sabatowej” wynosiła zapewne ok. 1 km (Dz 1:12; Mt 24:20; zob. DROGA, GOŚCINIEC; MILA; SĄŻEŃ; STADIUM).

Miary objętości. Znaleziono fragmenty dzbanów, na których literami starohebrajskimi było wypisane słowo „bat”. Na podstawie tych odkryć przypuszcza się, że miara bat odpowiadała mniej więcej 22 litrom. W załączonych tabelach podano miary objętości płynów i ciał sypkich, których wartości obliczono właśnie na podstawie miary bat. Wzajemne zależności między poszczególnymi miarami ustalono, opierając się na Biblii lub innych starożytnych źródłach (zob. BAT; CHOMER; HIN; KAB; KOR; LOG; OMER; SEA).

Inne miary płynów i ciał sypkich. Hebrajskie słowo ʽissaròn, czyli „dziesiąta część”, odnosi się nieraz do dziesiątej części efy (Wj 29:40; Kpł 14:10; 23:13, 17; Lb 15:4). „Sześć miar jęczmienia” (dosł.: „sześć jęczmienia”), o których jest mowa w Rut 3:15, to według Targumu Jonatana sześć miar sea. Z kolei na podstawie Miszny i Wulgaty przyjmuje się, że hebrajski termin létech odnosi się do połowy chomera (Oz 3:2, BWP, NŚ; por. BT i przyp. w Bp). Greckie określenia metretés (występujące w lm. w Jn 2:6 i oddane przez „miary płynów”) oraz bátos (użyte w lm. w Łk 16:6) są przez niektórych utożsamiane z hebrajską miarą bat. Przyjmuje się też, że grecka miara choíniks („kwarta”) to nieco więcej niż litr (Obj 6:5, 6).

Wagi. Znaleziska archeologiczne sugerują, że sykl ważył mniej więcej 11,4 g. Na tej podstawie w załączonej tabeli przedstawiono zależności między hebrajskimi miarami wagi oraz ich przybliżone współczesne odpowiedniki.

Greckie słowo lítra uważane jest zwykle za odpowiednik funta rzymskiego (327 g). Mina wymieniana w Chrześcijańskich Pismach Greckich równała się przypuszczalnie 100 drachmom (zob. DRACHMA). Jeśli tak było, to mina grecka ważyła 340 g, a talent grecki — 20,4 kg (zob. MINA; PIENIĄDZE; SYKL; TALENT).

Miary powierzchni. Hebrajczycy określali rozmiary pola ilością ziarna potrzebnego do obsiania go (Kpł 27:16; 1Kl 18:32) bądź powierzchnią, jaką w ciągu dnia można było zaorać zaprzęgiem byków (1Sm 14:14, przyp. w NW).

Miasta należące do jakiegoś narodu lub plemienia całkowicie otoczone terenem będącym własnością innego ludu. Do współczesnych przykładów można zaliczyć Berlin Zachodni, który był otoczony terytorium NRD, oraz posiadłość przekazaną ONZ w środku Nowego Jorku. Część starożytnej Jerozolimy, położonej na terytorium Izraela, była przez cztery stulecia enklawą Jebusytów, dopóki nie zdobył jej Dawid (Joz 15:63; Sdz 1:21; 19:11, 12; 2Sm 5:6-9).