z podjęciem jakiegoś działania (Rdz 41:44); zachęta do ‛rzadkiego stawiania stopy w domu bliźniego’ była przestrogą przed nadużywaniem czyjejś gościnności (Prz 25:17); ‛chodzenie boso’ (a więc z nagimi stopami) wiązało się z upokorzeniem albo żałobą (jeńcy często szli boso do niewoli) (Iz 20:2); ‛złożenie czegoś u czyichś stóp’ było równoznaczne z ofiarowaniem mu tego (Dz 5:1, 2); ‛padając komuś do stóp’, oddawano mu hołd (Mk 5:22); jeśli coś znajdowało się ‛pod czyimiś stopami’, to było mu podporządkowane (1Ko 15:27; Heb 2:8); ‛podeptanie lub zmiażdżenie kogoś pod stopami’ symbolizowało zwycięstwo nad nim (Mal 4:3; Rz 16:20); ‛postawienie stóp na karku wroga’ też stanowiło symbol pokonania go (Joz 10:24, BWP); ‛obmycie stopy we krwi’ przedstawiało zgładzenie nieprzyjaciół (Ps 68:22, 23); idiom ‛przykryć stopy’ oznaczał załatwianie naturalnej potrzeby (Sdz 3:24, przyp. w NW; por. BT; 1Sm 24:3, przyp. w NW). Zwrotem „niech zanurza swą stopę w oliwie” proroczo zapowiedziano, że plemieniu Aszera przypadnie wśród innych plemion izraelskich urodzajna ziemia (Pwt 33:24). Rut odkryła stopy Boaza i się przy nich położyła, by zachęcić go do podjęcia działań prawnych w związku z małżeństwem lewirackim (Rut 3:4, 7, 8).

Stopy „pełne wdzięku”. Jehowa ze szczególnym upodobaniem spogląda na stopy zwiastunów dobrej nowiny o Królestwie — nazywa je „pełnymi wdzięku” (Iz 52:7; Rz 10:15). Chrześcijanin musi obuć stopy w „wyposażenie dobrej nowiny o pokoju”, by móc należycie wywiązać się z zadania zanoszenia ludziom tej wieści (Ef 6:15). Jezus pouczył swych naśladowców, że gdyby mieszkańcy jakiegoś domu lub miasta ich nie przyjęli albo nie chcieli ich słuchać, powinni ‛strząsnąć proch ze swych stóp’ i w ten sposób pokazać, iż zostawiają to miejsce osądowi Kogoś wyższego, osądowi z nieba (Mt 10:14).

‛Odcięcie swojej stopy’. Kiedy Jezus powiedział: „Jeśli więc gorszy cię twoja ręka lub twoja stopa, odetnij ją i odrzuć od siebie”, posłużył się przenośnią. Chodziło mu o zdecydowane odrzucanie wszystkiego, co mogłoby prowadzić do popełnienia niewybaczalnego grzechu, porównywalne z odcięciem jakiejś części ciała, np. ręki czy stopy (Mt 18:8; Mk 9:45; por. Kol 3:5).

W chrześcijańskim „ciele”. Apostoł Paweł, przyrównując zbór chrześcijański do ludzkiego ciała, unaocznił współzależność wszystkich członków w następujący sposób: „Gdyby stopa rzekła: ‚Ponieważ nie jestem ręką, nie jestem częścią ciała’, nie przestaje z tego powodu być częścią ciała” (1Ko 12:15).

Boży „podnóżek”. Jehowa przedstawia siebie jako Suwerena, który siedzi na niebiańskim tronie, a ziemia służy Mu za podnóżek (Iz 66:1; por. BWP). Do Syjonu mówi On, że ‛upiększy miejsce swego sanktuarium’, po czym dodaje: „Przysporzę chwały miejscu swoich stóp” (Iz 60:13, 14; zob. NOGI; PALEC; PIĘTA).

Zobacz BOJAŹŃ, STRACH.

