3. Ojciec Eliakima, urzędnika na dworze króla Ezechiasza (2Kl 18:37).

4. Arcykapłan za czasów króla Jozjasza; syn Szalluma i ojciec Azariasza; prawdopodobnie przodek przepisywacza Ezdrasza (2Kl 22:3, 4; 1Kn 6:13; Ezd 7:1, 2, 6). Chilkiasz jako arcykapłan odegrał istotną rolę w przywróceniu przez Jozjasza prawdziwego wielbienia. Podczas naprawy świątyni odnalazł „księgę prawa Jehowy, daną poprzez rękę Mojżesza”. Było to niezwykłe znalezisko — najwyraźniej oryginalny manuskrypt spisany przez Mojżesza. Chilkiasz przekazał ów zwój sekretarzowi Szafanowi, a ten zaniósł go królowi. Gdy Jozjasz usłyszał słowa tej księgi odczytane przez Szafana, wysłał kilku mężczyzn pod przewodnictwem arcykapłana Chilkiasza do prorokini Chuldy, by zapytali Jehowę w sprawie króla i ludu (2Kn 34:14; 2Kl 22:3-14).

5. Ojciec proroka Jeremiasza; kapłan w Anatot w ziemi Beniamina (Jer 1:1).

6. Ojciec Gemariasza, którego król Sedekiasz wysłał razem z Elasą do króla Nebukadneccara do Babilonu (Jer 29:3).

7. Kapłan z plemienia Lewiego; wrócił z Babilonu z Zerubbabelem (Neh 12:1, 7).

8. Jeden z mężczyzn stojących po prawicy Ezdrasza, gdy ten czytał ludowi Prawo (Neh 8:2-4).

9. Przodek kapłańskiego domu patriarchalnego istniejącego za czasów namiestnika Nehemiasza (Neh 12:12, 21, 26).

Jedna z większych wysp na Morzu Egejskim, oddzielona od zach. brzegu Azji Mniejszej cieśniną, której szerokość w najwęższym miejscu wynosi 8 km. Ma ok. 50 km długości (z pn. na pd.) i od 13 do 29 km szerokości (ze wsch. na zach.).

O Chios wspomniano w 20 rozdz. Dziejów Apostolskich w relacji z powrotu Pawła do Jerozolimy pod koniec jego trzeciej podróży misjonarskiej ok. 56 r. n.e. Statek, którym płynął Paweł, zapewne wyruszył rano z miasta Mitylena (Dz 20:14), leżącego ok. 100 km na pn. wsch. od Chios, i prawdopodobnie przed zachodem słońca dotarł „na miejsce naprzeciw Chios” (Dz 20:15). Następnego dnia popłynął wzdłuż wybrzeża ok. 100 km dalej na pd., do Samos.

W tym czasie wyspa Chios była niezależnym miastem-państwem należącym do rzymskiej prowincji Azja. Status ten wyspa utrzymała do czasów panowania cesarza Wespazjana (69-79 n.e.). Obecnie wyspa i główne miasto na niej dalej noszą nazwę Chios.

Adullamita, towarzysz Judy (Rdz 38:1, 12).

(prawdopodobnie skrócona forma imienia Achiram: „brat mój jest wysoki [wywyższony]”).

W niektórych wersetach tekstu masoreckiego występują też imiona: Chirom (1Kl 5:10, 18; 7:40a) oraz Churam (2Kn 2:3).

1. Król Tyru z XI w. p.n.e., utrzymujący przyjazne stosunki z Dawidem i Salomonem.

Kiedy Dawid zdobył twierdzę Syjon i powziął zamiar zbudowania tam pałacu, Chiram wysłał do niego posłańców z propozycją zawarcia umowy handlowej. Dostarczył mu potem drewno cedrowe z zach. stoków Libanu oraz rzemieślników biegłych w obróbce drewna i kamienia (2Sm 5:11; 1Kn 14:1).

Na wieść o śmierci Dawida i objęciu tronu przez Salomona Chiram posłał swych sług, by odnowić układ o przyjaźni (1Kl 5:1). Salomon poprosił go wtedy o pomoc w postaci materiałów i ludzi potrzebnych do wzniesienia wielkiej świątyni, a jako zapłatę dla robotników zaproponował ogromne ilości pszenicy, jęczmienia, wina i oliwy (1Kl 5:2-6; 2Kn 2:3-10). Chiram ze swej strony błogosławił Jehowę i oba państwa zawarły pokojowe przymierze (1Kl 5:7-12; 2Kn 2:11-16).

