powiedział: „Nie należy w nich wykonywać żadnej pracy. Tylko to, co każda dusza potrzebuje zjeść, jedynie to wolno wam zrobić” (Wj 12:15, 16). Wprawdzie w czasie „świętych zgromadzeń” kapłani składali ofiary dla Jehowy (Kpł 23:37, 38), ale z pewnością nie łamali w ten sposób tego przykazania, zakazującego normalnej codziennej pracy. Zgromadzenia te nie były okazją do próżnowania, lecz do budowania się pod względem duchowym. Podczas cotygodniowego sabatu spotykano się, żeby oddawać cześć Jehowie i przyjmować pouczenia. Publicznie czytano i objaśniano spisane Słowo Boże, podobnie jak to się później odbywało w synagogach (Dz 15:21). A zatem w ciągu sabatu oraz innych „świętych zgromadzeń” nie wykonywano żadnej ciężkiej pracy fizycznej, by poświęcić ten czas na modlitwę i rozmyślanie o Stwórcy i Jego zamierzeniach.

Zobacz PURIM.

(hebr. chanukkáh).

Święto upamiętniające wyzwolenie się Żydów spod dominacji syryjsko-greckiej oraz ponowne poświęcenie Jehowie świątyni jerozolimskiej, zbezczeszczonej przez Antiocha IV Epifanesa, który nazywał siebie Theòs Epifanés („Bóg Objawiony”). Antioch zbudował ołtarz na wielkim ołtarzu, na którym składano codzienne całopalenia (1 Machabejska 1:54-59). Chcąc wyrazić swą nienawiść i pogardę dla Jehowy, Boga Żydów, oraz w najwyższym stopniu sprofanować Jego świątynię, 25 dnia miesiąca Kislew 168 r. p.n.e. ofiarował na tym ołtarzu świnię, a wywarem ugotowanym z jej mięsa spryskał całą świątynię. Poza tym spalił bramy świątyni, zburzył komnaty kapłanów oraz wyniósł złoty ołtarz, stół na chleby pokładne i złoty świecznik. Świątynię zbudowaną przez Zerubbabela poświęcił pogańskiemu bogu Zeusowi Olimpijskiemu.

Dwa lata później Juda Machabeusz odbił miasto i świątynię. Świątynia była spustoszona, a dziedziniec porastały chwasty. Juda zburzył stary, sprofanowany ołtarz i z nieciosanych kamieni zbudował nowy. Kazał wykonać nowe naczynia i wnieść do świątyni ołtarz kadzielny, stół na chleby pokładne i świecznik. Po oczyszczeniu świątyni na nowo ją poświęcono 25 Kislew 165 r. p.n.e. — dokładnie trzy lata po złożeniu przez Antiocha ofiary dla pogańskiego boga. Wznowiono też codzienne całopalenia ustawiczne (1 Machabejska 4:36-54; 2 Machabejska 10:1-9).

Zwyczaje. Sama przyczyna, dla której ustanowiono to święto, nadawała mu ogromnie radosny charakter. W pewnym sensie przypominało ono Święto Szałasów. Obchody trwały osiem dni, począwszy od 25 Kislew (1 Machabejska 4:59). Dziedzińce świątyni były rzęsiście oświetlone, a w domach prywatnych zapalano dekoracyjne lampki. Talmud nazywa te uroczystości Świętem Świateł. W późniejszym czasie pojawił się zwyczaj, by pierwszego wieczoru zapalać osiem lamp i każdego dnia zmniejszać ich liczbę o jedną lub zaczynać od jednej lampy, a kończyć na ośmiu. Lampy stawiano przy drzwiach wyjściowych, by nie tylko oświetlały wnętrze domu, ale też były widziane przez przechodniów. Przy palących się lampach śpiewano pieśni ku chwale Boga, Wybawcy Izraela. Józef Flawiusz napisał na temat ustanowienia tego święta: „Tak wielką radością napełniło ich to przywrócenie dawnych obyczajów i nadspodziewane odzyskanie swobody służby Bożej po tak długiej przerwie, iż ustanowili prawo, żeby ich potomkowie co roku przez osiem dni świętowali na pamiątkę wznowienia obrzędów w świątyni. Od owego czasu zachowujemy to święto, nazywając je świętem Świateł; miano to pochodzi, jak sądzę, stąd, że wtedy zabłysła nam ta swoboda kultu, gdyśmy zgoła nie mogli się jej spodziewać” (Dawne dzieje Izraela, XII, VII, 7). Tego święta nie uważano za sabat, wolno więc było wykonywać nawet ciężkie prace.

