jak to robi wytwórca maści, posoloną, czystą — coś świętego. Część z niej rozetrzesz na drobny proszek i trochę usypiesz przed Świadectwem w namiocie spotkania, gdzie będę obecny, by się z tobą spotykać. Ma to być dla was szczególnie święte”. Potem dla podkreślenia odrębności i świętości owego kadzidła Jehowa dodał: „Kto sporządzi podobne, żeby się rozkoszować jego zapachem, ten zostanie zgładzony ze swego ludu” (Wj 30:34-38; 37:29).

W późniejszych czasach Żydzi dodawali do kadzidła używanego w świątyni jeszcze inne składniki — jak napisał Józef Flawiusz, było ich w sumie 13 (Wojna żydowska, V, V, 5 [218]). Według Majmonidesa należały do nich m.in. bursztyn, cynamon, kasja, mirra, szafran i szpikanard.

W zachodniej części Miejsca Świętego przybytku, obok zasłony oddzielającej je od Miejsca Najświętszego, stał „ołtarz kadzielny” (Wj 30:1; 37:25; 40:5, 26, 27). Podobny ołtarz kadzielny znajdował się potem w świątyni Salomona (1Kn 28:18; 2Kn 2:4). Na ołtarzach tych codziennie rano i wieczorem spalano święte kadzidło (Wj 30:7, 8; 2Kn 13:11). Raz do roku, w Dniu Przebłagania, do Miejsca Najświętszego wnoszono w kadzielnicy węgle z tego ołtarza oraz dwie pełne garście kadzidła i przed pokrywą Arki Świadectwa zamieniano je w dym (Kpł 16:12, 13).

Początkowo kadzidło na ołtarzu ofiarował arcykapłan Aaron (Wj 30:7). Jednakże nadzór nad kadzidłem i innymi przedmiotami w przybytku sprawował jego syn Eleazar (Lb 4:16). Wydaje się jednak, że tylko w Dniu Przebłagania spalanie kadzidła było zarezerwowane dla arcykapłana — zadanie to przypadło w udziale np. kapłanowi Zachariaszowi (ojcu Jana Chrzciciela) (Łk 1:8-11). Wkrótce po inauguracji służby w przybytku dwaj synowie Aarona, Nadab i Abihu, zostali uśmierceni przez Jehowę za to, że usiłowali ofiarować kadzidło z użyciem „niedozwolonego ognia” (Kpł 10:1, 2; por. Wj 30:9; zob. ABIHU). Później Korach i 250 mężczyzn, z których wszyscy byli Lewitami, ale nie należeli do rodu kapłańskiego, podnieśli bunt przeciw kapłaństwu Aaronowemu. Tytułem próby na polecenie Mojżesza mieli wziąć kadzielnice i u wejścia do przybytku spalić kadzidło, żeby Jehowa mógł wskazać, czy uznaje ich za kapłanów. Jeszcze trzymali swoje kadzielnice w ręku, kiedy spadła na nich nagła zagłada (Lb 16:6, 7, 16-18, 35-40). Podobnie król Uzzjasz został dotknięty trądem, gdy zuchwale usiłował spalić kadzidło w świątyni (2Kn 26:16-21).

Z czasem Izraelici tak dalece zlekceważyli wymagania Jehowy co do sposobu oddawania Mu czci, że zamknęli świątynię i zaczęli spalać kadzidło na innych ołtarzach (2Kn 29:7; 30:14). Co gorsza, bezcześcili święte kadzidło m.in. przez palenie go obcym bogom, przed którymi dopuszczali się nierządu; wszystko to było obrzydliwością w oczach Jehowy (Iz 1:13; Eze 8:10, 11; 16:17, 18; 23:36, 41).

