[Ramka na stronie 45]

GŁÓWNE MYŚLI KSIĘGI MICHEASZA

Księga ta otwarcie wymienia występki Izraela i Judy, zapowiada spustoszenie Samarii oraz Jerozolimy i obiecuje odrodzenie

Obejmuje okres poprzedzający zagładę Samarii w 740 r. p.n.e. i prawdopodobnie także czasy późniejsze

Występki Izraela i Judy przeciwstawione prawym wymaganiom Jehowy

Ciemięzcy, leżąc w łóżkach, knują, jak zagarnąć pola i domy; w świetle poranka realizują swe niecne plany (2:1, 2)

Ufni przechodnie są ograbiani; dręczy się kobiety i dzieci (2:8, 9)

Odpowiedzialni za wymierzanie sprawiedliwości wyzyskują ludzi, jak gdyby mieli do czynienia ze zwierzętami (3:1-3)

Fałszywi prorocy wołają „Pokój!”, tymczasem ‛uświęcają wojnę przeciw każdemu, kto nie włoży im czegoś w usta’ (3:5)

Sędziowie, kapłani oraz prorocy uganiają się tylko za zyskiem, a mimo to utrzymują, że mają poparcie Jehowy (3:9-11)

Lojalni niemal całkowicie zniknęli; książęta i sędziowie domagają się łapówek, nie można ufać nawet członkom rodziny (7:1-6)

Jehowa wyzwolił swój lud z Egiptu, prowadził go i ochraniał; mnożenie ofiar nie dokona przebłagania za bunt (6:3-7)

Jehowa wymaga, żeby Jego słudzy czynili zadość sprawiedliwości, miłowali życzliwość i byli skromni, chodząc z Nim (6:8)

Wyroki Jehowy na Izrael; Juda również zostanie osądzona

Wskutek wyroku Jehowy Samaria zamieni się w rumowisko; klęska dotknie nawet Judę i Jerozolimę (1:3-16)

Na Izrael spadnie nieszczęście, jego pola zostaną przydzielone innym (2:3-5)

Jehowa zada cios swemu ludowi, który będzie jeść, lecz się nie nasyci, będzie siać, lecz nie będzie zbierać plonów (6:13-16)

Ostatek będzie ponownie zgromadzony, a czyste wielbienie wywyższone

Ostatek Izraelitów zostanie zgromadzony „jak trzoda w zagrodzie”; ich król przejdzie przed nimi, a Jehowa będzie na czele (2:12, 13)

Pod koniec dni góra domu Jehowy zostanie wywyższona ponad wzgórza i napłyną do niej ludzie z wielu narodów; będą pouczani przez Jehowę i już się nie będą uczyć wojowania (4:1-4)

Odrodzony lud będzie chodzić w imieniu Jehowy; Syjon wzmocni się wobec swych wrogów (4:5-13)

W Betlejem narodzi się władca, który będzie pasterzem w imieniu Jehowy; pod jego panowaniem Asyryjczyk zostanie wygnany; ostatek Jakuba będzie pośród ludów jak orzeźwiająca rosa i jak potężny lew (5:2-9)

Jehowa oczyści swój lud od bałwochwalstwa i wywrze pomstę na nieposłusznych narodach (5:10-15)

Trzeba polegać na Jehowie; radość „nieprzyjaciółki” skończy się, gdy skruszony lud Jehowy zwróci na siebie Jego uwagę i dostąpi zdumiewających rzeczy, co napełni lękiem obserwujące to narody; Jehowa przebaczy grzechy swego ludu (7:7-20)

(„miejsce odłożone [schowane]”).

Utożsamia się je z nowożytnym Muchmas, położonym na wzgórzu o wysokości ok. 600 m n.p.m., jakieś 11 km w kierunku pn.-pn.-wsch. od Jerozolimy. Miejsce to znajduje się na pn. od Wadi as-Suwajnit (Nachal Michmas), uznawanego za „przełęcz Michmasz” (1Sm 13:23). Wadi as-Suwajnit, z którym od pd. zach. i pn. zach. łączą się również inne wadi, ciągnie się od górzystego regionu Efraima po dolinę Jordanu.