Słup lub stos kamieni ustawiony bądź ułożony na polu w celu odstraszania ptaków i innych zwierząt, zazwyczaj przybrany albo uformowany w taki sposób, by przypominał postać człowieka. Jeremiasz przyrównał bożki narodów do „stracha na wróble [hebr. tòmer] w polu ogórkowym” (Jer 10:5; por. BT, Bw, BWP). W innym miejscu słowo tòmer przetłumaczono na „palma” (Sdz 4:5). Pogańskie bożki rzeczywiście przypominały stracha na wróble, gdyż były zwykłym oszustwem.

Strzeżenie kogoś lub czegoś, piecza nad kimś lub nad czymś; pilnowanie osoby zatrzymanej bądź uwięzionej na mocy prawa albo na rozkaz legalnej władzy.

Odpowiedzialność osoby mającej sprawować nad czymś pieczę najlepiej objaśnia biblijne prawo przedstawione w Wyjścia 22:10-13, a dotyczące powierzenia komuś pod opiekę zwierząt. Prawo to, niewątpliwie oparte na wcześniejszym prawie patriarchalnym, stanowiło: „Jeżeli ktoś da swemu bliźniemu do pilnowania (...) jakieś zwierzę domowe i ono zdechnie albo zostanie okaleczone lub uprowadzone, gdy nikt nie patrzył, to (...) ten drugi nie musi dać odszkodowania. Ale jeśli rzeczywiście zostały u niego skradzione, ma dać odszkodowanie ich właścicielowi. Jeżeli zaś zostało rozszarpane przez dzikie zwierzę, to ma je przynieść jako dowód. Za rozszarpane przez dzikie zwierzę nie musi dać odszkodowania” (por. Rdz 31:39).

Podejmując się pilnowania trzody lub stada, pasterz brał na siebie odpowiedzialność prawną za opiekę nad tymi zwierzętami. Gwarantował właścicielowi, że będą nakarmione i nikt ich nie ukradnie, a w przeciwnym wypadku wypłaci mu odszkodowanie. Była to jednak odpowiedzialność ograniczona, gdyż prawo zwalniało od niej w wypadku zdarzeń losowych, takich jak napaść dzikiego zwierza. Żeby jednak strażnik mógł być zwolniony od odpowiedzialności, musiał przedstawić właścicielowi odpowiednie dowody, np. pokazać rozszarpane ciało. Po zapoznaniu się z nimi właściciel miał obowiązek orzec, że opiekun jest niewinny.

Ta sama zasada odnosiła się do wszelkiej powierzonej własności, a także do stosunków rodzinnych — np. najstarszego brata uważano za prawnego opiekuna młodszego rodzeństwa. Pozwala to zrozumieć troskę Rubena (najstarszego syna Jakuba) o życie Józefa, gdy pozostali bracia chcieli go zabić. Ruben powiedział: „‚Nie zadawajmy śmiertelnego ciosu jego duszy’. (...) ‚Nie przelewajcie krwi (...) nie podnoście na niego ręki’. Zamierzał bowiem uwolnić go z ich ręki, żeby go zwrócić ojcu”. A gdy zobaczył, że Józefa nie ma, tak się tym przejął, że „rozdarł swoje szaty” i wykrzyknął: „Dziecko przepadło! A ja — gdzież mam się udać?” (Rdz 37:18-30). Wiedział, że może być pociągnięty do odpowiedzialności za zniknięcie Józefa. Żeby uchronić przed tym Rubena, bracia chytrze spreparowali dowód na to, że Józefa zabiło dzikie zwierzę — umoczyli jego pasiastą szatę we krwi kozła. Następnie przedstawili ten dowód swemu ojcu, Jakubowi (który jako patriarcha był też sędzią), a on uwolnił Rubena od wszelkiej odpowiedzialności, gdyż po obejrzeniu zakrwawionej szaty uznał, że Józef został rozszarpany (Rdz 37:31-33).

W Galatów 3:19-25 określenia „strzeżeni” oraz „straż” mają znaczenie duchowe. Paweł oznajmia, że Prawo ujawniało występki i że „Pismo oddało wszystko razem pod straż grzechu”. Dalej wyjaśnia: „Zanim jednak nadeszła wiara, byliśmy strzeżeni przez prawo, razem oddani pod straż, i wypatrywaliśmy wiary, która miała zostać objawiona”. Podkreśla więc, że do ‛nadejścia wiary’ w Chrystusa cieleśni Izraelici znajdowali się pod duchową strażą Prawa, niejako byli przez nie pilnowani.

