bo jesteś wykupicielem”. Pokazała w ten sposób gotowość do zawarcia małżeństwa lewirackiego (Rut 3:6-9).

Wygląd podczas postu. ‛Trapienie swej duszy’ zapewne odnosiło się do postu i było wyrazem żałoby, przyznania się do grzechów i skruchy (Kpł 16:29, 31; 2Sm 1:12; Ps 35:13; Jl 1:13, 14). Gdy na ziemi przebywał Jezus, obłudnicy podczas postu przybierali smutną minę i szpecili swe twarze, by wywołać wrażenie „świętości”, ale on powiedział swym uczniom, że kiedy poszczą, powinni natłuścić swe głowy i umyć twarze, aby niczym szczególnym nie ściągać na siebie uwagi ludzi, gdyż Ojciec patrzy na serce (Mt 6:16-18). Chrześcijanie niekiedy pościli, by móc bez przeszkód skupić się na sprawach duchowych (Dz 13:2, 3; zob. POST).

Położenie ręki na oczach zmarłego. Jehowa powiedział Jakubowi: „Józef położy rękę na twoich oczach” (Rdz 46:4), co wskazywało, że zamknie mu oczy po śmierci; na ogół był to obowiązek pierworodnego. Wydaje się więc, że Jehowa wskazał w ten sposób Jakubowi, iż to Józef powinien otrzymać prawo pierworodnego (1Kn 5:2).

Gwizdanie. ‛Gwizdanie nad czymś’ było wyrazem zdumienia lub oszołomienia. Tak mieli zareagować ci, którzy ujrzą straszne spustoszenie Judy, a potem przejmujące lękiem ruiny Babilonu (Jer 25:9; 50:13; 51:37).

Królowie lub władcy często wspierali się na ręce sługi bądź podwładnego, jak to robił król izraelski Jehoram (2Kl 7:2, 17). Król Ben-Hadad II wspierał się na ręce swego sługi Naamana, gdy kłaniał się w domu swego boga Rimmona (2Kl 5:18).

Znaczenie przenośne. Umycie komuś stóp. Jezus posłużył się jednym ze wschodnich zwyczajów, by udzielić swym uczniom lekcji pokory i usługiwania sobie nawzajem — umył im stopy. Piotr poprosił go wtedy, by umył mu nie tylko stopy, lecz także ręce i głowę. Ale Jezus odparł: „Kto się wykąpał, nie potrzebuje umyć nic więcej oprócz nóg, bo cały jest czysty” (Jn 13:3-10). Nawiązał tu do tego, że jeśli ktoś był w łaźni, to po powrocie do domu wystarczy, żeby obmył kurz ze swych stóp obutych w sandały. W tym wypadku czystość fizyczna wyobrażała czystość duchową.

Chodzenie. W sensie przenośnym czasownik „chodzić” odnosi się w Biblii do postępowania w określony sposób. Na przykład o Noem powiedziano, że „chodził z prawdziwym Bogiem” (Rdz 6:9; 5:22). Ci, którzy ‛chodzili z Bogiem’, żyli zgodnie z Jego wymaganiami i cieszyli się Jego uznaniem. W Chrześcijańskich Pismach Greckich użyto tego samego słowa, gdy wskazano różnicę między stylem życia człowieka przed podjęciem służby dla Boga a jego późniejszym postępowaniem (Ef 2:2, 10; 4:17; 5:2). Podobnie symbolem działania jest ‛biegnięcie’ (1Pt 4:4). Bóg powiedział, że prorocy w Judzie „pobiegli”, choć On ich nie posłał, co znaczyło, że podejmując prorokowanie, postąpili fałszywie, gdyż nie zostali do niego upoważnieni (Jer 23:21). Paweł nazwał ‛biegiem’ chrześcijański tryb życia. Przyrównał go do wyścigu, w którym uczestnicy muszą przestrzegać reguł, żeby zdobyć nagrodę (1Ko 9:24; Gal 2:2; 5:7).

Trzeci wymieniony imiennie syn Jahdaja z plemienia Judy. Zaliczono go do potomków Kaleba (1Kn 2:47).

(prawdopodobnie: „ulewa; ulewny deszcz”).

Arab, który razem z Sanballatem i Tobiaszem sprzeciwiał się odbudowie muru Jerozolimy przez Nehemiasza. Wrogowie ci początkowo naigrawali się z Nehemiasza i jego współpracowników (Neh 2:19). Potem uknuli spisek przeciwko Nehemiaszowi, ale nie zdołali go zrealizować (Neh 6:1-4). W końcu Sanballat wysłał list do Nehemiasza, w którym cytował zarzuty Geszema, iż Żydzi chcą się zbuntować, a Nehemiasz ma zostać ich królem. Tym razem również nic nie osiągnęli (Neh 6:5-7). Okoliczność, że Sanballat powoływał się w liście na Geszema, zdaje się wskazywać, iż był to człowiek wpływowy. Warto zauważyć, że po najeździe Persów na Egipt między dworem perskim a plemionami arabskimi panowały podobno dobre stosunki.

W inskrypcji odnalezionej w starożytnym Dedanie, na pn. Półwyspu Arabskiego, pojawia się imię Gaszm, będące miejscową odmianą imienia Geszem. Imię Geszem występuje też w aramejskiej inskrypcji na srebrnej czaszy znalezionej w Egipcie. Brzmi ona następująco: „To, co Kajnu bar Gesem [syn Geszema], król Kedaru, przyniósł w ofierze [bogini] Han-Ilat” (Journal of Near Eastern Studies, 1956, t. XV, s. 2).

1. Aramejskie królestwo graniczące z regionem Argobu w Baszanie, na wsch. od Jordanu. Od pn. sąsiadowało z Maakatem. Podczas podboju Kanaanu Izraelici dotarli do Geszuru, ale go nie zdobyli (Pwt 3:14; Joz 12:1, 4, 5; 13:13). Jego królem był Talmaj, dziadek Absaloma ze strony matki; po zamordowaniu swego przyrodniego brata Amnona Absalom uciekł do tego kraju i przebywał tam na wygnaniu trzy lata, dopóki Joab nie sprowadził