Król Saul, niewątpliwie przygotowujący się do uwolnienia Izraelitów spod władzy filistyńskiej, wybrał 3000 wojowników. Z tego 2000 obozowało z nim w Michmasz oraz w górzystym regionie Betel, a pozostali zatrzymali się z jego synem Jonatanem w Gibei. Później w pobliskiej Gebie („Gibei”, Vg) Jonatan pobił „załogę filistyńską”. W odwecie Filistyni zebrali ogromną armię, z rydwanami i jeźdźcami, i najwyraźniej zmusili Saula do wycofania się z Michmasz do Gilgal. Ponieważ mocno napierali, wielu Izraelitów ukryło się w jaskiniach i dołach. Inni uciekli na wsch. stronę Jordanu. Właśnie na to rozproszenie wojowników izraelskich w obliczu nawały filistyńskiej powoływał się potem Saul, gdy tłumaczył, dlaczego ze złożeniem ofiary nie poczekał posłusznie na Samuela. Zganiony przezeń za zuchwalstwo, przybył z okrojonym oddziałem (ok. 600 ludzi) do Jonatana do Geby (1Sm 13:1-16). Jak wynika z 1 Samuela 14:2, przeniósł później swój obóz do Migron w pobliżu Gibei.

Jonatan doprowadza do rozgromienia Filistynów. Z obozu w Michmasz wyruszały trzy grupy grabieżców, a ponadto załoga pewnej wysuniętej placówki filistyńskiej robiła wypady „ku przełęczy Michmasz”. Jonatan postanowił położyć kres temu zagrożeniu (1Sm 13:16-23). Przeszedł przez wspomnianą „przełęcz”, która (jeśli rzeczywiście chodzi o Wadi as-Suwajnit) na wsch. od Geby (Dżabaʽ) tworzy głęboki wąwóz o niemal pionowych ścianach. W miejscu, gdzie Wadi as-Suwajnit ostro skręca, wznoszą się dwa charakterystyczne wzgórza o stromych, skalistych zboczach. Być może są to ‛zęby skalne’ Bocec i Sene, których zębate krawędzie w ciągu trzech tysiącleci stępiła erozja (1Sm 14:1-7). Znalezienie drogi w tym labiryncie pagórków, wzniesień i urwistych skał suchej doliny potoku było dla kogoś obcego praktycznie niemożliwe. Ale Jonatan wychował się na terytorium Beniamina i zapewne dobrze się orientował w tej okolicy. Bez wątpienia miał wiele okazji, by ją poznać jeszcze lepiej, gdy jego ojciec obozował w Michmasz, a on sam w Gebie.

Jonatan z giermkiem ruszyli w kierunku Michmasz i pokazali się załodze placówki filistyńskiej. Na ich widok Filistyni zawołali: „Podejdźcie do nas, to coś wam powiemy!” Jonatan, a za nim jego giermek, zaczęli wspinać się „na rękach i nogach” stromym podejściem do placówki filistyńskiej. Wspólnie zabili ok. 20 mężczyzn na obszarze odpowiadającym mniej więcej połowie pola, które można zaorać parą wołów w ciągu jednego dnia (1Sm 14:8, 11-14; przyp. w BT).

Kiedy Bóg spowodował trzęsienie ziemi — którego skutki dostrzegli też strażnicy Saula — w obozie filistyńskim powstało zamieszanie. Zanim Saul z wojownikami przybyli na miejsce, wielu Filistynów pozabijało się nawzajem, a reszta rzuciła się do ucieczki. Żołnierze Saula, przypuszczalnie wyposażeni w broń pozostawioną przez wroga, ruszyli w pościg. Wzmocnieni przez Izraelitów, którzy dotąd się ukrywali lub byli po stronie przeciwnika — „bili Filistynów od Michmasz do Ajjalon” (1Sm 14:15-23, 31).

Według 1 Samuela 13:5 Filistyni mieli w Michmasz 30 000 rydwanów, a więc znacznie więcej, niż ich uczestniczyło w innych wyprawach wojennych (por. Sdz 4:13; 2Kn 12:2, 3; 14:9). Trudno sobie wyobrazić, jak w górzystym terenie można było użyć tylu rydwanów. Dlatego na ogół uważa się liczbę 30 000 za błąd kopisty. Syryjska Peszitta oraz grecka Septuaginta (wyd. Lagarde’a) wspominają o 3000 i tej wersji trzymają się liczne inne przekłady Biblii (Bp, BT, BWP). Niektórzy jednak opowiadają się za jeszcze mniejszą liczbą.

