prawa wręcz domagali się takiego tytułowania. Schlebiało im szumne miano „Rabbi”. Jezus Chrystus potępił ową tytułomanię i polecił swym naśladowcom, by nie dawali się nazywać „Rabbi”, gdyż to on jest ich nauczycielem (Mt 23:6-8).

W Biblii określenie „Rabbi” występuje tylko w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Dwunastokrotnie odniesiono je do Jezusa w podstawowym znaczeniu „Nauczyciel”: dwa razy zrobił to Piotr (Mk 9:5; 11:21), raz dwaj uczniowie Jana (Jn 1:38), raz Natanael (Jn 1:49), raz Nikodem (Jn 3:2), trzy razy niewymienieni z imienia uczniowie Jezusa (Jn 4:31; 9:2; 11:8), raz tłum (Jn 6:25) i dwa razy Judasz (w jednym wypadku mamy do czynienia z relacją o tym samym wydarzeniu) (Mt 26:25, 49; Mk 14:45). Maria Magdalena oraz ślepiec, którego uzdrowił Jezus, nazwali go „Rabbuni” („mój Nauczycielu”). Zaimek „mój” występuje tu jako przyrostek, ale w praktyce zatracił chyba swój pierwotny sens (podobnie stało się ze słowem monsieur, które pierwotnie znaczyło „mój pan”) (Mk 10:51; Jn 20:16). Jeden raz mianem Rabbi określono Jana Chrzciciela (Jn 3:26).

(„mnóstwo; obfitość”).

Według tekstu masoreckiego miejsce na granicy terytorium Issachara (Joz 19:17, 18, 20). Zdaniem niektórych to samo co Daberat, utożsamiane z Chirbat Dabura (Chorbat Dewora) (Joz 19:12). Pogląd ten znajduje potwierdzenie w pochodzącym z IV w. n.e. Kodeksie watykańskim, w którym zamiast nazwy Rabbit występuje Dabiron (zob. DABERAT).

Słowo semickie oznaczające „mój Nauczycielu” (Mk 10:51). Określenie „Rabbuni” mogło mieścić w sobie więcej szacunku niż tytuł czy formułka „Rabbi”, czyli „Nauczyciel”, mogło też być bardziej serdeczne (Jn 1:38). Jednakże gdy Jan spisywał swą relację, przyrostek „-i”, wskazujący na pierwszą osobę, chyba stracił już swe szczególne znaczenie, gdyż apostoł przetłumaczył ten tytuł po prostu na „Nauczycielu” (Jn 20:16).

Tytuł wysokiego urzędnika imperium babilońskiego w okresie zburzenia Jerozolimy w 607 r. p.n.e. Tytuł ten zawierają inskrypcje odkryte podczas wykopalisk. Rabmag Nergal-Szarecer był jednym z babilońskich książąt zasiadających w specjalnym trybunale sędziowskim w Bramie Środkowej w Jerozolimie po zdobyciu tego miasta przez Nebukadneccara. Wspomniano o nim także w związku z uwolnieniem Jeremiasza i przekazaniem go Gedaliaszowi (Jer 39:3, 13, 14).

(„naczelny dworzanin”).

Tytuł naczelnego dworzanina w administracji asyryjskiej i babilońskiej. Rabsaris był jednym z trzech dostojników asyryjskich, których za czasów Ezechiasza król Asyrii wysłał z żądaniem poddania Jerozolimy (2Kl 18:17).

Rabsaris należał do urzędników babilońskich przejmujących w imieniu Nebukadneccara władzę nad Jerozolimą po jej zdobyciu w 607 r. p.n.e. O rabsarisie Nebuszazbanie wspomniano w związku z Jeremiaszem, który został skierowany do Gedaliasza, by u niego zamieszkać (Jer 39:3, 13, 14; 40:1-5). Archeolodzy odkryli inskrypcje z tym tytułem (Bulletin of the Israel Exploration Society, Jerozolima 1967, t. XXXI, s. 77; Le palais royal d’Ugarit, III, Paryż 1955, nr 16:162, s. 126).

(z akad., prawdopodobnie: „wielki podczaszy”).

