wieże, oprócz tego, że zapewniały ochronę żołnierzom, były wyposażone w taran (Iz 23:13).

Wieże Jerozolimy. Wieża Pieców Piekarskich stała w pn.-zach. części miasta przy Bramie Narożnej (Neh 3:11; 12:38). Nie wiadomo, skąd się wzięła jej nazwa, choć całkiem możliwe, że w tej okolicy znajdowały się piekarnie. Mogła to być jedna z wież zbudowanych przez Uzzjasza, który panował w Jerozolimie od 829 do 778 r. p.n.e. (2Kn 26:9). W pn. murze miasta umieszczono dwie inne ważne wieże. Wieża Chananela została odbudowana i poświęcona za dni Nehemiasza (Neh 3:1; 12:39; Jer 31:38; Za 14:10). Nieco dalej na wsch., nieopodal Bramy Owczej, stała Wieża Mea. „Mea” znaczy „sto”, ale pochodzenie tej nazwy nie jest znane (Neh 3:1; 12:39).

W murze wsch., na pd. od świątyni, wznosiła się „wystająca wieża”, a jeszcze dalej na pd., w pobliżu pałacu Dawida i Dziedzińca Straży — wieża połączona z Domem Królewskim (Neh 3:25-27). Istnieje pogląd, że właśnie ona została opisana w Pieśni nad Pieśniami jako „wieża Dawida, zbudowana z warstw kamieni, na której wisi tysiąc tarcz, a wszystko to — okrągłe tarcze mocarzy” (PnP 4:4). Nie należy jej jednak mylić z dużo późniejszą budowlą znaną jako Wieża Dawida, która jest dawną Wieżą Fazaela. Imieniem Fazaela nazwano jedną z trzech wież wzniesionych przez Heroda Wielkiego dla ochrony jego nowego pałacu, stojącego po zach. stronie miasta, niedaleko starożytnej Bramy Narożnej.

„Wieża w Siloam” stała prawdopodobnie w pd.-wsch. części Jerozolimy, w pobliżu sadzawki Siloam. Jezus wspomniał, że wieża ta się zawaliła, zabijając 18 osób, co jego słuchacze musieli mieć świeżo w pamięci (Łk 13:4; zob. też ANTONIA).

Znaczenie symboliczne. Kto wiernie polega na Jehowie i jest Mu posłuszny, może się czuć bezpieczny, gdyż Dawid śpiewał o Bogu: „Okazałeś się bowiem dla mnie schronieniem, potężną wieżą w obliczu nieprzyjaciela” (Ps 61:3). Ci, którzy pojmują znaczenie Jego imienia, wiernie je reprezentują i pokładają w nim ufność, nie muszą się niczego obawiać, ponieważ „imię Jehowy jest potężną wieżą. Wbiega do niej prawy i doznaje ochrony” (Prz 18:10; por. 1Sm 17:45-47).

Zobacz BABEL.

Mocne pasma tkanki łącznej wiążące ze sobą kości i podtrzymujące narządy wewnętrzne ciała. Termin „więzadła” bądź „wiązadła” pojawia się w niektórych współczesnych przekładach Biblii (NŚ, Pop, Wp) w Kolosan 2:19 jako tłumaczenie greckiego wyrazu syndésmon (forma słowa sýndesmos). W innych przekładach wyraz ten oddano jako „ścięgna” (Bw, Kow), „wiązania” (Db, Wk), „związania” (Bg) czy „złączenia” (Bb). Użyte w odniesieniu do więzadeł słowo sýndesmos oznacza „to, co zespala, związuje” (Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu, red. R. Popowski, Warszawa 1994, s. 582). Ten sam grecki termin pojawia się w wyrażeniach: „więzy nieprawości” (Dz 8:23), „jednocząca więź pokoju” (Ef 4:3) oraz „doskonała więź jedności” (Kol 3:14).

