i pogłębiano, stąd niekiedy nazwy „źródło” używano wymiennie ze „studnią” (Rdz 16:7, 14; 24:11, 13; Jn 4:6, 12; zob. CYSTERNA; STUDNIA).

Kiedy Mojżesz opisywał Izraelitom Ziemię Obiecaną, przedstawił ją jako krainę „źródeł i głębin wodnych wypływających na dolinnej równinie i w górzystej okolicy” (Pwt 8:7). W Palestynie jest sporo źródeł, przeciętnie 6—7 na 100 km². Ponieważ góry Judy i Efraima składają się głównie z porowatej skały, woda z zimowych deszczów szybko przenika na dużą głębokość. W końcu dociera do warstwy nieprzepuszczalnej, spływa po niej, a później wytryska ze źródeł po zach. stronie doliny Jordanu, na zach. brzegu Morza Martwego, a nawet w dnie tego akwenu. Wiele źródeł zasilających bezpośrednio dolny Jordan i Morze Martwe ma gorące wody. Po zach. stronie łańcucha górskiego można napotkać źródła we wsch. sektorach długiej niziny nadbrzeżnej, a część wód dostaje się pod ziemią wprost do Morza Śródziemnego. Niektóre źródła, np. w okolicach Jerozolimy i Hebronu, biją w pobliżu lub wręcz na samej krawędzi wzniesień pogórza palestyńskiego. Topniejące śniegi Hermonu i Libanu zasilają liczne źródła, które dają początek Jordanowi, rzece Litani oraz rzekom Damaszku.

O znaczeniu źródeł świadczy liczba miejscowości, których nazwa zaczyna się od „En”, czyli „źródło; zdrój” (Joz 15:62; 17:11; 1Kl 1:9; zob. AIN). Wioski i miasteczka często powstawały w pobliżu źródeł, gdyż większość palestyńskich „rzek” to w gruncie rzeczy sezonowe potoki, które w miesiącach letnich wysychają. Ze względów obronnych większe miasta na ogół budowano na wzniesieniach, toteż źródła nieraz znajdowały się w dolinie poza murami. Szczególnego znaczenia nabierało więc zapewnienie dostępu do wody. W celu doprowadzenia wody ze źródła bezpośrednio do miasta budowano kanały. Jeden z nich rozkazał wykuć król Ezechiasz, żeby skierować do Miasta Dawidowego wody Gichonu (2Kl 20:20; 2Kn 32:30). Niekiedy do źródła prowadziły ukryte przejścia lub tunele, dzięki czemu mieszkańcy miasta mieli pod dostatkiem wody nawet w razie oblężenia. Podczas asyryjskiej inwazji na Judę Ezechiasz zatkał źródła znajdujące się poza Jerozolimą, aby odciąć najeźdźców od wody (2Kn 32:2-4; zob. EZECHIASZ 1 [Przedsięwzięcia budowlane]; FORTYFIKACJE).

Znaczenie przenośne. Jehowa stworzył „źródła wodnej głębiny” (Prz 8:28; Rdz 7:11). Jest też Źródłem życia, Źródłem wody żywej i Źródłem Izraela (Ps 36:9; 68:26; Jer 2:13). Jego Syn, Jezus Chrystus, daje wodę, która w pijącym staje się „źródłem wody tryskającej ku udzielaniu życia wiecznego” (Jn 4:14). Joel przepowiedział, że gdy narody zostaną stratowane w tłoczni winnej na nizinie Jehoszafata, z domu Jehowy wytryśnie orzeźwiające źródło (Jl 3:12, 13, 18).

Jakub, chcąc podkreślić znaczenie należytego posługiwania się językiem, zapytał chrześcijan, którzy powinni udzielać innym wody życia: „Czyż źródło tryska z tego samego otworu słodyczą i goryczą?” (Jak 3:11).

Kiedy Jezus uzdrowił kobietę trapioną od 12 lat upływem krwi, „jej źródło krwi wyschło” (Mk 5:25-29). Wyrażenie „źródło wody” zostało odniesione również do źródła zadowolenia seksualnego (Prz 5:18).

„Studnia” lub „źródło”, przy którym Jezus odpoczywał i rozmawiał z Samarytanką (Jn 4:5-30). Przypuszczalnie chodzi o tzw. Studnię Jakuba (Beʼer Jaʽakow), położoną ok. 2,5 km na pd. wsch. od dzisiejszego Nabulusu, niedaleko Tall Balata (starożytne Szechem). Jest to głęboka studnia, w której woda nigdy nie sięga poziomu gruntu. Gdy mierzono ją w XIX w., miała jakieś 23 m głębokości. Jej średnica wynosi ok. 2,5 m, ale ku górze się zwęża. Ponieważ od końca maja do deszczów jesiennych studnia wysycha, niektórzy uważają, że jest zasilana przez wodę deszczową, przesiąkającą przez ziemię. Inni są jednak zdania, iż napływa do niej także woda źródlana i dlatego można ją również nazywać źródłem.

Biblia nie mówi wprost, że to Jakub wykopał tę studnię. Wskazuje jednak, iż miał posiadłość w tej okolicy (Rdz 33:18-20; Joz 24:32; Jn 4:5). A Samarytanka powiedziała Jezusowi: „Jakub (...) dał nam tę studnię i pił z niej on sam, a także jego synowie i jego bydło” (Jn 4:12). Jest więc prawdopodobne, że Jakub wykopał lub kazał wykopać ową studnię, aby zapewnić wodę swym licznym domownikom i stadom i w ten sposób zapobiec konfliktom z sąsiadami, którzy z pewnością dysponowali już innymi źródłami wody w tej okolicy. Możliwe też, że potrzebował lepszego lub bardziej niezawodnego źródła wody wtedy, gdy inne studnie w pobliżu wysychały.

