Apostoł Paweł użył słowa „gangrena” w znaczeniu przenośnym na określenie fałszywych nauk oraz „pustych słów bezczeszczących to, co święte”. Podkreślił, jakim niebezpieczeństwem dla całego zboru są ludzie szerzący takie poglądy: „Bo oni będą się posuwać do coraz większej bezbożności, a ich słowo będzie się rozprzestrzeniać niczym gangrena”. Następnie podał przykłady: „Zaliczają się do nich Hymeneusz i Filetus. Właśnie ci odstąpili od prawdy, mówiąc, iż zmartwychwstanie już nastąpiło, i burzą wiarę niektórych” (2Tm 2:16-18). Wcześniej Paweł przyrównał zbór do ciała składającego się z wielu członków — nóg, rąk itd. (1Ko 12). Tym bardziej więc przykład gangreny, tak niebezpiecznej dla ludzkiego ciała, uwydatnia, jak ważne jest wyeliminowanie ze zboru chrześcijańskiego fałszywych nauk i bezbożnych słów.

Osoba zajmująca się wyprawianiem skór w celu przygotowania ich do wyrobu różnych przedmiotów (2Kl 1:8; Mt 3:4). W starożytności garbowanie prawdopodobnie odbywało się tak, jak do niedawna na Bliskim Wschodzie — w jedno- lub dwuizbowej garbarni wyposażonej w narzędzia i kadzie do wyprawiania skór. W ogólnym zarysie proces wyprawiania skóry obejmował: 1) moczenie skóry w roztworze wapna, 2) usuwanie sierści oraz resztek mięsa i tłuszczu, 3) garbowanie skóry w roztworze sporządzonym z kory sumaka, dębu lub innych roślin.

Piotr „przez szereg dni pozostawał w Joppie u niejakiego Szymona, garbarza”, którego dom znajdował się nad morzem (Dz 9:43; 10:32).

Zobacz KARK, SZYJA.

(„oparszywiały”).

1. Jeden z mocarzy Dawida, Itryta z plemienia Judy (2Sm 23:8, 38; 1Kn 2:4, 5, 18, 19, 50, 53; 11:26, 40).

2. Wzgórze wspomniane w proroctwie Jeremiasza zapowiadającym odrodzenie (Jer 31:39); najwyraźniej wyznaczało zach. granicę odbudowanej Jerozolimy. Jego dokładne położenie nie jest znane.

Góra Garizim, znana obecnie jako Dżabal at-Tur (Har Gerizim), oraz położona na pn. od niej góra Ebal znajdują się w centralnej części okręgu Samarii. Te dwie góry, stojące naprzeciw siebie i stanowiące najwyższe wzniesienia w okolicy, strzegą ważnej drogi łączącej wsch. z zach. Pomiędzy nimi rozciąga się żyzna dolina Szechem, w której leży dzisiejsze miasto Nabulus. Zanim Izraelici podbili Ziemię Obiecaną, na wsch. krańcu tej doliny, jakieś 1,5 km na pd. wsch. od Nabulusu, leżało warowne miasto kananejskie Szechem. Ze względu na swe strategiczne położenie góry Garizim i Ebal miały duże znaczenie wojskowe i polityczne, a ich rejon był również ośrodkiem kultu religijnego (ILUSTRACJA, t. 1, s. 331).

Góra Garizim wznosi się na wysokość ponad 850 m nad poziom Morza Śródziemnego. Chociaż jest o jakieś 60 m niższa od góry Ebal, rozciąga się z niej wspaniały widok na całą okolicę. Na pn. można z niej zobaczyć pokryty śniegiem szczyt góry Hermon, na wsch. żyzną dolinę Jordanu, na pd. góry w obrębie terytorium Efraima, a na zach. — równinę Szaron i niebieskie Morze Śródziemne.

Między górami Garizim i Ebal, „blisko wielkich drzew More”, rozbił kiedyś obóz Abram (Abraham). Jehowa obiecał mu tam: „Potomstwu twemu dam tę ziemię” (Rdz 12:6, 7). Również Jakub obozował w tej okolicy (Rdz 33:18).

Zgodnie z wcześniejszymi wskazówkami Mojżesza u podnóża gór Garizim i Ebal zgromadziły się wkrótce po zdobyciu miasta Aj plemiona izraelskie pod wodzą Jozuego. Całemu ludowi odczytano błogosławieństwa, jakich miał zaznać dzięki posłuszeństwu wobec Jehowy, oraz przekleństwa, jakie czekały go w razie nieposłuszeństwa. Plemiona Symeona, Lewiego, Judy, Issachara, Józefa i Beniamina stały u stóp góry Garizim. Lewici wraz z Arką Przymierza znajdowali się w dolinie, a kolejnych sześć plemion — u stóp góry Ebal (Pwt 11:29, 30; 27:11-13; Joz 8:28-35). Plemiona zebrane pod górą Garizim najwyraźniej odpowiadały na czytane w ich kierunku błogosławieństwa, natomiast pozostałe plemiona — na przekleństwa czytane w stronę góry Ebal. Zdaniem niektórych błogosławieństwa kierowano w stronę góry Garizim dlatego, że jest piękniejsza i bardziej urodzajna niż góra Ebal (skalista i w zasadzie jałowa), ale Biblia nic o tym nie wspomina. Prawo czytano na głos „wobec całego zboru Izraela, także wobec kobiet i maleństw, i osiadłych przybyszów, którzy chodzili pośród nich” (Joz 8:35). Ów wielki tłum ludzi słuchał tych słów u podnóża obu gór. Prawdopodobnie było to możliwe, przynajmniej częściowo, dzięki dobrej akustyce tego miejsca (zob. EBAL, GÓRA).

W czasach sędziów izraelskich syn Gedeona Jotam przemawiał do właścicieli ziemskich z Szechem, stojąc „na szczycie góry Garizim” (Sdz 9:7). Do dzisiaj półkę skalną w połowie wysokości góry nazywa się „mównicą Jotama” — choć wynika to tylko z tradycji.