Tytuł wysokiego urzędnika asyryjskiego (2Kl 18:17). W pewnej inskrypcji asyryjski król Tiglat-Pileser III oznajmił: „Wysłałem do Tyru mojego oficera rabsaka”. A na jednej z tabliczek przechowywanych w Muzeum Brytyjskim znajduje się następująca inskrypcja króla Asurbanipala: „Rozkazałem dołączyć do moich wojsk (w Egipcie) oficera rabsaka” (Ancient Near Eastern Texts, red. J. Pritchard, 1974, ss. 282, 296).

Gdy asyryjski król Sancherib oblegał twierdzę Lachisz w Judzie, wysłał do Jerozolimy potężne wojsko pod wodzą tartana, głównego dowódcy, i dwóch innych wysokich urzędników, rabsarisa i rabszaka (2Kl 18:17; cała relacja także w Iz rozdz. 36, 37). Cała trójka stanęła koło kanału górnej sadzawki. Rabszak, którego imienia nie podano, wystąpił jako mówca i próbował nakłonić króla Ezechiasza do dobrowolnej kapitulacji (2Kl 18:19-25). Dobrze znał zarówno język hebrajski, jak i syryjski. Zawołał po hebrajsku do króla Ezechiasza, ale na spotkanie przyszło jego trzech dworzan. Poprosili oni rabszaka, by rozmawiał z nimi po syryjsku, a nie po żydowsku, ze względu na lud siedzący na murze (2Kl 18:26, 27). Ale ta sytuacja odpowiadała propagandowym celom rabszaka. Zależało mu na tym, by go słyszeli zwykli ludzie, bo chciał w ten sposób osłabić ich morale. Mówił więc jeszcze głośniej po hebrajsku — próbował ich zastraszyć, posługiwał się kłamstwami i fałszywymi obietnicami, ubliżał im oraz szydził z Jehowy, nawoływał, by zdradzili króla Ezechiasza i poddali się armii asyryjskiej (2Kl 18:28-35). Ale lud Jerozolimy pozostał lojalny wobec Ezechiasza (2Kl 18:36).

Król Ezechiasz w modlitwie przedstawił Jehowie wyzywające słowa rabszaka i wysłał delegację do proroka Izajasza po odpowiedź od Jehowy (2Kl 18:37; 19:1-7). Tymczasem rabszak został odwołany na wieść o tym, że król Asyrii wycofał się spod Lachisz i walczy przeciwko Libnie. Pomimo odległości Sancherib kontynuował swą kampanię propagandową przeciw Ezechiaszowi i wyprawił posłańców do Jerozolimy z listami zawierającymi dalsze obelgi i groźby, by skłonić go do kapitulacji (2Kl 19:8-13). Ezechiasz zabrał te listy do świątyni w Jerozolimie i rozwinął je przed Jehową, żarliwie modląc się o pomoc (2Kl 19:14-19). Jehowa odpowiedział mu przez proroka Izajasza, że król asyryjski „nie wejdzie do tego miasta ani nie wypuści tam strzały, ani nie stanie naprzeciw niego z tarczą, ani nie usypie przeciw niemu wału oblężniczego. Drogą, którą przyszedł, wróci, a do tego miasta nie wejdzie” (2Kl 19:32, 33). Tej nocy anioł Jehowy zgładził 185 000 asyryjskich żołnierzy. Po tym nieoczekiwanym dotkliwym ciosie król Asyrii natychmiast się wycofał i wrócił do swej stolicy, Niniwy, gdzie w jakiś czas później został zamordowany (2Kl 19:35-37). Starania rabszaka, który bluźnierczo urągał żywemu Bogu Jehowie, spełzły na niczym.

(hebr. Racháw; prawdopodobnie: „szeroka; przestronna”).

Nierządnica z Jerycha, która stała się czcicielką Jehowy. Wiosną 1473 r. p.n.e. dwaj izraelscy zwiadowcy przybyli do Jerycha i zatrzymali się na nocleg w domu Rachab (Joz 2:1). Nie wiadomo, jak długo tam przebywali, ale miasto nie było aż tak duże, by wykonanie zadania zajęło im wiele czasu.