Kiedy Paweł ostrzegał przed „udawaną pokorą” okazywaną przez rzekomego chrześcijanina, wyjaśnił, że ktoś taki „nie trzyma się mocno głowy, tego, z którego całe ciało, zaopatrywane i harmonijnie zespolone przez stawy i więzadła [syndésmon], wciąż rośnie wzrostem, który daje Bóg” (Kol 2:18, 19). Zbór chrześcijan namaszczonych duchem przyrównano tu do ciała mającego głowę. Na wzajemną zależność jego członków wskazuje wzmianka o ‛harmonijnym zespoleniu przez stawy i więzadła’. Paweł zatem używa wyrazu „więzadła” przenośnie, w związku z duchowym ciałem, którego głową jest Chrystus. Jako głowa, Jezus zaspokaja wszelkie potrzeby tego ciała za pomocą „stawów i więzadeł”, tzn. różnych środków służących dostarczaniu pokarmu duchowego, przekazywaniu informacji i koordynowaniu działań (por. 1Ko 12:12-30; Jn 15:4-10). W literalnym ciele ludzkim wszystkie członki przyczyniają się do rozwoju i sprawnego funkcjonowania organizmu — mają udział w przyjmowaniu pokarmu i rozmaitych sygnałów oraz w przekazywaniu ich innym częściom ciała. Podobnie jest ze zborem Chrystusowym.

Miejsce, w którym przetrzymuje się ludzi podejrzanych o przestępstwo i oczekujących na rozprawę sądową albo już skazanych za łamanie prawa. W językach hebrajskim i greckim w odniesieniu do niego używa się różnych określeń, które mają następujące znaczenia (a niekiedy też są tak oddawane): „dom okrągły” (Rdz 39:20; por. przyp. w NW i w KUL), „dom cysterny” (Wj 12:29, przyp. w NW), „areszt” (1Kl 22:27), „dom pod strażą” (Rdz 42:19; Jer 52:11), „dom więźniów lub związanych” (Sdz 16:21; Kzn 4:14), „więzienie, gdzie są dyby” (2Kn 16:10), „miejsce więzów” (Mt 11:2), „miejsce strzeżone” (Mt 14:10) i „miejsce pod strażą lub dozorem” (Dz 5:18).

Wśród starożytnych narodów, takich jak Egipcjanie, Filistyni, Asyryjczycy, Babilończycy i Persowie, uwięzienie było usankcjonowaną prawnie formą kary (Rdz 39:20; Sdz 16:25; 2Kl 17:4; Ezd 7:26; Jer 52:31-33). Więźniów zakuwano czasem w kajdany i zmuszano do ciężkiej pracy, np. przy mieleniu (Sdz 16:21; 2Kl 17:4; Ps 105:17, 18; Jer 52:11). W Egipcie zaufany więzień (jakim np. był Józef) mógł otrzymać władzę nad współwięźniami lub zostać wyznaczony do usługiwania tym, którzy przed uwięzieniem piastowali wysokie stanowiska (Rdz 39:21 do 40:4).

Więzienia istniały co najmniej od XVIII w. p.n.e., gdyż właśnie wtedy Józefa niesłusznie osadzono pod strażą „w domu dowódcy straży przybocznej” (Rdz 39:20; 40:3; 41:10). W tym egipskim więzieniu najwyraźniej znajdował się loch lub dół przypominający cysternę, gdzie trzymano niektórych więźniów (Rdz 40:15; 41:14; por. Iz 24:22).

Prawo Mojżeszowe nie przewidywało kary więzienia. Ponieważ sprawiedliwość należało wymierzyć szybko (Joz 7:20, 22-25), Pięcioksiąg wspomina o trzymaniu kogoś pod strażą tylko w sytuacjach, gdy oczekiwano na wskazówki od Boga (Kpł 24:12; Lb 15:34). Z czasem Izraelici zaczęli jednak stosować karę pozbawienia wolności. Na przykład proroka Jeremiasza trzymano w „domu, w którym były pęta, w domu sekretarza Jehonatana”. Znajdowały się tam „sklepione pomieszczenia”, być może cele w lochach. Panowały w nich tak złe warunki, że Jeremiasz bał się o swe życie (Jer 37:15-20). Później przeniesiono go na „Dziedziniec Straży”, gdzie otrzymywał codzienny przydział chleba, mógł przyjmować gości, a nawet dokonał pewnej transakcji handlowej (Jer 32:2, 8, 12; 37:21; zob. też 1Kl 22:27; 2Kn 16:10; Heb 11:36).

