(z Górnego Egiptu, czyli pd. części kraju), oraz bohairski (z Dolnego Egiptu, leżącego na pn.). Zawierały one zarówno Pisma Hebrajskie, jak i Chrześcijańskie Pisma Greckie, a powstały prawdopodobnie w III i IV w.

Z IV w. pochodzi przekład na język Gotów, którzy wówczas zajmowali Mezję (dzisiejsza Serbia i Bułgaria). Brakuje w nim ksiąg Samuela i Królów, tłumacz bowiem, biskup Wulfila (Ulfilas), sądził podobno, że niebezpieczne byłoby udostępnienie Gotom ksiąg, które mówią o wojnach i wypowiadają się przeciw bałwochwalstwu.

W V w. powstał przekład ormiański, opracowany przypuszczalnie na podstawie tekstów greckich i syryjskich. U schyłku VI w. ukończono tłumaczenie Biblii na język gruziński, oparte na wersji ormiańskiej i syryjskiej, choć zdradzające też wpływ tekstu greckiego. Prawdopodobnie z IV lub V w. pochodzi przekład etiopski, używany przez Abisyńczyków. Istnieje również szereg arabskich wersji Pisma Świętego. Tłumaczenia fragmentów Biblii na ten język mogły się pojawić już w VII w., ale najwcześniejsza wzmianka pisemna dotyczy przekładu dokonanego w Hiszpanii w r. 724. W IX w. powstał przekład starosłowiański, przypisywany dwom braciom — Cyrylowi i Metodemu.

Urzędnik drugi w hierarchii po arcykapłanie (Dz 4:1). Sprawował nadzór nad kapłanami i lewitami, którzy byli zorganizowani w grupy podlegające niższym rangą przełożonym; miały one strzec świątyni w Jerozolimie i pilnować porządku (Łk 22:4, 52). Istniały 24 oddziały lewitów, które na zmianę pełniły służbę po jednym tygodniu, czyli dwa razy w roku. Prawdopodobnie każdy oddział miał nad sobą przełożonego i dzielił się na mniejsze grupy, też nadzorowane przez przełożonych.

Przełożeni byli wpływowymi ludźmi. Wspólnie z naczelnymi kapłanami postanowili zapłacić Judaszowi, by wydał im Jezusa. Razem też przyprowadzili swoich ludzi, którzy mieli go pojmać (Łk 22:3, 4, 52). Obecność przełożonego świątyni nadała oficjalny charakter aresztowaniu w świątyni Piotra i Jana (Dz 4:1, 3). A gdy innym razem anioł uwolnił z więzienia Piotra i innych apostołów, przełożony świątyni ze swymi urzędnikami przyprowadzili ich przed Sanhedryn, najwyraźniej bez użycia siły (Dz 5:24-26).

Nadprzyrodzone wydarzenie, podczas którego oblicze Jezusa „zajaśniało jak słońce, a jego szaty wierzchnie stały się błyszczące jak światło”; świadkami przemienienia byli apostołowie Piotr, Jakub i Jan (Mt 17:1-9; Mk 9:2-10; Łk 9:28-36). Według relacji Marka szaty wierzchnie Jezusa stały się „daleko bielsze, niż zdołałby je wybielić którykolwiek czyściciel odzieży na ziemi”, a według Łukasza „zmienił się wygląd jego oblicza”. Przemienienie nastąpiło na pewnej górze jakiś czas po Passze 32 r. n.e., ale dość długo przed ostatnią podróżą Jezusa do Jerozolimy. Wydarzyło się najprawdopodobniej nocą, gdyż apostołów „zmorzył sen” (Łk 9:32). Po zmroku scena ta niewątpliwie była bardziej wyrazista. A skoro zeszli z góry dopiero nazajutrz, więc zapewne spędzili tam całą noc (Łk 9:37). Biblia nie podaje jednak, jak długo trwało przemienienie.

Nieco wcześniej Chrystus zapytał wszystkich uczniów: „Jak ludzie mówią, kim jestem?”, na co Piotr odrzekł: „Tyś jest Chrystus”. Wtedy Jezus powiedział im, że umrze i zostanie wskrzeszony (Mk 8:27-31), a przy okazji obiecał, iż niektórzy z nich „na pewno nie zakosztują śmierci”, dopóki nie ujrzą „Syna Człowieczego przychodzącego w swoim królestwie”, „królestwa Bożego już przybyłego w mocy” (Mt 16:28; Mk 9:1). Słowa te spełniły się „w sześć dni później”, kiedy to Jezus zabrał Piotra, Jakuba i Jana na „wyniosłą górę” (Mt 17:1; Mk 9:2; Łk 9:28), gdzie podczas modlitwy doznał przemienienia (Łukasz podaje, że doszło do tego po „około ośmiu dniach”, najwidoczniej więc uwzględnia dzień złożenia tej obietnicy i dzień, w którym została urzeczywistniona).

Gdzie nastąpiło. Tuż przed przemienieniem Jezus z uczniami przebywał w okolicach Cezarei Filipowej, na miejscu której leży obecnie wieś Banijas (Mk 8:27). Trudno przypuszczać, że zabrał stamtąd apostołów na jakąś odległą „wyniosłą górę” (Mk 9:2). Dlatego choć tradycja sięgająca IV w. wskazuje na górę Tabor, jest to mało prawdopodobne, bo znajduje się ona ok. 70 km na pd. pd. zach. od Cezarei Filipowej (zob. TABOR 1).

Znacznie bliżej Cezarei, bo ok. 25 km na pn. wsch., jest góra Hermon. Wznosi się na wysokość 2814 m n.p.m. i zasługuje na miano „wyniosłej góry” (Mt 17:1). A zatem przemienienie mogło nastąpić na jednym ze szczytów Hermonu. Tak sądzi wielu współczesnych uczonych, niemniej są to tylko przypuszczenia, ponieważ Biblia milczy w tej sprawie.

Co oznaczało przemienienie?

Podczas przemienienia Jezusa ukazali się też „w chwale” Mojżesz i Eliasz (Łk 9:30, 31; Mt 17:3; Mk 9:4). W Piśmie Świętym przepowiedziano, że Jehowa wzbudzi proroka takiego jak Mojżesz, co