stworzeni przez Niego ludzie byli prawi i zostali obdarzeni sumieniem. Ich potomkowie mimo wrodzonej niedoskonałości i skłonności do grzechu dawali dowody, że są uczynieni na obraz i podobieństwo swego Stwórcy i że mają sumienie. Dlatego nawet wśród narodów pogańskich niektóre normy postępowania i przepisy prawne do pewnego stopnia odzwierciedlały prawe zasady Boże.

Apostoł Paweł tak o tym napisał: „Na przykład wszyscy, którzy bez prawa [tzn. prawa Bożego danego Jego ludowi] zgrzeszyli, bez prawa też zginą; ale wszyscy, którzy pod prawem zgrzeszyli, przez prawo zostaną osądzeni. Bo nie ci, którzy prawa słuchają, są prawi wobec Boga, lecz ci, którzy prawo wypełniają, zostaną uznani za prawych. Kiedy bowiem ludzie z narodów, nie mający prawa, z natury czynią to, co jest w prawie, ludzie ci, chociaż nie mają prawa, sami dla siebie są prawem. Właśnie oni pokazują, że treść prawa jest zapisana w ich sercach, gdy ich sumienie świadczy wraz z nimi i we własnych myślach są oskarżani lub też uniewinniani” (Rz 2:12-15). A zatem choć ludzie z narodów nie otrzymali od Boga prawa, nie byli bezgrzeszni, przeciwnie — ‛chybiali celu’, gdyż nie kierowali się doskonałymi miernikami Jehowy (por. Rz 3:9, przyp. w NW).

Zawierając z Izraelitami przymierze Prawa, Bóg jasno pokazał, że grzesznikami są nie tylko poganie uprawiający bałwochwalstwo, lecz wszyscy ludzie. Prawo Mojżeszowe dobitnie uświadamiało Izraelitom, w jak wielu dziedzinach nie potrafią sprostać doskonałym wzorcom. Chodziło o to, „żeby każde usta zostały zamknięte i żeby cały świat podlegał ukaraniu przez Boga (...), gdyż dzięki prawu jest dokładne poznanie grzechu” (Rz 3:19, 20). Nawet jeśli Izraelita nie czcił bałwanów, wystrzegał się krwi i nie popełnił morderstwa, to w świetle Prawa Mojżeszowego był grzesznikiem, gdyż piętnowało ono wiele różnych uczynków, a nawet postaw. Z tego powodu Paweł, pisząc o sobie tak, jakby przed nadaniem Prawa niejako żył w lędźwiach swych przodków, oznajmił: „Doprawdy, nie poznałbym grzechu, gdyby nie Prawo; i na przykład nie poznałbym pożądania, gdyby Prawo nie powiedziało: ‚Nie wolno ci pożądać’ (...). Ja zaś żyłem niegdyś bez prawa, ale gdy przyszło przykazanie, grzech znowu ożył, lecz ja umarłem” (Rz 7:7-9).

Inni prawodawcy. Gdy Syn Boży przebywał na ziemi, uznawał Jehowę za swego Boga i Prawodawcę. Jako Żyd, od urodzenia podlegał przymierzu Prawa i był zobowiązany doskonale go przestrzegać (Gal 4:4, 5). On sam przekazał swym naśladowcom pewne prawa — zarówno podczas osobistych rozmów, jak i poprzez ducha świętego, oddziałującego na tych jego uczniów, którzy spisali Pisma Chrześcijańskie. Prawa te nazwano ogólnie „prawem Chrystusowym” (Gal 6:2; Jn 15:10-15; 1Ko 9:21). Podlega im naród duchowy, „Izrael Boży” (Gal 6:16; 1Pt 2:9). Chrystus nie ustanowił ich jednak z własnej inicjatywy, lecz otrzymał je od większego Prawodawcy, Jehowy (Jn 14:10).

Mojżesz. Chociaż Biblia wielokrotnie wspomina o „Prawie Mojżeszowym” (Joz 8:31, 32; 1Kl 2:3; 2Kn 23:18; 30:16), to wskazuje też, że rzeczywistym Prawodawcą jest Jehowa, a Mojżesz był tylko Jego narzędziem i przedstawicielem, który oznajmił to Prawo Izraelitom (2Kn 34:14). Zostało ono „przekazane (...) przez aniołów ręką pośrednika”, a więc mieli w tym swój udział także aniołowie. Niemniej Prawo jest nazywane od imienia Mojżesza, ponieważ to jego Bóg ustanowił pośrednikiem przymierza, które zawarł z Izraelem (Gal 3:19; Heb 2:2).

