„Ubijanie [dosł. „uciskanie”] mleka daje masło” (Prz 30:33). Mleko nalewano do bukłaka, po czym brano go na kolana i ugniatano lub nim potrząsano albo też wieszano bukłak między słupkami i intensywnie nim kołysano, aż jego zawartość osiągnęła pożądaną konsystencję.

Masło uchodziło za przysmak; znano je i spożywano już w czasach patriarchów. Abraham podał je aniołom, gdy przyrządził im posiłek (Rdz 18:8), a przyjaciele Dawida przynieśli mu je w darze wraz z innymi produktami żywnościowymi (2Sm 17:29).

W Psalmie 55:21 „masło” ma znaczenie przenośne i odnosi się do miłych, gładkich, pochlebnych słów zdrajcy.

Najwyraźniej miejsce, gdzie mieszkał edomski król Samla (Rdz 36:31, 36; 1Kn 1:43, 47). Być może nazwa ta zachowała się w nazwie góry położonej jakieś 50 km na pd. zach. od miasta Maan; Arabowie nazywają ją Dżabal al-Muszrak. Według Euzebiusza z Cezarei Masreka znajdowała się dalej na pn., bliżej Morza Martwego.

1. Potomek Abrahama poprzez Ismaela (Rdz 25:12-14; 1Kn 1:29, 30). Potomkowie Massy prawdopodobnie osiedlili się w pn. części Arabii. W kronikach Tiglat-Pilesera III Masʼa (od biblijnego Massy?) pojawia się obok Temy i innych miejsc w pn. Arabii (Ancient Near Eastern Texts, red. J. Pritchard, 1974, s. 283). Massę łączy się też z Masanoi, które według greckiego geografa Ptolemeusza (II w. n.e.) leżało na pn. wsch. od „Dumy” (okolice Dumat al-Dżandal na pn. Półwyspu Arabskiego?).

Hebrajskie słowo massáʼ występuje również w Przysłów 30:1 (z przedimkiem ha) oraz w Przysłów 31:1 (bez przedimka). Dlatego pojawiły się takie tłumaczenia, jak „Agur, syn Jake z Massy” oraz „Lemuel, król Massy” (por. Bp, BT, Bw, BWP). Jednakże Agur i Lemuel najwyraźniej byli Izraelitami, toteż w innych przekładach słowo massáʼ słusznie oddano przez „zebranie mów” (Bg), „wyrocznia” (AS) lub „ważkie orędzie” (NŚ; por. Prz 30:5, 9; 31:30 z Ps 12:6; Rz 3:1, 2).

2. („Próba; wypróbowanie”). Jedna z nazw miejsca w pobliżu Refidim, gdzie Izraelici w cudowny sposób otrzymali wodę. Zgodnie z poleceniem Jehowy Mojżesz i kilku starszych Izraela poszli do skały w Horebie. Tam Mojżesz uderzył w nią, a woda, która z niej wytrysnęła, popłynęła przez pustkowie jak rzeka. Wtedy nadał temu miejscu nazwę Massa („próba; wypróbowanie”) — gdyż swym brakiem wiary i szemraniem Izraelici wystawili Jehowę na próbę — oraz Meriba („kłótnia”), ponieważ tam kłócili się z Mojżeszem (Wj 17:1-7; Ps 105:41).

Krótko przed śmiercią Mojżesz ostrzegł Izraelitów, by nie wystawiali Jehowy na próbę, jak to zrobili w Massa (Pwt 6:16; zob. też Pwt 9:22). Następnie podczas błogosławienia synów Izraela ponownie zwrócił uwagę na to wydarzenie, wskazując, iż przyczyniło się ono do wypróbowania Lewiego (Pwt 33:8). W tym wypadku Lewi może oznaczać naczelników tego plemienia, czyli Mojżesza i Aarona.