Niektórzy, zwłaszcza rzecznicy tradycji żydowskiej, twierdzą, że Rachab nie była nierządnicą, czyli prostytutką, w powszechnym znaczeniu tego słowa, ale trudno znaleźć dowody potwierdzające taki pogląd. Hebrajskie słowo zonáh zawsze określa niedozwolone stosunki — albo literalną rozpustę, albo symboliczną niewierność duchową — i wszędzie tam, gdzie odnosi się do nierządnicy, jest tak właśnie tłumaczone, a nie na „gospodyni”, „pani domu” itp. Poza tym Kananejczycy nie uważali uprawiania nierządu za coś hańbiącego.

Ktoś rozpoznał Izraelitów w dwóch gościach Rachab i doniósł o tym królowi. Ale ona szybko ukryła ich między łodygami lnu schnącymi na dachu i gdy przybyli wysłannicy króla, mogła bez wzbudzania podejrzeń skierować ich gdzie indziej. Pokazała w ten sposób, że jest bardziej oddana Bogu Izraelitów niż swym skazanym na zagładę rodakom (Joz 2:2-7).

Nie wiadomo, kiedy Rachab poznała cel przybycia zwiadowców oraz zamiary Izraelitów wobec Jerycha. Teraz jednak wyznała, że na mieszkańców miasta padł wielki strach i trwoga, ponieważ usłyszeli o tym, jak Jehowa wybawiał Izraela w ciągu minionych 40 lat. Poprosiła zwiadowców, by jej przyrzekli, że ocalą ją wraz z rodziną: ojcem, matką i wszystkimi pozostałymi. Zwiadowcy zgodzili się na to, pod warunkiem że zbierze wszystkich krewnych w swoim domu, wywiesi z okna szkarłatny sznur i nie powie nikomu o ich wizycie. Rachab obiecała tak uczynić. Następnie w trosce o ich bezpieczeństwo pomogła im uciec przez okno (jej dom znajdował się w murze miejskim) i wytłumaczyła, co mają zrobić, by nie natknąć się na oddział pościgowy, który wyruszył ku brodom Jordanu (Joz 2:8-22).

Zwiadowcy opowiedzieli Jozuemu o wszystkim, co ich spotkało (Joz 2:23, 24). Gdy później runęły mury Jerycha, ‛przylegający do muru’ dom Rachab nie uległ zniszczeniu (Joz 2:15; 6:22). Z rozkazu Jozuego oszczędzono tę rodzinę i ci sami dwaj zwiadowcy zaprowadzili ją w bezpieczne miejsce. Przez pewien okres Rachab i jej domownicy pozostawali poza obozem izraelskim, a potem pozwolono im zamieszkać pośród Izraelitów (Joz 6:17, 23, 25). Z czasem ta była nierządnica została żoną Salmona i matką Boaza, tak iż znalazła się w linii rodowej królów z dynastii Dawida; jest jedną z czterech kobiet wymienionych przez Mateusza w rodowodzie Jezusa (Rut 4:20-22; Mt 1:5, 6). Rachab stanowi wspaniały przykład osoby, która co prawda nie należała do narodu izraelskiego, ale swymi uczynkami dała wyraz niezachwianej wierze w Jehowę. „Dzięki wierze”, napisał Paweł, „nierządnica Rachab nie zginęła z tymi, którzy postępowali nieposłusznie, gdyż pokojowo przyjęła zwiadowców”. A Jakub zapytuje: „Nierządnica Rachab — czy nie została uznana za prawą dzięki uczynkom, gdy gościnnie przyjęła posłańców i wysłała ich inną drogą?” (Heb 11:30, 31; Jak 2:25).

Jedno z miejsc, do których Dawid wysłał łupy zdobyte w walce z Amalekitami (1Sm 30:18, 26, 29). W greckiej Septuagincie zamiast „Rachalu” występuje „Karmel”, co niektórzy badacze uznają za brzmienie pierwotne.

(„sęp”).

Syn Szemy, potomek Kaleba z plemienia Judy (1Kn 2:4, 5, 9, 42-44).

(„owca”).

Córka Labana i młodsza siostra Lei; kuzynka i ukochana żona Jakuba (Rdz 29:10, 16, 30). W 1781 r. p.n.e. Jakub uciekł przed zemstą swego brata, Ezawa, do Charanu w Paddan-Aram, w „ziemi mieszkańców Wschodu” (Rdz 28:5; 29:1). Przy studni niedaleko Charanu spotkał Rachelę, która zajmowała się pasieniem owiec