siebie, ale „dla Boga” — aby chronić Jego zbór (2Ko 5:12, 13; 10:7-12; 11:16-20, 30-33; 12:11-13).

Snop światła na wcześniejsze Pisma. Aby wzmocnić siłę argumentów przedstawianych w swych natchnionych listach do Koryntian, Paweł powoływał się na Pisma Hebrajskie. Kiedy obnażał głupotę świeckiej mądrości, reprezentowanej przez fałszywych apostołów, dowodził, jak ważne jest zdobywanie niezrównanej mądrości Bożej. W tym celu zwrócił uwagę na słowa wypowiedziane wiele stuleci wcześniej przez psalmistę, że „myśli ludzkie (...) są jak tchnienie” (Ps 94:11; 1Ko 3:20), oraz powtórzył pytanie, które buntowniczym Izraelitom zadał Izajasz: „Kto wymierzył ducha Jehowy i kto może mu coś oznajmić”? (Iz 40:13; 1Ko 2:16). Wskazał, że chrześcijański kaznodzieja ma prawo korzystać z pomocy materialnej, wyjaśniając, iż wypowiedź z Powtórzonego Prawa 25:4: „Nie masz nakładać kagańca bykowi, gdy młóci” została zapisana głównie ze względu na takich głosicieli (1Ko 9:9, 10). Aby przypomnieć, że Bóg już dawno temu obiecał zmartwychwstanie, powołał się na wersety z Izajasza 25:8 i Ozeasza 13:14, mówiące o pochłonięciu śmierci (1Ko 15:54, 55). Rzucił również sporo światła na obchody Wieczerzy Pańskiej, szczegółowo omawiając słowa, które wyrzekł Jezus podczas ustanawiania tej uroczystości (Łk 22:19, 20; 1Ko 11:23-34).

Paweł wykazał, jaki stosunek miał zawsze Bóg do duchowej czystości; w tym celu odwołał się do Powtórzonego Prawa 17:7, Kapłańskiej 26:11, 12, Izajasza 43:6; 52:11 i Ozeasza 1:10 (1Ko 5:13; 2Ko 6:14-18). Zwrócił też uwagę na okoliczność, że starożytni słudzy Boży nie zapominali o dawaniu pod względem materialnym i że szczodry chrześcijanin cieszy się uznaniem w oczach Jehowy (Ps 112:9; 2Ko 9:9). Zaznaczył także, iż obowiązująca w Prawie zasada o potwierdzaniu każdej sprawy ustami dwóch lub trzech świadków ma zastosowanie w zborze chrześcijańskim (Pwt 19:15; 2Ko 13:1). Te i inne nawiązania do wcześniejszych Pism objaśniają je i pokazują, jakie mają znaczenie dla nas.

Główne miasto na wyspie o tej samej nazwie, położone na jej pn.-wsch. krańcu. Wyspa ta znajduje się niedaleko pd.-zach. wybrzeży Azji Mniejszej. Dzięki dogodnemu położeniu Kos bardzo wcześnie stało się ośrodkiem handlu i znanym portem.

Kiedy Paweł kończył swą drugą podróż misjonarską (ok. 52 r. n.e.), najprawdopodobniej przepływał w pobliżu, zmierzając z Efezu do Cezarei (Dz 18:21, 22), ale nazwa Kos pojawia się w Dziejach Apostolskich dopiero w relacji z wydarzeń, które rozegrały się jakieś cztery lata później, pod koniec trzeciej podróży apostoła. W Milecie Paweł spotkał się ze starszymi z Efezu (Dz 20:17, 36-38), a po rozstaniu z nimi wsiadł z Łukaszem na statek, który popłynął „prostym kursem”, czyli z wiatrem, bez konieczności halsowania, „do Kos”, położonego jakieś 75 km na pd. od Miletu. Zdaniem niektórych komentatorów przeważające na Morzu Egejskim wiatry pn.-zach. pozwalają pokonać tę odległość w ok. sześć godzin, co potwierdzałoby relację Łukasza, że statek z Pawłem na pokładzie dopłynął do Kos tego samego dnia, którego wyruszył z Miletu. Na noc statek zapewne rzucił kotwicę gdzieś u wsch. wybrzeży Kos, a następnego dnia rano popłynął dalej i po przebyciu ok. 120 km dotarł do Rodos (Dz 21:1).

Wyspa Kos podobno przez długi czas była ośrodkiem kultury żydowskiej w basenie Morza Egejskiego. Należała do rzymskiej prowincji Azja i była wolnym państwem, a według Tacyta w r. 53 n.e. Klaudiusz zwolnił jej mieszkańców z płacenia podatków.

Potomek Natana, syna Dawida; syn Elmadama i ojciec Addiego; przodek Marii, matki Jezusa (Łk 3:28).

Substancje służące do upiększania lub pielęgnowania twarzy i innych części ciała. Nakłada się je na skórę, paznokcie lub włosy. Polskie słowo „kosmetyk” pochodzi od greckiego kosmetikòs, które znaczy m.in. „biegły w zdobieniu”.

W Izraelu byli wytwórcy maści (Wj 30:25; 1Sm 8:13; Neh 3:8); sporządzane przez nich preparaty (często nasycone wonnościami) cieszyły się dużą popularnością, chyba większą niż inne kosmetyki. W gorącym, suchym klimacie chroniły skórę i włosy przed przesuszeniem. Stosowano też wonne olejki, takie jak ten, którym pewna grzesznica natarła stopy Jezusa (Łk 7:37, 38). Również Maria, siostra Łazarza, wzięła „alabastrowe naczynie z wonnym olejkiem, prawdziwym nardem, bardzo kosztownym”, i namaściła Jezusa na kilka dni przed jego śmiercią (Mk 14:3; Mt 26:6, 7; Jn 12:3; zob. MAŚCI I WONNOŚCI).

Kiedy Jehu przybył do Jizreel, Jezebel pięknie się uczesała oraz ‛umalowała sobie oczy czarnym tuszem’ (2Kl 9:30). Mieszkanki starożytnego Bliskiego Wschodu używały tuszu i podobnie czyniły przynajmniej niektóre Izraelitki (Eze 23:40). Tusz często był czarny, toteż kontrastował z białkiem oka i optycznie powiększał oko (Jer 4:30). Choć biblijne wzmianki o malowaniu oczu raczej