Setki lat później w proroctwie Izajasza wymieniono Michmasz jako miejsce, w którym zwycięski Asyryjczyk „składa swoje sprzęty” (Iz 10:24, 28). Po powrocie Izraela z niewoli babilońskiej w 537 r. p.n.e. Beniaminici najwidoczniej znowu zasiedlili Michmas(-z) (Ezd 2:1, 2, 27; Neh 7:31; 11:31).

Miejsce na granicy terytoriów Efraima i Manassesa. Utożsamiane z Chirbat Dżulajżil, leżącym nieco na pd. wsch. od Szechem. Pokrywałoby się to z biblijną informacją, według której Michmetat znajdowało się „naprzeciw Szechem” (Joz 16:5, 6; 17:7).

(prawdopodobnie od rdzenia oznaczającego: „sprzedawać”).

Beniaminita, przodek Eli, który po niewoli babilońskiej mieszkał w Jerozolimie (1Kn 9:1-3, 7, 8).

(„strażnica”).

1. „Ziemią Micpa” nazywano zamieszkany przez Chiwwitów region u podnóża góry Hermon (Joz 11:3). Przynajmniej część tego obszaru (jeśli nie cały) określano też „dolinną równiną Micpe” (Joz 11:8). „Ziemią Micpa” prawdopodobnie były okolice dzisiejszego Banijas (Cezarea Filipowa) na pd. od Hermonu lub równina ciągnąca się na wsch. od tej góry, wzdłuż Wadi at-Tajm.

2. Judzkie miasto na obszarze Szefeli (Joz 15:33, 38). Nie wiadomo, gdzie dokładnie leżało. Niektórzy identyfikują je z Chirbat Safija, znajdującym się ok. 9 km na pd. od starożytnej Azeki.

3. Miasto na terytorium Beniamina (Joz 18:26, 28). Bywa utożsamiane z An-Nabi Samuʽil (ok. 8 km na pn. zach. od Jerozolimy), ale większość uczonych łączy je z Tall an-Nasba (ok. 12 km na pn. od Jerozolimy). Interpretacja pewnych odkryć archeologicznych mogłaby przemawiać za tym drugim miejscem. Na przykład odnaleziono tam uchwyty dzbanów, na których, zdaniem części uczonych, znajdują się trzy hebrajskie znaki odpowiadające literom m-s-p, być może stanowiące zapis nazwy Micpa.

W Micpie zgromadzili się wszyscy izraelscy wojownicy, którzy postanowili wystąpić przeciwko sprawcom zbiorowego gwałtu popełnionego w Gibei na terytorium Beniamina. Gdy Beniaminici odmówili wydania winnych, wybuchła wojna. Plemię Beniamina omal nie zostało wytracone; ocalało tylko 600 mężczyzn (Sdz 20:1-48). Wcześniej w Micpie Izraelici przysięgli, że nie dadzą Beniaminitom swych córek za żony (Sdz 21:1). Po bitwie trzeba było poczynić kroki, które by pozwoliły zachować ich plemię. Postanowiono m.in. dać im za żony 400 dziewic z Jabesz-Gilead. Pozostali mieszkańcy tego miasta zostali wytraceni, gdyż żaden z nich nie przybył do Micpy, by poprzeć walkę z plemieniem Beniamina (Sdz 21:5-12).

W późniejszym okresie prorok Samuel zebrał w Micpie całego Izraela i modlił się za lud. Wszyscy pościli wtedy i wyznawali swe grzechy. Gdy o tym zgromadzeniu dowiedzieli się Filistyni, wykorzystali sytuację i zaatakowali Izraelitów. Jehowa wywołał jednak wśród napastników zamieszanie i dał swemu ludowi zwycięstwo. Zapewne dla upamiętnienia tego zdarzenia Samuel postawił między Micpą a Jeszaną pomnik i nazwał go Eben-Ezer (co znaczy: „kamień pomocy”). Później co roku odwiedzał Betel, Gilgal i Micpę jako sędzia Izraela (1Sm 7:5-16). A w 1117 r. p.n.e. w obecności ludu ponownie zgromadzonego w Micpie ogłosił Saula pierwszym królem Izraela (1Sm 10:17-25).