W I w. n.e. zgodnie z prawem rzymskim dozorcy więzienni lub strażnicy byli osobiście odpowiedzialni za więźniów (Dz 12:19). Dlatego gdy dozorca więzienny w Filippi uznał, że więźniowie uciekli, chciał popełnić samobójstwo (Dz 16:27). Dla bezpieczeństwa strażnicy często pilnowali drzwi więzienia, a więźniom zakuwano nogi w dyby albo skuwano ich łańcuchami ze strażnikami (Dz 5:23; 12:6-10; 16:22-24). Niektórym więźniom pozwalano przyjmować gości (Mt 25:36; Dz 23:35; 24:23, 27; 28:16-31; zob. DOZORCA WIĘZIENNY; WIĘZY).

Tak jak zapowiedział Chrystus Jezus, do więzienia wtrącono wielu jego naśladowców (Łk 21:12; Dz 26:10; Rz 16:7; Kol 4:10; Heb 10:34; 13:3). Apostoł Jan, zesłany na wyspę Patmos, napisał, że uwięzienie nadal miało być jedną z form prześladowania chrześcijan (Obj 2:10).

Znaczenie przenośne. W sensie przenośnym „więzienie” może się odnosić do kraju wygnania (jakim był Babilon) lub do stanu duchowej niewoli (Iz 42:6, 7; 48:20; 49:5, 8, 9; 61:1; Mt 12:15-21; Łk 4:17-21; 2Ko 6:1, 2). Stworzenia duchowe, które za czasów Noego okazały się nieposłuszne, nie mają ciał fizycznych i nie można ich trzymać w literalnym zamknięciu, ale Jehowa Bóg ograniczył im swobodę działania i z Jego punktu widzenia znajdują się w stanie „gęstej ciemności” — jak gdyby przebywali w więzieniu (1Pt 3:19; Judy 6; zob. TARTAR). Również otchłań, w której Szatan zostanie zamknięty na tysiąc lat, jest „więzieniem” — stanem zupełnej nieaktywności przypominającym śmierć (Obj 20:1-3, 7).

To, co krępuje lub ogranicza swobodę, np. pęta, łańcuchy, kajdany, okowy; uwięzienie; to, co ma wiążącą moc lub wpływ; to, co zespala, jednocząca więź. W czasach biblijnych były w użyciu różne środki ograniczające wolność, m.in. pęta, dyby, kajdany, a także więzienia.

W Biblii hebrajskie słowo nechòszet, oznaczające zazwyczaj „miedź”, często tłumaczy się na „miedziane okowy”, gdyż okowy na ogół wykonywano z miedzi lub brązu, chociaż czasem używano też drewna i żelaza (2Sm 3:34; 2Kl 25:7). W Tokrze w Libii znaleziono żelazne okowy bardzo podobne do tych, które zostały przedstawione na płaskorzeźbach w pałacach asyryjskich. Składają się z metalowych obręczy o średnicy 13 cm, a więc dostatecznie dużych, by objąć nogę nad stopą, połączonych ze sobą płaskim prętem o długości 18 cm. Zmuszały do stawiania drobnych kroczków, niezwykle utrudniając chodzenie. Grecki odpowiednik słowa „pęta”, péde, jest spokrewniony ze słowem pous („stopa”) (Łk 8:29).

Hebrajski czasownik ʼasár, oznaczający „związać; uwięzić” (Sdz 16:5; 2Kl 23:33; Eze 3:25), jest rdzeniem, od którego pochodzą trzy inne wyrazy kojarzące się ze zniewoleniem. Słowo ʼesúr znaczy „pęta” (Jer 37:15), a moseròt i masòret tłumaczy się na „więzy” (Ps 2:3; Eze 20:37). Grecki odpowiednik wyrazu „więzy” brzmi desmòs (Łk 8:29), natomiast sýndesmos odnosi się do „jednoczącej więzi” (NŚ) lub „spójni” (Bw) (Ef 4:3).

Do spętania więźniów używano też łańcuchów. Odnoszone do nich dwa słowa hebrajskie (retukáh i rattòk) wywodzą się od rdzenia raták, który znaczy „wiązać; zakuwać” (Nah 3:10). Grecki odpowiednik słowa „łańcuch” to hálysis (Mk 5:3, 4).

Więzy i uwięzienie znosiło wielu wiernych przedchrześcijańskich świadków (Heb 11:36). O Józefie, synu Jakuba, napisano, że w Egipcie „stopy jego trapili okowami, dusza jego dostała się w żelaza” (Ps 105:18). Dalila, usiłując wydać Samsona w ręce Filistynów, posłużyła się siedmioma jeszcze wilgotnymi ścięgnami, a potem siedmioma nowymi