Znaczenie. Prawo Mojżeszowe zawierało cień przyszłych dóbr (Heb 10:1), a wymagane przez nie spalanie kadzidła najwyraźniej wyobrażało godne przyjęcia modlitwy wiernych sług Bożych. Psalmista prosił: „Oby moja modlitwa była przygotowana niczym kadzidło przed tobą [Jehowo]” (Ps 141:2). Podobnie w pełnej symboli Księdze Objawienia wspomniano, że znajdujący się wokół niebiańskiego tronu Bożego mieli „złote czasze pełne kadzidła, a kadzidło oznacza modlitwy świętych”. „Dano mu [aniołowi] dużo kadzidła, aby wraz z modlitwami wszystkich świętych ofiarował je na złotym ołtarzu, który był przed tronem” (Obj 5:8; 8:3, 4). Spalanie kadzidła pod niejednym względem stanowiło stosowny symbol miłych Jehowie modlitw, zanoszonych dniem i nocą przez świętych (Prz 15:8; 1Ts 3:10; Heb 5:7).

Oczywiście samo kadzidło nie mogło sprawić, żeby modlitwy fałszywych czcicieli podobały się Bogu (Prz 28:9; Mk 12:40). Natomiast skuteczne okazują się modlitwy prawego (Jak 5:16). Kiedy więc Bóg zesłał pewną plagę, Aaron szybko ‛nasypał kadzidła i zaczął dokonywać przebłagania za lud’ (Lb 16:46-48).

Chrześcijanie nie palą kadzidła. Chociaż obecnie w niektórych religiach chrześcijaństwa praktykuje się palenie kadzidła (podobnie jak w świątyniach buddyjskich), nie znajduje to uzasadnienia w Piśmie Świętym. Przez pierwsze cztery stulecia naszej ery wśród naczyń kościelnych nie było kadzielnic — wyraźne dowody używania kadzidła podczas nabożeństw pochodzą dopiero z czasów Grzegorza Wielkiego (żyjącego w drugiej połowie VI w.). Niewątpliwie wynika to stąd, że gdy przyszedł Chrystus, Prawo oraz zawarte w nim przepisy zostały ‛przybite do pala męki’ (Kol 2:14), a po zburzeniu świątyni i położeniu kresu kapłaństwu Aaronowemu spalanie kadzidła ku czci Boga całkowicie ustało. Zboru chrześcijańskiego nie upoważniono do używania kadzidła, toteż pierwsi chrześcijanie nigdy nie spalali go indywidualnie w celach religijnych (w taki sposób nie robili tego także Żydzi).

Pierwsi naśladowcy Chrystusa nie chcieli też palić kadzidła ku czci cesarza, nawet za cenę życia. Daniel P. Mannix zauważył: „Bardzo niewielu chrześcijan wyrzekało się wiary, chociaż zazwyczaj ustawiano na arenie ołtarz z palącym się ogniem, aby im to ułatwić. Wystarczyło, żeby więzień wrzucił do ognia szczyptę kadzidła, a dawano mu zaświadczenie o złożeniu ofiary i puszczano na wolność. Wyjaśniano mu też szczegółowo, że nie oddaje w ten sposób czci boskiej cesarzowi, lecz jedynie uznaje jego boski charakter jako głowy państwa rzymskiego. Mimo to prawie żaden chrześcijanin nie korzystał z tej szansy uratowania się” (Those About to Die, 1958, s. 137).

Tertulian (II i III w. n.e.) napisał, że chrześcijanie nawet nie handlowali kadzidłem (De idolatria, XI). Nie można jednak tego powiedzieć o kupcach prowadzących interesy z symbolicznym Babilonem Wielkim (Obj 18:11, 13).

Zobacz POPIELNICA, KADZIELNICA.

Zobacz OŁTARZ.

Zobacz TŁOCZNIA.

(כ; na końcu słowa: ך) (kaf).

Jedenasta litera alfabetu hebrajskiego. Wymawia się ją jak „ch”, gdy nie ma w niej kropki (dagesza słabego); natomiast gdy ma taką kropkę (כּ), reprezentuje dźwięk twardszy, podobny do polskiego „k”. W tekście hebrajskim litera ta rozpoczyna każdy z ośmiu wersetów Psalmu 119:81-88. Z wyglądu kaf (כ) jest podobne do bet (ב).

(z hebr.: „wioska Nahuma” albo „wioska pocieszenia”).

