ezd 9:11). To samo hebrajskie słowo występuje w wyrażeniu „woda oczyszczenia” lub „woda do oczyszczania” (Lb 19:9-21; 31:23, NŚ; „woda używana podczas menstruacji”, Lb 19:9, przyp. w NW; „woda oczyszczająca”, Bp, Kr; „woda do oddzielania”, KJ). Całe to wyrażenie oznacza więc wodę używaną do usuwania nieczystości.

Dlatego w Lamentacjach 1:17 Jeremiasz powiedział, że spustoszona Jerozolima stała się pośród otaczających ją narodów „czymś odrażającym [„miejscem prawdziwej odrazy”, BWP; „ohydną”, BT; „jak miesiączkująca kobieta”, KJ]”.

Zanim Babilończycy zniszczyli Jerozolimę, Jehowa za pośrednictwem proroka Ezechiela oznajmił narodowi izraelskiemu: „Dom Izraela mieszkał na swej ziemi i oni ją zanieczyszczali swą drogą oraz swymi postępkami. Ich droga stała się przede mną jakby nieczystością menstruacyjną [niddáh]” (Eze 36:17). Z powodu bałwochwalstwa Izraelici byli nieczyści duchowo i dlatego zostali odrzuceni przez swego symbolicznego małżonka, Jehowę Boga, a chcąc się z Nim pojednać, musieli poddać się oczyszczeniu. Dlatego w wersecie 25 Jehowa zapowiada: „I pokropię was czystą wodą, i staniecie się czyści; oczyszczę was od wszystkich waszych nieczystości oraz od wszystkich waszych gnojowych bożków” (por. Eze 18:6).

W Ezechiela 7:19, 20 Bóg wyraził swój gniew na Izraelitów za to, że ze srebra i złota uczynili wizerunki religijne, i zapowiedział, że będą wyrzucać na ulice swe srebro i złoto jako „coś wstrętnego [niddáh]” (por. Iz 30:22).

Wstręt, odraza. Inne hebrajskie słowa kryjące w sobie myśl o odrazie to kuc, określające reakcję uczuciową i tłumaczone na ‛brzydzić się’, ‛odczuwać wstręt’, ‛odczuwać okropny strach’ (Rdz 27:46; 1Kl 11:25; Lb 22:3), oraz gaʽál, które także znaczy „brzydzić się”, ale wskazuje na odrzucenie danej osoby lub rzeczy (Kpł 26:11, 15, 30; 2Sm 1:21, przyp. w NW). W greckiej Septuagincie te hebrajskie słowa są niekiedy oddawane wyrazem prosochthízo, który znaczy „poczuć obrzydzenie” (Rdz 27:46; Kpł 26:15; por. Heb 3:10), oraz wyrazem bdelýssomai: „odczuwać wstręt, obrzydzenie do” (Kpł 20:23; 26:11; por. Rz 2:22).

Ponieważ Kananejczycy dopuszczali się niemoralności, w tym zboczeń seksualnych, jak również bałwochwalstwa i spirytyzmu, Najwyższy się nimi brzydził i dlatego skazał ich na zagładę (Kpł 20:2-23). Ostrzegł też Izraelitów, że jeśli będą nieposłuszni, również nimi będzie się brzydził i przestanie ich ochraniać oraz im błogosławić. Jednakże ze względu na lojalność wobec zawartego z nimi przymierza nie miał ich sobie obrzydzić do tego stopnia, by całkowicie ich wytracić (Kpł 26:11-45). Dla osób, które po wskrzeszeniu będą postępować niegodziwie, zmartwychwstanie okaże się zmartwychwstaniem na wieczną „odrazę” (hebr. deraʼòn). Czeka je niepomyślny osąd i wiecznotrwałe odcięcie (Dn 12:2; Jn 5:28, 29).

Jeśli ktoś świadomie odrzuca przykazania, upomnienia i dary Jehowy, to daje do zrozumienia, że się nimi brzydzi. Tak właśnie postąpili Izraelici, gdy nie chcieli się stosować do nakazów Jehowy i obrzydzili sobie mannę, nazywając ją „chlebem godnym wzgardy” (Lb 21:5; Kpł 26:15). Księga Przysłów (3:11) radzi, by nie ‛brzydzić się upomnieniem Jehowy’.