Człowieczy władcy. Jehowa nie jest twórcą ludzkich rządów ani nie powierzył im władzy, ale zezwala im istnieć, a realizując swe zamierzenie, usuwał pewnych władców i pozwalał pojawić się nowym (Pwt 32:8; Dn 4:35; 5:26-31; Dz 17:26; Rz 13:1). Niektórzy władcy ustanawiają prawa dla swych państw, narodów czy ludów. Ale ustalone przez nich przepisy są słuszne tylko wtedy, gdy pozostają w zgodzie z prawem Wielkiego Prawodawcy, Jehowy Boga. Znany angielski prawnik William Blackstone tak powiedział o prawie natury ustanowionym przez Boga: „Obowiązuje na całym globie ziemskim, we wszystkich krajach i po wsze czasy — żadne prawa ludzkie pozostające z nim w sprzeczności nie są ważne, a te, które są ważne, całą swą moc i autorytet pośrednio lub bezpośrednio czerpią z tego praźródła”. Dodał też: „Wszystkie prawa ludzkie opierają się na tych dwóch fundamentach: prawie natury i prawie objawienia [zawartym tylko w Piśmie Świętym], a zatem żadne prawa ludzkie nie powinny pozostawać z nimi w sprzeczności” (Chadman’s Cyclopedia of Law, 1912, t. I, ss. 89, 91; por. Mt 22:21; Dz 5:29).

W zborze chrześcijańskim. Jakub, przyrodni brat Jezusa, napisał do chrześcijan, którzy stali się wyniośli, chełpliwi i krytyczni wobec swych współbraci: „Przestańcie mówić przeciwko sobie nawzajem. Kto mówi przeciwko bratu lub osądza swego brata, ten mówi przeciwko prawu i osądza prawo. Jeżeli zaś osądzasz prawo, to nie jesteś wykonawcą prawa, lecz sędzią. Jeden jest prawodawca [gr. nomothétes] i sędzia — ten, który jest w stanie wybawić i zgładzić. Ty zaś kim jesteś, żebyś osądzał swego bliźniego?” Dalej Jakub wspomniał o ludziach, którzy zamiast mówić: „Jeżeli Jehowa zechce”, chełpią się tym, co zrobią w przyszłości, jakby nic im nie mogło stanąć na przeszkodzie (Jak 4:11-16). Wcześniej pisał o „prawie królewskim”: „Masz miłować swego bliźniego jak samego siebie” (Jak 2:8). Ci chrześcijanie, którzy nie okazywali miłości bliźnim i krytykowali ich, niejako osądzali prawo Boże i czynili siebie prawodawcami.

W podobnym duchu wypowiedział się apostoł Paweł w Liście do Rzymian, pisząc o kimś, kto osądza innych na podstawie tego, co jedzą i piją: „Kimże jesteś, by osądzać cudzego sługę domowego? Dla swojego pana stoi on albo upada. Doprawdy, zostanie podniesiony, bo Jehowa może go podnieść” (Rz 14:4).

Jak wobec tego należy rozumieć wskazówki Pawła dotyczące rażącej rozpusty w zborze korynckim? Apostoł napisał: „Ja natomiast, chociaż nieobecny ciałem, ale obecny duchem, oczywiście już osądziłem, jak gdybym był obecny, owego człowieka, który tak postąpił (...). Czy nie wy sądzicie tych wewnątrz, podczas gdy tych na zewnątrz sądzi Bóg? ‚Usuńcie niegodziwego spośród siebie’”. Potem wspomniał jeszcze o sądzeniu „spraw tego życia” i o czynieniu ludzi sędziami w zborze (1Ko 5:1-3, 12, 13; 6:3, 4; por. Jn 7:24).