Zarówno po zakończeniu budowy świątyni Salomona, jak i świątyni Zerubbabela odbyły się bardzo okazałe uroczystości poświęcenia. Ale później nie obchodzono rocznicy żadnej z nich, jak to było w wypadku ponownego poświęcenia drugiej świątyni przez Judę Machabeusza. W przeciwieństwie do trzech wielkich świąt, na które wszyscy mężczyźni musieli przyjść do Jerozolimy, Święto Poświęcenia można było obchodzić we własnej miejscowości, podobnie jak święto Purim (Wj 23:14-17; Est 9:18-32). W całym kraju przychodzono z gałązkami drzew do synagog, radowano się i śpiewano; w synagogach i domach zapalano wiele świateł. Żydzi obchodzą to święto do dziś.

Znaczenie dla chrześcijan. W 32 r. n.e. Jezus przyszedł do świątyni, gdy trwało Święto Poświęcenia; była to ostatnia zima w trakcie jego ziemskiej służby. Biblia donosi: „W tym czasie obchodzono w Jerozolimie Święto Poświęcenia. Była pora zimowa i Jezus przechadzał się w świątyni w kolumnadzie Salomona” (Jn 10:22, 23). Kislew, dziewiąty miesiąc, przypada na część listopada i część grudnia. Oczywiście Żydzi wiedzieli, że to święto jest obchodzone w zimie. Dlatego powyższa wzmianka o zimie zdaje się raczej dotyczyć warunków pogodowych niż pory roku i wskazywać na powód, dla którego Jezus postanowił nauczać w osłoniętym miejscu, w „kolumnadzie Salomona”. Ta zadaszona kolumnada znajdowała się po wsch. stronie zewnętrznego Dziedzińca Pogan, gdzie zbierało się dużo ludzi (Dz 3:11; 5:12).

W natchnionych księgach biblijnych nie powiedziano wprost, że to Jehowa dał Judzie Machabeuszowi zwycięstwo i pokierował nim, by odnowił świątynię, przyniósł do niej sprzęty, wykonał nowe naczynia i ją poświęcił. Żeby jednak mogły się spełnić proroctwa dotyczące Mesjasza i jego służby oraz żeby kapłani z plemienia Lewiego mogli składać ofiary aż do czasu, gdy Syn Boży złoży swoją wielką ofiarę, w czasie jego pojawienia się świątynia musiała istnieć i musiała być w niej pełniona służba (Jn 2:17; Dn 9:27). Jehowa już wcześniej posługiwał się ludźmi z narodów, np. Cyrusem, do realizacji pewnych zamierzeń związanych z oddawaniem Mu czci (Iz 45:1). Tym bardziej mógł się posłużyć człowiekiem należącym do wybranego narodu żydowskiego.

Jakkolwiek było, podczas służby Jezusa Chrystusa świątynia funkcjonowała. Świątynia wzniesiona przez Zerubbabela została jedynie przebudowana przez Heroda. Z tego względu, a także z powodu niechęci do Heroda, Żydzi zazwyczaj wspominają tylko dwie świątynie: Salomona i Zerubbabela. Ani w wypowiedziach Jezusa, ani w pismach jego uczniów nie ma słów potępiających Święto Poświęcenia. Jednakże nowe przymierze nie nakłada na chrześcijan obowiązku obchodzenia tego święta (Gal 4:10, 11; Kol 2:16; Heb 8:6).

Święto, które rozpoczynało się 15 Nisan, nazajutrz po Passze, i trwało siedem dni — do 21 Nisan (zob. PASCHA). Jego nazwa pochodzi od przaśników (hebr. maccòt), jedynego chleba, jaki wolno było jeść w tym okresie. Przaśny chleb wyrabia się z mąki i wody, bez dodatku drożdży. Trzeba go przygotować szybko, żeby nie rozpoczęła się fermentacja.

