części miały one wyłącznie charakter pamiątkowy. Kształt łuków mógł symbolizować jarzmo poddaństwa, pod które musieli się dostać jeńcy.

Udział chrześcijan w pochodzie tryumfalnym. Nawiązując do takich przykładów i ogólnej wiedzy o tamtych czasach, Paweł w liście do Koryntian posłużył się charakterystyczną przenośnią: „Dzięki niech będą Bogu, który zawsze wiedzie nas w pochodzie tryumfalnym wespół z Chrystusem” (2Ko 2:14-16). Obraz ten ukazuje Pawła i innych chrześcijan jako oddanych sług Bożych, którzy „wespół z Chrystusem”, w roli jego synów, oficerów i zwycięskich żołnierzy, podążają w orszaku Boga, prowadzeni przez Niego we wspaniałym pochodzie tryumfalnym, a wzdłuż ich drogi unosi się aromatyczna woń.

W Kolosan 2:15 jest mowa o nieco innej sytuacji. Tutaj przedstawiono wrogie rządy i władze podległe Szatanowi jako jeńców i więźniów prowadzonych w pochodzie tryumfalnym. Zwycięski Jehowa wystawia je obnażone na widok publiczny, gdyż zostały pokonane za sprawą „pala męki”, o którym wspomniano w poprzednim wersecie. Śmierć Chrystusa na palu nie tylko dała podstawę do usunięcia „spisanego ręcznie dokumentu”, a więc przymierza Prawa, ale umożliwiła też uwolnienie chrześcijan z niewoli szatańskich mocy ciemności.

Inne pochody. Biblia nadmienia również o innych pochodach, czyli sytuacjach, gdy tłumy ludzi kroczyły wspólnie, by uczcić jakieś szczególne wydarzenie. Dawid opisał zwycięski pochód Jehowy z Synaju do miejsca w Jerozolimie, przewidzianego na świątynię — rydwany wojenne Boga, jeńców, śpiewaków i muzyków oraz zgromadzone rzesze błogosławiące Świętego Izraelskiego (Ps 68:17, 18, 24-26). Inny pochód towarzyszył uroczystości z okazji zakończenia odbudowy murów Jerozolimy za czasów Nehemiasza (Neh 12:31). A w Psalmie 118:27 wspomniano o „pochodzie świątecznym”, najwyraźniej organizowanym podczas corocznego Święta Szałasów.

Zobacz GESTY I POZYCJA CIAŁA.

Zobacz DARY, UPOMINKI.

Świadczenia pieniężne, materialne lub w formie pracy nakładane przez władze na ludzi albo ich dobra. Różne formy podatków od dawna wykorzystywano w celu wspierania działalności władz, urzędników państwowych czy kapłanów. W starożytności pobierano m.in. dziesięcinę, daninę, cło, podatek pogłówny, podatki od towarów, od dóbr sprzedawanych za granicę, od dóbr sprowadzanych z zagranicy i od towarów, które kupcy przewozili przez terytorium danego kraju.

Podatki na utrzymanie sanktuarium Jehowy. Sanktuarium funkcjonowało dzięki podatkom. Głównym źródłem utrzymania kapłanów z linii Aarona oraz innych Lewitów była obowiązkowa dziesięcina; przynajmniej raz otrzymali oni również dział z łupów wojennych jako podatek nałożony przez Jehowę (Lb 18:26-29; 31:26-47; zob. DZIESIĘCINA). Jehowa polecił także Mojżeszowi, by po dokonaniu spisu każda policzona osoba dała pół sykla (1,10 dolara) jako „daninę dla Jehowy” na rzecz namiotu spotkania (Wj 30:12-16). Wydaje się, że Żydzi nabrali zwyczaju corocznego płacenia określonej kwoty, chociaż spisu nie przeprowadzano każdego roku. Na przykład Jehoasz wezwał do płacenia „świętego podatku nałożonego przez Mojżesza” (2Kn 24:6, 9). Żydzi w czasach Nehemiasza zobowiązali się do płacenia co rok trzeciej części sykla (ok. 75 centów) na służbę związaną ze świątynią (Neh 10:32).

W okresie ziemskiej służby Jezusa Żydzi płacili na świątynię po dwie drachmy. Kiedy Piotra zapytano, czy Jezus płaci ten podatek, odpowiedział twierdząco. Później, omawiając tę sprawę, Jezus wykazał, że królowie nie pobierają podatku od swych synów, bo przecież należą oni do rodziny królewskiej, dla której zbiera się podatki. Ale chociaż Jezus był jednorodzonym Synem Tego, któremu oddawano cześć w świątyni, polecił zapłacić za siebie ten podatek, nie chciał bowiem dawać innym powodu do zgorszenia (Mt 17:24-27).

Podatki nakładane przez władców. Po ustanowieniu w Izraelu władzy królewskiej na lud nakładano podatki, by umożliwić utrzymanie króla i jego domu oraz różnych urzędników państwowych i sług. Obejmowały one m.in. dziesięcinę z trzody i z plonów (1Sm 8:11-17; 1Kl 4:6-19). Pod koniec panowania Salomona prace przymusowe i inne zobowiązania wobec władzy stały się tak uciążliwe, że ludzie prosili jego syna i następcę, Rechoboama, by ‛ciężką służbę i ciężkie jarzmo’ uczynił lżejszymi. Odrzucenie tej prośby skłoniło dziesięć plemion do buntu (1Kl 12:3-19; zob. PRACA PRZYMUSOWA; SŁUŻBA PRZYMUSOWA).

Kiedy Izraelici dostawali się pod panowanie obcych narodów, musieli płacić jeszcze inne podatki. Na przykład gdy faraon Necho nałożył na Judę wysoką daninę i osadził na tronie podległego sobie Jehojakima, ten w celu zdobycia niezbędnych środków opodatkował swych poddanych „według stawki podatku wyznaczonej każdemu” (2Kl 23:31-35).