Zwrot ‛oddać pod straż’ w niektórych wypadkach oznacza czasowe pozbawienie wolności. Przykładem tego jest pół-Izraelita, który w obozie izraelskim lżył imię Jehowy. W sprawozdaniu czytamy, że po tym występku „oddano go pod straż, dopóki nie otrzymają wyraźnego oznajmienia według tego, co powie Jehowa” (Kpł 24:10-16, 23). Izraelici zwykle nie trzymali przestępców pod strażą zbyt długo, gdyż prawo wymagało jak najszybszego wymierzenia sprawiedliwości (Joz 7:20, 22-25). Ale w powyższej sytuacji, jak również w wypadku człowieka, który złamał prawo dotyczące sabatu, co opisano w Liczb 15:32-36, czekano na objaśnienie prawa. A kiedy było już jasne, co w danej sprawie postanowił Jehowa, niezwłocznie wykonywano wyrok. Również Piotr i inni apostołowie zostali oddani pod straż (choć niesłusznie) do czasu rozprawy przed Sanhedrynem, która miała się odbyć następnego dnia (Dz 4:3; 5:17, 18). Ponadto Pismo Święte wspomina, że spotkało to także Jeremiasza, przy czym w tym wypadku nie było to zwykłe osadzenie w areszcie, lecz faktyczne uwięzienie (Jer 37:21).

Zobacz też hasło STRAŻNIK.

Punkt lub stanowisko obserwacyjne, często zbudowane na murze miejskim (zob. WIEŻA). Strażnice budowano też na pustkowiu bądź przy granicy. Miały przede wszystkim znaczenie militarne i służyły ochronie miasta lub granic; wznoszono je także jako miejsce schronienia dla pasterzy i rolników w odludnych okolicach. Ułatwiały strażnikom ostrzeganie przed grabieżcami, dzięki czemu można było ochronić stada i plony (2Kn 20:24; Iz 21:8; 32:14).

Kilka miast nosiło nazwę „Micpe” albo „Micpa” (co znaczy „strażnica”), zapewne dlatego, że wybudowano je na wysokich wzniesieniach lub posiadały okazałe wieże. W Biblii czasami się je rozróżnia przez podanie, gdzie leżały, np. „Micpe w Gileadzie” (Sdz 11:29) czy „Micpe w Moabie” (1Sm 22:3).

Jakub usypał kopiec kamieni i nazwał go „Galeed” (czyli „kopiec świadectwa”) oraz „Strażnica”. Wtedy Laban powiedział: „Niechaj Jehowa będzie na straży między mną a tobą, gdy się nawzajem nie będziemy widzieć” (Rdz 31:45-49). Ten kopiec kamieni miał stanowić świadectwo, że Jehowa dopilnuje, by Jakub i Laban przestrzegali zawartego przymierza pokoju.

Ktoś, kto chroni ludzi lub mienie, często w nocy, i kto w razie niebezpieczeństwa wszczyna alarm, w wojsku zazwyczaj nazywany wartownikiem; osoba pilnująca kogoś zatrzymanego bądź uwięzionego (Jer 51:12; Dz 12:6; 28:16).

Dla ochrony przed kradzieżą lub zniszczeniem nieraz wyznaczano kogoś do pilnowania stad czy owoców dojrzewających w winnicach; tacy strażnicy przebywali w szałasach albo korzystali z wybudowanych w tym celu wysokich wież strażniczych (2Kl 17:9; 2Kn 20:24; Hi 27:18; Iz 1:8). Wśród wojsk oblegających lub atakujących jakieś warowne miejsce również bywali strażnicy, czyli wartownicy, którzy dostarczali dowódcom informacji o znaczeniu militarnym (Jer 51:12). Gdy król Saul znajdował się z wojskiem w obozie polowym, miał osobistych strażników, których obowiązkiem było dbanie o jego bezpieczeństwo (1Sm 14:16; 26:15, 16).

W miastach strażnicy często stali na murach lub w wieżach, by móc z daleka dostrzec, że ktoś się zbliża (2Sm 18:24-27; 2Kl 9:17-20). Czasami patrolowali też ulice (PnP 3:3; 5:7). Bywało, że