W Rzymian 12:9 chrześcijanom nakazano: „Miejcie wstręt do tego, co niegodziwe”. Występujący tu grecki wyraz apostygéo, przetłumaczony na „miejcie wstręt”, jest wzmocnioną formą czasownika oznaczającego „nienawidzić” i dosłownie znaczy „głęboko nienawidzić”. Kto nie ma wstrętu do tego, co niegodziwe, może stać się kimś obrzydliwym dla Jehowy.

Obywatel to rodowity lub naturalizowany mieszkaniec miasta bądź państwa, posiadający określone prawa i przywileje, z którymi wiążą się pewne obowiązki nakładane przez władze przyznające obywatelstwo. W Biblii określenia „obywatel” oraz „obywatelstwo” występują tylko w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Greckie słowa polítes („obywatel”), politeía („prawa obywatelskie; obywatelstwo; państwo”), políteuma („obywatelstwo; życie obywateli”), synpolítes („współobywatel”) oraz politeúomai („postępować jak obywatel”) są spokrewnione z wyrazem pòlis, czyli „miasto”.

Chociaż terminy „obywatel” i „obywatelstwo” nie występują w Pismach Hebrajskich, można w nich znaleźć określenia „rodowity mieszkaniec” oraz „osiadły przybysz”, w których mieści się pojęcie obywatela i obcokrajowca (Kpł 24:22). Prawo Mojżeszowe pozwalało cudzoziemcom na przyłączenie się do zboru izraelskiego i korzystanie z wielu, choć nie ze wszystkich przywilejów dostępnych rodowitym Izraelitom. Można powiedzieć, że naturalizacja mężczyzn następowała po obrzezaniu, po którym osiadły przybysz mógł w pełni korzystać z większych przywilejów wiążących się z oddawaniem czci Jehowie, np. uczestniczyć w corocznych obchodach Paschy (Wj 12:43-49; Lb 9:14; zob. CUDZOZIEMIEC; OSIADŁY PRZYBYSZ).

Obywatelstwo rzymskie. Obywatelstwo rzymskie zapewniało specjalne prawa i przywileje respektowane w całym cesarstwie. Obywatela rzymskiego nie wolno było np. torturować ani biczować w celu wymuszenia zeznań — takie kary uznawano za poniżające i stosowne tylko dla niewolników. Kiedy Paweł został w Jerozolimie uratowany przez żołnierzy rzymskich z rąk żydowskiego motłochu, początkowo nie przyznał się, że jest obywatelem rzymskim, ale gdy miał być wychłostany, zapytał stojącego obok setnika: „Czy wolno wam biczować człowieka, który jest Rzymianinem, a nie został skazany?” Wówczas setnik „poszedł do dowódcy wojskowego i doniósł o tym, mówiąc: ‚Co zamierzasz czynić? Przecież ten człowiek jest Rzymianinem’”. Gdy prawda wyszła na jaw, „natychmiast (...) odstąpili od niego ci, którzy mieli go przesłuchać z zastosowaniem tortur; a dowódca wojskowy zląkł się, gdy się dowiedział, że to Rzymianin, on zaś kazał go związać” (Dz 21:27-39; 22:25-29; zob. też Dz 16:37-40).

Innym przywilejem należnym obywatelom rzymskim była możliwość odwołania się od decyzji namiestnika prowincji do władcy imperium. Gdyby w grę wchodziła kara śmierci, obywatel rzymski miał prawo zostać wysłany do stolicy i być osądzony przez samego cesarza. Dlatego broniąc się przed Festusem, Paweł oznajmił: „Stoję przed fotelem sędziowskim Cezara, gdzie powinienem być sądzony. (...) Żaden człowiek nie może mnie im [Żydom] wydać na znak przychylności. Odwołuję się do Cezara!” (Dz 25:10-12). Gdy już ktoś wniósł apelację do Rzymu, nie mógł się wycofać. Dlatego król Agryppa II po rozpatrzeniu sprawy Pawła powiedział Festusowi: „Człowieka tego można by zwolnić, gdyby się nie odwołał do Cezara” (Dz 26:32).