Przedmiot służący do oświetlania, lampa; także ciało niebieskie, które oświetla Ziemię.

Księga Rodzaju informuje, że w czwartym „dniu” stwarzania Bóg sprawił, iż ‛w przestworzu niebios powstały źródła światła’ (Rdz 1:14, 19). Nie znaczy to, jakoby wtedy stworzył samo światło (hebr. ʼor), powiedziano bowiem, że istniało ono już wcześniej (Rdz 1:3). Nie oznacza to również, że właśnie wtedy stworzył Słońce, Księżyc i gwiazdy. W pierwszym wersecie Biblii oznajmiono: „Na początku Bóg stworzył niebiosa i ziemię” (Rdz 1:1). A zatem niebiosa — czyli także ciała niebieskie, w tym Słońce — istniały już przez bliżej nieokreślony czas, zanim się rozpoczęły procesy i wydarzenia wymienione w opisie sześciu okresów stwórczych, utrwalonym w następnych wersetach pierwszego rozdziału Księgi Rodzaju.

Co godne uwagi, w Rodzaju 1:1 podano, iż na początku Bóg „stworzył” (hebr. baráʼ) niebiosa i ziemię, natomiast w wersetach 16 i 17 powiedziano, że w czwartym „dniu” stwarzania „Bóg przystąpił do uczynienia [forma hebr. słowa ʽasáh] dwóch wielkich źródeł światła: większego źródła światła, by panowało nad dniem, i mniejszego źródła światła, by panowało nad nocą, a także gwiazd. I Bóg umieścił je w przestworzu niebios, żeby oświetlały ziemię”. Hebrajskie słowo ʽasáh, często tłumaczone na „czynić”, może też oznaczać m.in.: „zbudować” (2Sm 7:11, BT), „ustanawiać” (1Kl 12:31), „formować” (Jer 18:4, BWP) lub „przygotować” (Wj 12:39).

A zatem fragment ten informuje, co się stało z istniejącym już Słońcem, Księżycem i gwiazdami. Najwyraźniej pierwszego „dnia” nie były one dostrzegalne z Ziemi, choć ich światło (hebr. ʼor) przenikało przez otaczające ją warstwy chmur i stałoby się widoczne dla ziemskiego obserwatora, gdyby ktoś taki wtedy istniał (Rdz 1:3). W czwartym „dniu” coś się zmieniło. Stwierdzenie, iż wówczas „Bóg umieścił je w przestworzu niebios”, wskazuje, że od tej pory źródła światła (hebr. maʼòr), czyli Słońce, Księżyc i gwiazdy, były już widoczne w przestworzu. Miały ‛oddzielać dzień od nocy’ i „służyć za znaki, jak również do określania pór i dni, i lat”. Te ciała niebieskie świadczą o istnieniu Boga i Jego majestacie, a dzięki swemu ruchowi pozwalają ludziom dokładnie określać pory roku, dni oraz lata (Rdz 1:14-18; Ps 74:16; 148:3).

Tego samego słowa hebrajskiego, maʼòr, użyto w odniesieniu do świeczników i lamp oświetlających przybytek, w których wykorzystywano oliwę (Wj 25:6; 27:20; 35:8, 14, 28; Kpł 24:2; Lb 4:9). W Przysłów 15:30 występuje ono w sensie przenośnym w wyrażeniu: „blask oczu”. W pewnym proroctwie ostrzeżono Egipt, że zostanie pozbawiony wszelkiego światła, gdy Jehowa zaciemni i zakryje chmurami wszystkie „źródła [forma słowa maʼòr] światła [ʼor] na niebiosach” (Eze 32:2, 7, 8).

Hebrajska nazwa nasuwająca myśl o źródle lub studni jakiegoś potwora lądowego bądź morskiego. Tłumaczona jest na „Źródło Smocze” (Bp, Bw, BWP) albo „Źródło Wielkiego Węża” (NŚ), natomiast w Septuagincie została oddana jako „Studnia Drzew Figowych”.

Źródło Wielkiego Węża znajdowało się przy trasie, którą obrał Nehemiasz podczas pierwszych oględzin zburzonych murów Jerozolimy (Neh 2:12, 13). Nazwa ta nie występuje w Piśmie Świętym już w żadnym miejscu, więc jeśli gdzieś jeszcze wspomniano o tym źródle, podano inną nazwę. Często utożsamia się je ze studnią En-Rogel. Jest to całkiem prawdopodobne, mimo że leży ona w dolinie Kidron nieco na pd. od miasta. W Biblii powiedziano bowiem, że Nehemiasz po prostu ‛skierował się w stronę Źródła Wielkiego Węża’, co może oznaczać, iż dotarł do narożnika muru zwróconego w kierunku studni En-Rogel i miał ją jedynie w zasięgu wzroku (zob. EN-ROGEL).

(hebr. cefardéaʽ; gr. bátrachos).

Płaz bezogonowy o gładkiej skórze i długich, umięśnionych nogach tylnych idealnie przystosowanych do skakania. W Pismach Hebrajskich o żabach wspomniano tylko w związku z drugą spośród plag, które Jehowa zesłał na Egipt (Wj 8:1-14; Ps 78:45; 105:30), by wykonać wyrok na bóstwach czczonych w tym kraju (Wj 12:12). Żaba była poświęcona bogini Heket, którą przedstawiano jako kobietę z głową tego zwierzęcia.

W Objawieniu 16:13 do żab przyrównano „nieczyste natchnione wypowiedzi”. Jest to bardzo