Paweł, jako apostoł Jezusa Chrystusa, posiadał pewną władzę i był odpowiedzialny za czystość i pomyślność zborów (2Ko 1:1; 11:28). Dlatego udzielił wskazówek tym, którzy z upoważnienia ciała kierowniczego sprawowali nadzór w zborze korynckim (Dz 14:23; 16:4, 5; 1Tm 3:1-13; 5:22). Ponosili oni odpowiedzialność za utrzymanie go w czystości wobec Boga. Gdy rozpatrywali wspomnianą sprawę, stanowiącą jawne i rażące naruszenie prawa Bożego, nie czynili się jego sędziami ani nie stanowili własnych praw. Nie wykraczali poza granice wyznaczone przez Boga, wielkiego Ustawodawcę, którego prawo potępiało rozpustę i orzekało, iż osoby dopuszczające się takiej nieczystości nie mogą wejść do Królestwa Bożego (1Ko 6:9, 10). Nie zasługiwały na to, by pozostawać w łączności ze zborem Chrystusa. Niemniej nawet jeśli mężczyźni odpowiedzialni za czystość zboru usuwali z niego osoby nieczyste, to nie wymierzali im kary śmierci, jaką na zatwardziałych grzesznikach wykona sam Bóg i Prawodawca (Rz 1:24-27, 32).

Paweł podkreślił też, że „święci będą sądzić świat”, oraz napisał: „Będziemy sądzić aniołów”. Miał na myśli nie teraźniejszość, lecz przyszłość, gdy współkrólowie Chrystusa wystąpią w roli niebiańskich sędziów i będą na podstawie prawa Bożego wymierzać sprawiedliwość i wykonywać wyroki na niegodziwych (1Ko 6:1-3; Obj 20:6; por. 1Ko 4:8).

Pobłogosławienie Gada przez Mojżesza. Na krótko przed śmiercią Mojżesz błogosławił plemiona izraelskie, „a co się tyczy Gada, rzekł: ‚Błogosławiony ten, kto poszerza granice Gada. (...) I [Gad] wybierze dla siebie pierwszą część, tam bowiem jest zastrzeżony przydział ustawodawcy’” (Pwt 33:20, 21). Określenie „ustawodawca” można tu rozumieć następująco: Większość plemion otrzymała swój przydział przez losowanie pod kierownictwem Jozuego i arcykapłana Eleazara. Ale już wcześniej, wkrótce po zwycięstwie Izraelitów nad Midianitami, plemiona Gada i Rubena poprosiły o przydział ziemi na wsch. od Jordanu. Tereny te bardzo im odpowiadały, ponieważ mieli liczny inwentarz. Mojżesz przychylił się do ich prośby i przyznał im tę ziemię (Lb 32:1-5, 20-22, 28). A zatem był to „przydział ustawodawcy”, czyli Mojżesza, prawodawcy Izraela.

Hebrajskie słowa cédek oraz cedakáh, a także greckie dikaiosýne kryją w sobie myśl o moralnej nieskazitelności, rzetelności, prostolinijności. Wskazują przy tym na istnienie wzorca tego, co prawe i prostolinijne. Wyraz „prawość” często pojawia się w związku z sądzeniem lub sędzią, co nadaje mu nieco prawniczy charakter (dlatego wspomniane wyrazy hebr. i gr. bywają tłumaczone na „sprawiedliwość”) (Ps 35:24; 72:2; 96:13; Iz 11:4; Obj 19:11). W Prawie Mojżeszowym czterokrotnie użyto słowa cédek w odniesieniu do prowadzenia interesów: „Macie mieć dokładną [‛sprawiedliwą’, BT; ‛rzetelną’, Bw] wagę, dokładne odważniki, dokładną efę i dokładny hin” (Kpł 19:36).

Wzorzec ustanawia Bóg. Znawca greki K. S. Wuest wyjaśnił: „To Bóg w sposób całkowicie obiektywny określa sens słowa dikaios [prawy], a jednocześnie dba o to, by ów sens był stały, niezmienny, ponieważ On sam jest niezmienny”. Następnie powołał się na słowa grecysty H. Cremera: „Prawość w sensie biblijnym to cnota, której wzorzec ustala Bóg i która podlega ocenie według tego Boskiego miernika, a ujawnia się w zachowaniu podobającym się Bogu i dotyczy przede wszystkim więzi z Nim oraz sposobu postępowania przed Jego obliczem. Jest to, i tak też się ją nazywa, dikaiosune theou (prawość Boża) (Rzym. 3:21; 1:17) — prawość właściwa Bogu i mająca wartość w Jego oczach, wzorowana na Boskiej