W późniejszym okresie psalmista nawoływał Izraelitów, by nie zatwardzali swych serc jak pokolenie wędrujące po pustkowiu. Wspominając o Meriba i Massa, zapewne nawiązał do sytuacji w Refidim, gdzie Izraelici narzekali i dopominali się o wodę, co odzwierciedlało ich brak wiary widoczny w ciągu całych 40 lat (Ps 95:8-11). Właśnie taką myśl prawdopodobnie wyraża pisarz Listu do Hebrajczyków, cytując w 3 rozdz. słowa psalmisty (za grecką Septuagintą): „Nie zatwardzajcie swych serc jak wtedy, gdy dano powód do gorzkiego gniewu [Meriba], jak w dniu wypróbowania [Massa] na pustkowiu, gdzie wasi praojcowie wystawili mnie na próbę, doświadczając mnie, a przecież widzieli moje dzieła przez czterdzieści lat [dosł. „i widzieli moje dzieła czterdzieści lat”]” (Heb 3:8, 9). Wypowiedzi z Psalmu 95:8 i Hebrajczyków 3:8 mogą też odnosić się do późniejszego narzekania Izraelitów na brak wody w innym miejscu — w Meriba niedaleko Kadesz (Lb 20:1-13).

Odpowiednik greckiego słowa pétra (rodz. żeński), które oznacza litą skałę, opokę (Mt 7:24, 25; 27:51, 60; Łk 6:48; 8:6, 13; Obj 6:15, 16) — w odróżnieniu od pétros (wyraz rodz. męskiego, oddawany jako imię własne Piotr), dosłownie „kamień; odłam skalny”. Wyraźnie stąd wynika, że gdy Jezus rzekł: „Tyś jest Piotr, a na tym masywie skalnym [„opoce”, Bp, Bw] zbuduję mój zbór”, nie posłużył się synonimami (Mt 16:18). Różnica ta jest widoczna także w przekładzie aramejskim (syryjskim), w którym i „Piotr”, i „masyw skalny” oddano przez kiʼfaʼ, lecz imię apostoła poprzedzono męskim zaimkiem osobowym hu, a w drugim wypadku użyto żeńskiego zaimka wskazującego hadeʼ.

Również apostołowie nie uważali, jakoby mianem „masywu skalnego” czy „opoki” Jezus określił Piotra. Świadczy o tym okoliczność, że później sprzeczali się, kto z nich jest największy (Mk 9:33-35; Łk 22:24-26). Taki spór byłby bezpodstawny, gdyby Piotrowi przysługiwał prymat jako „opoce”, na której miał być zbudowany zbór. Pismo Święte wyraźnie wskazuje, że wszyscy apostołowie — nie wyłączając Piotra — byli sobie równi i tworzyli jednakowe „kamienie fundamentowe”, spoczywające na Chrystusie Jezusie jako na „fundamentowym kamieniu narożnym” (Obj 21:2, 9-14; Ef 2:19-22). Sam Piotr też uznawał, że to Chrystus Jezus stanowi masyw skalny (pétra), na którym jest budowany zbór (1Pt 2:4-8). Poza tym apostoł Paweł napisał: „Bo [Izraelici] pili z duchowego masywu skalnego, który za nimi podążał, a ów masyw skalny oznaczał Chrystusa” (1Ko 10:4). Izraelici co najmniej dwa razy i w dwóch różnych miejscach otrzymali za sprawą cudu wodę z masywu skalnego (Wj 17:5-7; Lb 20:1-11). Można zatem powiedzieć, że ów „masyw skalny”, rozumiany jako źródło wody, niejako ‛podążał za nimi’. Symbolizował Chrystusa Jezusa, który oznajmił Żydom: „Jeżeli ktoś odczuwa pragnienie, niech przyjdzie do mnie i pije” (Jn 7:37).