Miejscowość na pn.-zach. brzegu Jeziora Galilejskiego, która odegrała istotną rolę w ziemskiej służbie Jezusa. W Kafarnaum znajdował się kantor podatkowy, skąd Jezus powołał Mateusza na swego ucznia (Mt 9:9). Przypuszczalnie stacjonowała tam też załoga wojskowa, na co wskazuje obecność setnika (Mt 8:5). Powyższe okoliczności, jak również fakt, że mieszkał tam sługa królewski, który mógł sobie pozwolić na posiadanie niewolników (Jn 4:46-53), sugerują, iż była to spora i znacząca miejscowość, słusznie nazwana „miastem galilejskim” (Łk 4:31).

Uczeni biorą pod uwagę dwa miejsca, w których mogło leżeć Kafarnaum. Wielu wskazuje na Chan Minja (Chorbat Minnim) nad Jeziorem Galilejskim, na pn.-wsch. krańcu równiny Genezaret, ale z wykopalisk wynika, że ruiny te mają pochodzenie arabskie. Pozostaje więc druga możliwość: Tall Hum (Kefar Nachum), rozległe ruiny na brzegu jeziora, leżące ok. 4 km na pn. wsch. od Chan Minja i mniej więcej tyle samo na pd. zach. od miejsca, gdzie do jeziora wpada Jordan. Nadbrzeżna równina jest w tym miejscu dość wąska, ale w starożytności znad Jordanu przez Kafarnaum i równinę Genezaret biegła droga do popularnego szlaku handlowego prowadzącego z Mezopotamii i Damaszku przez Palestynę do Egiptu. Równinę Genezaret przecina kilka strumieni, które uchodzą do błękitnych wód Jeziora Galilejskiego, a ponieważ niosą ze sobą dużą ilość szczątków roślinnych, przyciągają mnóstwo ryb, dzięki czemu zbiornik ten znakomicie się nadaje do rybołówstwa (ILUSTRACJA, t. 2, s. 739).

Na początku swej służby, po pierwszym cudzie dokonanym na weselu w Kanie, Jezus z matką, braćmi i uczniami przybył z Kany do Kafarnaum i zatrzymał się tam na jakiś czas, zanim udał się do Jerozolimy na Paschę w r. 30 n.e. (Jn 2:12, 13).

Kiedy później Jezus rozpoczął w Galilei intensywną kampanię ewangelizacyjną i znowu przebywał w Kanie, dokonał cudu na odległość, uzdrawiając syna pewnego sługi króla Heroda Antypasa. Chory chłopiec znajdował się wtedy w Kafarnaum, ok. 26 km od Kany (Jn 4:46-54). Wiadomość o tym cudzie najwyraźniej szybko się rozeszła po okolicznych miejscowościach, bo gdy Jezus przybył z Kany do rodzinnego Nazaretu, powiedział słuchaczom, iż zapewne poproszą go o powtórzenie w rodzinnych stronach ‛tego, o czym słyszeli, że się zdarzyło w Kafarnaum’ (Łk 4:16, 23). Po opuszczeniu Nazaretu, gdzie usiłowano go zabić, Jezus „obrał sobie siedzibę w Kafarnaum, nad morzem, w okręgach Zebulona i Naftalego” (Mt 4:13-16; Łk 4:28-31), spełniając tym proroctwo Izajasza, że lud chodzący w ciemności ujrzy w tej krainie wielkie światło (Iz 9:1, 2).

Prawdopodobnie na pobliskiej równinie Genezaret, na pd. zach. od Kafarnaum, Jezus ponownie spotkał Piotra i Andrzeja (będących już jego uczniami; Jn 1:35-42) i wyraźnie ich zaprosił, żeby towarzyszyli mu w służbie. Potem do tej samej działalności powołał Jakuba i Jana (Mk 1:16-21). Następnie nauczał w synagodze w Kafarnaum i uzdrowił tam pewnego opętanego. Z tego dogodnie położonego miasta wieść o jego naukach i cudach „docierała do każdego zakątka okolicznej krainy” (Łk 4:31-37; Mk 1:21-28; zob. SYNAGOGA). W Kafarnaum znajdował się dom rybaków Piotra i Andrzeja, gdzie Jezus uzdrowił teściową Piotra, co przyciągnęło mnóstwo ludzi, którzy przyprowadzili chorych i opętanych, by również ich uzdrowił (Mk 1:29-34; Łk 4:38-41).

Po zakończeniu podróży ewangelizacyjnej na terenie Galilei Jezus w towarzystwie czterech