Na zakończenie trwających 20 lat prac budowlanych Chiram otrzymał od Salomona 20 miast, które mu się jednak nie spodobały (1Kl 9:10-13; zob. KABUL 2). Nie wiadomo, czy potem zwrócił Salomonowi te miasta, czy też dał mu jakieś inne (2Kn 8:1, 2). Nie jest również jasne, czy posłał Salomonowi 120 talentów złota (46 242 000 dolarów) w zamian za owe miasta, czy może uczynił to już po otrzymaniu ich w darze (1Kl 9:14).

Chiram przyłączył się także do innego przedsięwzięcia Salomona, a mianowicie do budowy floty w Ecjon-Geber nad zatoką Akaba. Przysłał doświadczonych żeglarzy, którzy wraz ze sługami Salomona stanowili załogę tych statków, pływających po wodach wsch. wybrzeża Afryki. Oprócz nich Chiram i Salomon mieli też inne statki, które docierały aż do Tarszisz, leżącego przypuszczalnie na zach. krańcu Morza Śródziemnego. Z tych wypraw dalekomorskich przywożono mnóstwo bogactw — złoto, srebro, kość słoniową, klejnoty, cenne gatunki drewna oraz rzadko spotykane małpy i pawie (1Kl 9:26-28; 10:11, 12, 22; 2Kn 8:18; 9:10, 21; zob. ECJON-GEBER).

2. Biegły rzemieślnik, który wykonał liczne sprzęty w świątyni Salomona. Jego ojciec był Tyryjczykiem, a matkę nazwano wdową „z plemienia Naftalego” (1Kl 7:13, 14), jak również „spośród synów Dana” (2Kn 2:13, 14). Tę pozorną rozbieżność można wyjaśnić, przyjmując za niektórymi uczonymi, że owa kobieta urodziła się w plemieniu Dana, jej pierwszy mąż pochodził z plemienia Naftalego, a gdy owdowiała, wyszła za Tyryjczyka.

Chiram, król Tyru (poz. 1), wysłał tego Chirama do Salomona w celu nadzorowania specjalnych prac budowlanych, ponieważ był to zdolny i doświadczony specjalista w zakresie obróbki takich materiałów, jak: złoto, srebro, miedź, żelazo, kamień i drewno. Świetnie znał się też na farbiarstwie, grawerstwie i projektowaniu najrozmaitszych urządzeń. Zapewne od dzieciństwa uczył się rzemiosła artystycznego od swego ojca Tyryjczyka, który także był biegły w obróbce miedzi (1Kl 7:13-45; 2Kn 2:13, 14; 4:11-16).

Król Tyru najwyraźniej użył wobec tego człowieka przydomka Chiram-Abi, czyli „Chiram moim ojcem” (2Kn 2:13). Nie chodziło o to, że naprawdę był on ojcem króla, lecz raczej że był jego doradcą lub mistrzowskim rzemieślnikiem. Również określenie Chiram-Abiw (dosł. „Chiram jego ojcem”) oznacza przypuszczalnie: „Chiram jest jego (tzn. króla) mistrzowskim rzemieślnikiem” (2Kn 4:16).

(„Chiram moim ojcem”).

Przydomek „zdolnego męża”, który na polecenie króla Tyru miał wykonać wyposażenie świątyni Salomona. Nazwanie owego Chirama „ojcem” najwyraźniej wskazywało na to, że był mistrzem w swoim rzemiośle (2Kn 2:13; zob. CHIRAM 2).

(„Chiram jego ojcem”).

Określenie użyte w odniesieniu do biegłego rzemieślnika wysłanego z Tyru w celu nadzorowania prac przy wyposażeniu świątyni Salomona. Przypuszczalnie w sensie przenośnym oznaczało, że Chiram był mistrzem w swoim rzemiośle (2Kn 4:16; zob. CHIRAM 2).

