Świątynia Samarytan. Przypuszczalnie w IV w. p.n.e. na górze Garizim Samarytanie wznieśli świątynię, która miała konkurować ze świątynią jerozolimską. W r. 128 p.n.e. została zniszczona, a jak głosi tradycja, dokonał tego Jan Hyrkan (Dawne dzieje Izraela, XI, VIII, 2, 4; XIII, IX, 1; Wojna żydowska I, II, 6 [63]). W miejscu, gdzie podobno stała ta starożytna świątynia, Samarytanie do dziś obchodzą święta, np. Paschę. Samarytanka rozmawiająca z Jezusem najwyraźniej miała więc na myśli górę Garizim, gdy powiedziała: „Nasi praojcowie oddawali cześć na tej górze, wy zaś mówicie, że w Jerozolimie jest miejsce, gdzie się powinno oddawać cześć” (Jn 4:5, 19, 20).

Starożytne monety odnalezione w Nabulusie ukazują, że w pn.-wsch. części góry Garizim stała kiedyś świątynia Zeusa, do której, jak się uważa, prowadziło 1500 stopni. W V w. n.e. na szczycie góry wzniesiono kościół, a cesarz bizantyjski Justynian wybudował potem następny. Znajdujące się tam obecnie ruiny prawdopodobnie pochodzą właśnie z czasów Justyniana.

(„[od; należący do] Gerema”; „z kości”).

Przydomek Keili, wymienionego wśród potomków Judy (1Kn 4:19).

Wytwórca glinianych garnków, mis i innych naczyń. Hebrajskie słowo tłumaczone na „garncarz” (jocér) dosłownie znaczy „ten, który kształtuje” (Jer 18:4, przyp. w NW), natomiast jego grecki odpowiednik (keraméus) pochodzi od rdzenia oznaczającego „mieszać”, co być może nawiązuje do wstępnego mieszania gliny z wodą. Od najdawniejszych czasów garncarze formowali z gliny naczynia, po czym je wypalali, dzięki czemu stawały się twarde i nie rozmiękały pod wpływem wody. Garncarz mógł pracować sam, ale czasami miał pomocników, którymi zwykle byli uczniowie. W pewnym okresie w Izraelu istniała grupa garncarzy królewskich (1Kn 4:21-23).

Wyrób naczyń zaczynał się na ogół od przepłukania gliny i usunięcia z niej zanieczyszczeń, następnie pozostawiano ją, by przeschła, a potem wilgotną jeszcze glinę udeptywano, dzięki czemu stawała się miękka i plastyczna (Iz 41:25). Później urabiano ją rękami i kładziono na koło garncarskie.

Dawne koła garncarskie zazwyczaj były wykonane z kamienia (czasami z drewna) w formie płaskiej tarczy, osadzonej na pionowej osi i napędzanej ręcznie. Ciężka krawędź koła zapewniała mu stabilność i odpowiednią bezwładność. Później dołożono większe i cięższe dolne koło, umocowane na tej samej osi i również obracające się w płaszczyźnie poziomej, dzięki czemu garncarz mógł w pozycji siedzącej poruszać koła nogą.

Garncarz kładł bezkształtną bryłę gliny na kole, wprawiał je w ruch i formował rękami naczynie (Jer 18:3, 4). Następnie zazwyczaj podsuszał je na słońcu, a potem znowu brał na koło, gdzie za pomocą kamyków, muszelek lub jakichś narzędzi wygładzał je i polerował oraz ozdabiał jakimś wzorem. Mógł przy tym stosować różne metody, np. żeby uzyskać wzór pleciony, odciskał na wilgotnym naczyniu skręcony sznurek. Naczynia często zdobiono malowidłami. Inne glazurowano (Prz 26:23) i wypalano w pobliskim piecu garncarskim. Czasami w celach dekoracyjnych nakładano kolorową półpłynną masę ceramiczną, po czym ponownie wypalano naczynie w piecu.

Garncarze wyrabiali m.in. wielkie dzbany (Lam 4:2), lampy, piece, zabawki, np. lalki czy figurki zwierząt, jak również misy, kubki, butle i inne naczynia (Kpł 15:12; 2Sm 17:28; Jer 19:1; Łk 22:10). Do ich wyrobów należały też garnki i niektóre rodzaje patelni. Gliniane przedmioty nierzadko stemplowano, żeby pokazać, gdzie zostały wykonane. Wielu garncarzy wyciskało swój „znak firmowy” na uchwycie naczynia.

Czasami garncarz korzystał z formy, do której wciskał glinę, by nadać jej jakiś szczególny wzór. W późniejszych czasach w ten sposób niejednokrotnie wyrabiano lampy: formowano dwie części, które łączono ze sobą, gdy glina nieco przeschła i twardością przypominała skórę. Zdarzało się, że garncarz urabiał glinę w rękach bez koła garncarskiego, na ogół jednak go używał.

Archeolodzy prowadzący badania często znajdują fragmenty glinianych naczyń, niekiedy w dużych ilościach (zob. SKORUPA GLINIANA). Rodzaj odnalezionej ceramiki pozwala im ustalić, kto zamieszkiwał to miejsce i z jakiego okresu pochodzi dana warstwa. A na podstawie ilości takich fragmentów próbują nawet określić gęstość zaludnienia na badanym obszarze w dawnych czasach.

Okoliczność, iż garncarz ma pełną władzę nad gliną, niekiedy ilustruje zwierzchnictwo Jehowy nad jednostkami i całymi narodami (Iz 29:15, 16; 64:8). Dla Boga dom Izraela był „jak glina w ręku garncarza”, On sam zaś był Wielkim Garncarzem (Jer 18:1-10). Człowiek nie może się spierać z Bogiem, podobnie jak glina nie może mieć pretensji do tego, kto ją kształtuje (Iz 45:9). Naczynie gliniane można rozbić i Jehowa również może sprowadzić na jakiś lud spustoszenie i nieszczęście jako karę za popełnianie zła (Jer 19:1-11).