Rzecz ciekawa, iż Augustyn (354-430 n.e.), zwykle zwany „świętym Augustynem”, początkowo wierzył, że „masywem skalnym” czy „opoką” jest Piotr. Później jednak skorygował swój pogląd i napisał: „Albowiem nie od Piotra ‚petra’ (Skała), lecz Piotr [Petrus] od petry (Skały), jak Chrystus nie od chrześcijanina, ale chrześcijanin od Chrystusa ma nazwę. Toteż Pan powiedział: ‚Na tej skale zbuduję Kościół mój’, bo Piotr rzekł: ‚Tyś jest Chrystus, Syn Boga Żywego’. A więc, mówi, na tej skale, którą wyznałeś, zbuduję mój Kościół. ‚A skałą jest Chrystus’, na którym to fundamencie też Piotr jest zbudowany. ‚Bo nikt nie może założyć innego fundamentu, prócz tego, który jest już założony, a którym jest Chrystus Jezus’” (Homilie na Ewangelie i Pierwszy List św. Jana, tłum. W. Szołdrski, W. Kania, Warszawa 1977, traktat 124.5).

Potomek Sema poprzez Arama (Rdz 10:22, 23; 1Kn 1:17, Sy i sześć manuskryptów hebr.). W masoreckim tekście 1 Kronik 1:17 zamiast imienia „Masz” występuje „Meszech”. Jest to jednak przypuszczalnie błąd przepisywacza, gdyż Meszech został wymieniony wśród „synów” Jafeta (Rdz 10:2; 1Kn 1:5).

Niektórzy kojarzą Masza i jego potomków z górami Masius w pn. Mezopotamii, wspomnianymi przez greckiego geografa Strabona (Geografika, 16, I, 23). Inni uważają, że chodzi o część Pustyni Syryjskiej nazywaną w kronikach asyryjskich „[krainą] Masz” i opisywaną jako „pustynia, na której usycha się z pragnienia, gdzie nie uświadczysz nawet ptactwa na niebie, gdzie nie pasą się ni dzikie osły, ni gazele” (M. F. Unger, Archaeology and the Old Testament, 1964, s. 98; Ancient Near Eastern Texts, red. J. Pritchard, 1974, s. 299).

Miasto na terytorium Aszera przydzielone Gerszonitom, najwyraźniej nazywane też Miszal (Joz 21:27, 30; 1Kn 6:71, 74). Dokładne położenie nie jest znane.

Hebrajskie słowa określające maści mogą się odnosić nie tylko do półstałych substancji, które rozpuszczają się podczas wcierania w skórę, ale też do oleistych mieszanin, które w temperaturze pokojowej są ciekłe (Wj 30:25; Ps 133:2).

Maści takie, używane głównie w celach kosmetycznych i leczniczych, najczęściej wytwarzano na bazie oliwy, która podobnie jak inne tłuszcze łatwo wchłania i zatrzymuje zapachy. Umożliwiało to sporządzanie bardzo cenionych aromatycznych preparatów (PnP 1:3). Oczyszczające i zmiękczające właściwości oliwy oraz pachnące dodatki sprawiały, że tego rodzaju maści doskonale zapobiegały otarciom i podrażnieniom skóry, a w gorących krajach, w których nie było zbyt wiele wody, służyły także za dezodoranty. Zaproponowanie przybyszom takiego preparatu niewątpliwie świadczyło o gościnności, na co wskazał Jezus, gdy pewna kobieta natarła mu stopy wonnym olejkiem (Łk 7:37-46).

Specjalnymi wonnymi maściami nacierano ciało zmarłego, przygotowując je do pogrzebu — zapewne przede wszystkim w celu dezynfekcji i dezodoryzacji (2Kn 16:14; Łk 23:56). Dlatego gdy w domu Szymona trędowatego Jezus został namaszczony bardzo drogim wonnym olejkiem, którego zapach wypełnił cały dom, powiedział, że było to niejako ‛przygotowanie go na pogrzeb’ (Mt 26:6-12; Jn 12:3). Kosztowne wonności, takie jak użyty w tamtej sytuacji nard, przechowywano zwykle w pięknych alabastrowych naczyniach (Mk 14:3; zob. ALABASTER).

Olejek do świętego namaszczania oraz kadzidło. Pierwszą maścią wspomnianą w Biblii był olejek do świętego namaszczania, którym poświęcono przedmioty w przybytku oraz samych kapłanów (Wj 30:25-30). Tego specjalnego olejku nie wolno było wykorzystywać do celów prywatnych