Lud wywodzący się od Kanaana, syna Chama (Rdz 10:6, 15, 17; 1Kn 1:13, 15). W czasach patriarchy Jakuba Chiwwici mieszkali w mieście Szechem. Synowie Jakuba, z Symeonem i Lewim na czele, splądrowali to miasto i zabili wszystkich mężczyzn, ponieważ Szechem, syn naczelnika Chamora, „skalał Dinę”, ich siostrę (Rdz 34:1-29).

Kiedy Izraelici weszli do Ziemi Obiecanej, Chiwwici byli jednym z siedmiu narodów kananejskich, które Bóg obiecał przed nimi wypędzić (Wj 3:8, 17; 13:5; 23:23, 28; 33:2; 34:11). O narodach tych powiedziano, że są liczniejsze i potężniejsze od Izraelitów (Pwt 7:1). Mojżesz nakazał Izraelitom przeznaczyć je na zagładę; nie wolno było zachować przy życiu żadnego z mieszkańców ich miast, a to ze względu na ich obrzydliwe praktyki i fałszywe bóstwa. W przeciwnym razie staliby się dla Izraelitów sidłem i ściągnęli na nich niezadowolenie Boże (Kpł 18:27, 28; Pwt 18:9-13; 20:15-18).

Biblia opisuje, że Jozue doszczętnie zniszczył miasta tych narodów (Joz rozdz. 10, 11). Chiwwici mieszkający „u stóp Hermonu w ziemi Micpa” przyłączyli się do antyizraelskiej koalicji królów kananejskich utworzonej przez Jabina, króla Chacoru (Joz 11:1-3). Lud ten został też wymieniony wśród narodów, które walczyły z Izraelem i poniosły klęskę (Joz 9:1, 2; 12:7, 8; 24:11). Niemniej pewna grupa Chiwwitów ocalała (Joz 9:3, 7). Byli to Gibeonici, którzy oprócz Gibeonu najwyraźniej reprezentowali jeszcze trzy inne miasta chiwwickie. Tylko oni okazali bojaźń przed Jehową, widząc, że to On walczy za Izraelitów. Posługując się fortelem, zawarli przymierze z izraelskimi naczelnikami i nie zostali wytraceni, lecz wyznaczeni do wykonywania poślednich prac w Izraelu (Joz 9:1-15, 24-27). Chociaż Gibeonici i ich towarzysze pozostali przy życiu, to stali się niewolnikami Semitów, co było jednym z przykładów spełnienia się przekleństwa rzuconego przez Noego na Kanaana (Rdz 9:25-27).

Kiedy po zawarciu przymierza z Izraelem owi Chiwwici zostali zaatakowani przez sąsiednie narody kananejskie, Izraelici ich nie opuścili, co spotkało się z uznaniem Jehowy, który wystąpił w obronie Gibeonu (Joz 10:1-14). Od tego czasu Gibeonici żyli w pokojowych stosunkach z Izraelitami (2Sm 21:1-6). W 2 Samuela 21:2 nazwano ich Amorytami, co zapewne wynika z tego, iż określenie to nieraz stosowano do ogółu Kananejczyków, ponieważ Amoryci byli jednym z najsilniejszych plemion (zob. AMORYTA). W czasach Jozuego ci sprzymierzeni z Izraelitami Chiwwici mieszkali w Gibeonie, mieście leżącym nieco na pn. zach. od Jerozolimy, a także w Kefirze, Beerot i Kiriat-Jearim. O Gibeonie powiedziano, że ‛był wielkim miastem, jak jedno z miast królewskich, większym niż Aj, a wszyscy jego mężowie byli mocarzami’ (Joz 10:2; 9:17).

Po śmierci Jozuego Izraelici nie tylko przestali wytracać narody kananejskie, jak nakazał Bóg, lecz nawet zaczęli zawierać z nimi małżeństwa. Dlatego w Biblii czytamy: „Oto narody, które Jehowa pozostawił, by przez nie wypróbować Izraela (...): Pięciu filistyńskich władców sojuszniczych oraz wszyscy Kananejczycy, a także Sydończycy i Chiwwici mieszkający na górze Liban od góry Baal-Hermon aż po wejście do Chamatu (...) i [Izraelici] zaczęli służyć ich bogom” (Sdz 3:1-6).