Obywatelstwo rzymskie można było uzyskać na różne sposoby. Niekiedy cesarz udzielał tego przywileju poszczególnym osobom — a nawet całym miastom lub okręgom — w nagrodę za wyświadczone usługi. Czasami obywatelstwo można było po prostu kupić za określoną cenę, jak to zrobił dowódca wojskowy Klaudiusz Lizjasz, który oświadczył Pawłowi: „Ja za wielką sumę pieniędzy nabyłem te prawa obywatelskie”. Apostoł zaś odpowiedział: „A ja mam je od urodzenia” (Dz 22:28).

Obywatelstwo duchowe. Paweł wspomina w swoich listach także o obywatelstwie duchowym. Pisząc o nieobrzezanych poganach, którzy zostali Izraelitami duchowymi, zaznacza, że kiedyś byli bez Chrystusa, odsunięci od państwa Izraela i obcy przymierzom, pozbawieni nadziei, bez Boga, ale teraz są „w jedności z Chrystusem Jezusem”. Rozwijając tę myśl, oznajmia: „Z całą pewnością więc nie jesteście już obcymi ani osiadłymi przybyszami, lecz jesteście współobywatelami świętych” (Ef 2:12, 13, 19). Jednym z miast, którym nadano obywatelstwo rzymskie, było Filippi, gdzie naruszono prawa przysługujące Pawłowi jako obywatelowi Rzymu. Jest więc znamienne, iż dziesięć lat później apostoł napisał do tamtejszych chrześcijan: „A nasze obywatelstwo jest w niebiosach” (Flp 3:20). W tym samym liście zachęcał współbraci: „Sprawujcie się w sposób godny dobrej nowiny”. Grecki wyraz oddany tutaj przez „sprawujcie się” (forma słowa politeúomai) dosłownie znaczy „postępujcie jak obywatele” (Flp 1:27; por. NTint).

1. Czwarty z wymienionych synów Jerachmeela z plemienia Judy (1Kn 2:25).

2. Szósty na liście synów Jessego, starszy brat Dawida; należał do plemienia Judy (1Kn 2:13, 15).

Kwaśna ciecz uzyskiwana w starożytności w wyniku fermentacji wina lub innych napojów alkoholowych. Nazirejczykom nie wolno było pić „octu z wina ani octu z odurzającego napoju”, z czego wynika, że octem (prawdopodobnie rozcieńczonym) czasami gaszono pragnienie (Lb 6:2, 3). Żniwiarze maczali chleb w occie, być może chcąc się w ten sposób orzeźwić w upalny dzień (Rut 2:14).

Ocet ma kwaśny smak i powoduje cierpnięcie zębów (Prz 10:26). Wskutek obecności kwasu octowego płyn ten gwałtownie się pieni po wsypaniu do niego sody, czyli węglanu sodu; do zjawiska tego zapewne nawiązano w Przysłów 25:20.

Kiedy na ziemi przebywał Jezus Chrystus, rzymscy żołnierze pili słabe, kwaśne wino, nazywane po łacinie acetum (ocet) lub posca — gdy było rozcieńczone wodą. Najwyraźniej taki właśnie napój podano Chrystusowi, wiszącemu na palu męki. To kwaśne wino zaprawiono odurzającą mirrą (albo żółcią), żeby przyniosło Jezusowi ulgę w cierpieniach, ale on nie chciał go wypić (Mk 15:23; Mt 27:34; por. Ps 69:21). Jednak tuż przed śmiercią pozwolił, by mu przytknięto do ust gąbkę nasączoną kwaśnym winem bez domieszek (Jn 19:28-30; Łk 23:36, 37).

(od rdzenia oznaczającego: „sprowadzić klątwę [niedolę]”).

Aszeryta, którego syn Pagiel został wybrany na naczelnika plemienia Aszera po wyjściu Izraelitów z Egiptu (Lb 1:13, 16; 2:27; 7:72, 77; 10:26).

Zobacz CZYSTOŚĆ.