(hebr. ʽec szémen).

Nie ma pewności, o jakie drzewo chodziło. Hebrajskie określenie wskazuje na „tłuste drzewo”, czyli drzewo bogate w olej lub podobną substancję. Przez dłuższy czas uważano, że chodzi o oliwnik wąskolistny (Elaeagnus angustifolia), powszechne w Palestynie drzewko lub krzew o szarozielonych liściach podobnych do drzewa oliwnego. Z jego owoców uzyskuje się olej wyraźnie ustępujący jakością oliwie z oliwek. Drewno oliwnika jest twarde i ma wąskie słoje, więc nadaje się do rzeźbienia, ale zupełnie nie pasuje do opisu „drzewa oleistego” z 1 Królów 6:23, 31-33. Powiedziano tam, że gdy budowano świątynię, wykonano z drewna „drzewa oleistego” dwa cheruby o wysokości 4,5 m, jak również drzwi do Miejsca Najświętszego i odrzwia głównego wejścia do świątyni. Oliwnik wydaje się rośliną zbyt małą, by z jej drewna można było wykonać te elementy.

W Biblii Tysiąclecia oraz Biblii warszawskiej w 1 Królów 6:23 jest mowa o drzewie oliwkowym; niektórzy uważają, że cheruby wykonano z łączonych elementów, gdyż pień oliwki jest dość krótki i nie można z niego uzyskać długich belek. Ale w Nehemiasza 8:15 oliwkę odróżniono od drzewa oleistego, co przemawiałoby przeciw takiej interpretacji.

Dlatego część uczonych opowiada się za sosną alepską (Pinus halepensis), która ich zdaniem mogła być nazywana drzewem oleistym, gdyż otrzymuje się z niej smołę i terpentynę. Ta wysoka sosna należy do najpospolitszych drzew iglastych w Palestynie, a wiele wskazuje na to, że w okolicach Jerozolimy tworzyła kiedyś rozległe lasy. Osiąga wysokość 20 m, ma gładką, szarą korę, jasnozielone igły i czerwonawobrązowe szyszki. Podobno jej drewno jakością dorównuje cedrowi. Drzewo to pasowałoby więc do biblijnego opisu budowy świątyni, ale ze względu na brak wystarczających dowodów hebrajskie określenie oddano w Przekładzie Nowego Świata po prostu jako „drzewo oleiste”.

Gałęzi drzewa oleistego razem z gałęziami oliwki, mirtu i palmy używano w Jerozolimie podczas Święta Szałasów (Neh 8:15). W pewnym proroctwie Izajasza dotyczącym odrodzenia zapowiedziano, że drzewo oleiste wraz z innymi drzewami będzie zdobić pustkowie (Iz 41:19).

Mieszkający w Rzymie chrześcijanin, któremu apostoł Paweł przesłał pozdrowienia (Rz 16:15).

Powszechnie używany przez Hebrajczyków płynny tłuszcz uzyskiwany z oliwek. Najwięcej oliwy dają dojrzałe, czarne oliwki, ale najwyborniejszą otrzymuje się z oliwek jeszcze zielonych, lecz już zaczynających zmieniać kolor. Owoce zebrane z drzewa oczyszczano z liści i gałązek i przenoszono do tłoczni oliwnych.

Oliwa stanowi mniej więcej połowę miąższu dojrzałych oliwek, a jej jakość zależy od sposobu pozyskania. Najlepszą, określaną jako „czysta, wytłoczona oliwa z oliwek [„czysta oliwa z wygniecionych oliwek”, Bp]”, otrzymywano w prosty sposób jeszcze przed dokładnym zmiażdżeniem owoców (Kpł 24:2). Najpierw ubijano je w moździerzu, a czasami deptano nogami (Mi 6:15). Rozgniecione owoce umieszczano następnie w koszach cedzakowych, z których oliwa ściekała do naczyń. Taką czystą oliwę zlewano do glinianych dzbanów, a miąższ poddawano dalszemu tłoczeniu.

Zwykłą oliwę uzyskiwano przez miażdżenie oliwek w moździerzu lub specjalnych młynkach. Wytłoczoną w ten sposób oliwę pozostawiano w glinianych dzbanach lub kadziach, żeby się sklarowała.

Oliwę najgorszego gatunku otrzymywano przez wyciskanie resztek miąższu w specjalnej tłoczni. Takim miąższem napełniano koszyki, które następnie ustawiano między dwoma pionowymi podporami tłoczni. Zawartość koszyków dociskano obciążoną belką, co powodowało wyciśnięcie oliwy z miąższu. Spływała ona kanałami do zbiorników i tam się klarowała — resztki miąższu z wodą osadzały się na dnie, a oliwa wypływała na wierzch. Potem oliwę przelewano do dużych glinianych dzbanów lub odpowiednich zbiorników, gdzie ją przechowywano (por. 2Kn 32:27, 28; zob. TŁOCZNIA).

Symbol dobrobytu. Wzmianka o ‛kadziach tłoczni przepełnionych oliwą’ wskazywała na wielki dobrobyt (Jl 2:24). Udręczony Hiob wzdychał za czasami, gdy dobrze mu się powodziło i ‛skała wypuszczała mu strumienie oliwy’ (Hi 29:1, 2, 6). Jehowa dawał „Jakubowi”, to znaczy Izraelitom, symbolicznie ssać „oliwę ze skały krzemiennej”, czyli najwyraźniej z drzew oliwnych rosnących na skalistym terenie (Pwt 32:9, 13). Mojżesz oznajmił, że Aszer będzie ‛zanurzać swą stopę w oliwie’, co zapowiadało temu plemieniu obfitość pod względem materialnym (Pwt 33:24).

Ważny artykuł handlowy i spożywczy. W Palestynie produkowano duże ilości oliwy, dlatego była ona ważnym artykułem handlowym.