Pierwszy dzień Święta Przaśników był uważany za sabat; odbywało się wtedy uroczyste zgromadzenie. Drugiego dnia, 16 Nisan, przynoszono do kapłana snop pierwocin ze zbiorów jęczmienia, pierwszego zboża dojrzewającego w Palestynie. Do tego dnia nie wolno było jeść ani świeżego ziarna, ani chleba, ani prażonego ziarna z tego nowego zbioru. Kapłan symbolicznie ofiarował te pierwociny Jehowie, kołysząc snopem; jednocześnie na całopalenie składano zdrowego rocznego baranka razem z ofiarą zbożową nasączoną oliwą oraz z ofiarą płynną (Kpł 23:6-14). Nie nakazano palić ziarna ani mąki na ołtarzu, jak to później czynili kapłani. Z okazji tego święta nie tylko ofiarowano pierwociny w imieniu całego narodu — ofiary dziękczynne składała każda rodzina i każda osoba, która miała ziemię w Izraelu (Wj 23:19; Pwt 26:1, 2; zob. PIERWOCINY).

Znaczenie. Jedzenie w tym okresie przaśników było zgodne ze wskazówkami, które Mojżesz otrzymał od Jehowy, zapisanymi w Wyjścia 12:14-20. Obejmowały one stanowczy nakaz z wersetu 19: „Przez siedem dni nie może się znaleźć w waszych domach żaden zaczyn”. W Powtórzonego Prawa 16:3 przaśniki nazwano „chlebem udręki” — dzięki nim Żydzi każdego roku przypominali sobie, jak w pośpiechu opuszczali Egipt (ciasto nie zdążyło się zakwasić; Wj 12:34). W ten sposób rozpamiętywali stan udręki i niewoli, z którego zostali wybawieni, zgodnie ze słowami Jehowy: „Żebyś przez wszystkie dni swego życia pamiętał dzień swego wyjścia z ziemi egipskiej”. Uświadomienie sobie, że jako naród są teraz wolni, oraz uznanie Jehowy za Wybawcę stanowiło dobrą podstawę obchodów pierwszego z trzech dorocznych świąt izraelskich (Pwt 16:16).

Obchody przed niewolą. Biblia trzykrotnie wspomina o obchodach Święta Przaśników w okresie między wejściem Izraelitów do Ziemi Obiecanej a niewolą babilońską. Ale nie należy wyciągać z tego wniosku, że obchodzono je tylko trzy razy. Jeśli chodzi o pierwszy fragment, jest to ogólna wzmianka o wszystkich świętach i związanych z nimi przygotowaniach Salomona (2Kn 8:12, 13).

W dwóch pozostałych wypadkach w grę wchodziły wyjątkowe okoliczności. W pierwszym było to przywrócenie obchodów Święta Przaśników po okresie przerwy. Nastąpiło to w pierwszym roku panowania wiernego króla Ezechiasza. Co ciekawe, nie zdążono wówczas przygotować tego dorocznego święta na 15 Nisan, gdyż dopiero 16 Nisan ukończono naprawianie i oczyszczanie świątyni. Dlatego skorzystano z odpowiedniego przepisu Prawa i obchodzono je w miesiącu drugim (Lb 9:10, 11; 2Kn 29:17; 30:13, 21, 22). Była to tak radosna uroczystość i zaowocowała takim ożywieniem religijnym, że obchody siedmiodniowe okazały się za krótkie i przedłużono je o kolejne siedem dni. Król Ezechiasz i jego książęta hojnie podarowali 2000 byków i 17 000 owiec, by nakarmić świętujące rzesze (2Kn 30:23, 24).

Owe obchody zapoczątkowały wielką kampanię przeciwko religii fałszywej; przeprowadzono ją w wielu miastach, zanim uczestnicy święta powrócili do swych domów (2Kn 31:1). Zjednało to Izraelitom błogosławieństwo Jehowy oraz uwolniło ich od demonicznego kultu. Jest to wymowny