„Ziemia”, do której uciekł Jefte przed swymi przyrodnimi braćmi. Zgromadził tam wokół siebie grupę mężczyzn, a potem jego bracia poprosili, by został ich dowódcą w walce z Ammonitami (Sdz 11:3-11). Jeszcze jedną wzmiankę o Tob może zawierać 2 Samuela 10:6-8 — jeśli słowo Isztob nie jest nazwą własną, lecz oznacza „ludzi z Tob” (zob. Bp, BT, Bw, przyp. w NW). Nie wiadomo dokładnie, gdzie leżało Tob. Często jednak utożsamia się je z okolicami miejscowości At-Tajiba, położonej ok. 60 km na wsch. pd. wsch. od Jeziora Galilejskiego.

(„dobry jest Pan Jah”).

Jeden z Lewitów, których Jehoszafat w trzecim roku swego panowania wysłał do judzkich miast, by uczyli lud prawa Jehowy (2Kn 17:7-9). W tym samym wersecie wymieniono też Adoniasza i Tobijasza, co skłania niektórych uczonych do uznania imienia Tob-Adoniasz za wynik mimowolnego powtórzenia wyrazu przez przepisywacza (tzw. dittografia).

(„dobry jest Jah”).

1. Przodek grupy wygnańców, którzy po powrocie z niewoli nie potrafili ustalić swego rodowodu ani izraelskiego pochodzenia (Ezd 2:1, 59, 60; Neh 7:61, 62).

2. Przeciwnik Nehemiasza. Tobiasz był „sługą”, zapewne jakimś urzędnikiem w służbie króla Persji (Neh 2:19). Zarówno on, jak i jego syn Jehochanan ożenili się z Żydówkami; Tobiasz był ponadto spokrewniony z arcykapłanem Eliaszibem. Wielu Żydów dobrze myślało i mówiło o Tobiaszu, co ten starał się wykorzystać, by podważyć autorytet Nehemiasza (Neh 6:17-19; 13:4).

Gdy Nehemiasz przybył do Jerozolimy, Tobiasz i jego towarzysze zaniepokoili się, że ktoś ‛zabiega o coś dobrego dla Izraela’ (Neh 2:9, 10). Początkowo tylko się naigrawali i wyśmiewali z Żydów (Neh 2:19; 4:3), ale postępy przy odbudowie muru bardzo ich rozzłościły. Jednak różne ich knowania, by zabić Żydów (Neh 4:7-9, 11, 14, 15) albo skłonić Nehemiasza do pogwałcenia świętości świątyni, nie przyniosły skutku (Neh 6:1, 10-13). Nawet po ukończeniu odbudowy murów Tobiasz swą korespondencją ze stronnikami w Jerozolimie próbował zastraszyć Nehemiasza (Neh 6:16-19). Słusznie więc Nehemiasz prosił Jehowę, by pamiętał o wielu niegodziwych czynach Tobiasza i jego sprzymierzeńców (Neh 6:14). Gdy Nehemiasz przybył z Babilonu po raz drugi i zauważył, że jedną z jadalni na dziedzińcu świątyni przeznaczono dla Tobiasza, natychmiast wyrzucił z niej jego rzeczy (Neh 13:4-9).

(„dobry jest Jehowa”).

1. Jeden z Lewitów wysłanych przez Jehoszafata w 934 r. p.n.e. w celu nauczania prawa Jehowy w miastach Judy (2Kn 17:7-9).

2. Jeden z Żydów, od których po powrocie z niewoli babilońskiej wzięto srebro i złoto na sporządzenie korony dla arcykapłana Jeszui (Za 6:10, 11, 14).

Hebrajskie określenie kelí, tłumaczone na „toboły”, ma szerokie zastosowanie. Podstawowe znaczenie tego słowa to prawdopodobnie: „naczynie; pojemnik” (zob. BROŃ, ZBROJA).

„Toboły” zawierające niezbędne rzeczy zabierali ze sobą m.in. żołnierze wyruszający na wojnę, podróżni oraz ludzie udający się na jakieś zgromadzenie daleko od domu (1Sm 10:21, 22; 17:22; 25:9-13). W Izraelu obowiązywała zasada ustalona przez Dawida, że mężczyźni pozostawieni podczas wypraw wojennych przy tobołach mają otrzymywać taki sam dział w łupach, jak uczestniczący w walce (1Sm 30:21-25).

Prorok Jeremiasz radził Egiptowi, by przygotował sobie „toboły na wygnanie”, gdyż na pewno zostanie podbity przez Babilończyków (Jer 46:13, 19). Ezechiel wyniósł z domu w biały dzień „toboły na wygnanie”, co stanowiło element proroctwa zapowiadającego uprowadzenie mieszkańców Jerozolimy do Babilonu (Eze 12:1-4, 7-11).

(„ustalona ilość”).

Miasto na terytorium plemienia Symeona (1Kn 4:24, 32). Jak się wydaje, w Jozuego 19:7 występuje pod nazwą Eter (zob. ETER).

Jeden z przodków Samuela (1Sm 1:1). Prawdopodobnie właśnie on został w Księdze 1 Kronik nazwany imionami Nachat i Toach (1Kn 6:16, 22-28, 34).

Nazwa wymieniona wraz z innymi w opisie położenia miejsca, gdzie Mojżesz na krótko przed śmiercią przemówił do Izraelitów (Pwt 1:1).

Miejsce poza granicami Jerozolimy, gdzie odstępczy Izraelici, wśród nich Achaz i Manasses, przez dłuższy czas składali ofiary z dzieci. W końcu król Jozjasz sprawił, że przestało się nadawać do celów kultowych (2Kl 23:10; 2Kn 28:3; 33:6; Jer 7:31-33; 19:3-14; 32:35). Tofet leżało najprawdopodobniej we wsch. części Doliny Hinnoma, niedaleko Bramy Skorup (Jer 19:2, 6, 14; zob. HINNOMA, DOLINA).

Żydowski badacz Dawid Kimchi (1160?-1235?), komentując 2 Królów 23:10, podał takie oto możliwe wyjaśnienie dotyczące Tofet: „Miejsce, gdzie przeprowadzali swych synów przez (...) [ogień] dla Molocha. Nazwę Tofet tłumaczono tym, że podczas nabożeństw tańczono i grano na tamburynach [hebr. tuppím], aby ojciec nie słyszał krzyków swego syna przeprowadzanego przez ogień i aby serce w nim nie zadrżało i nie zabrał go z powrotem. A miejsce to było w dolinie, która należała do męża imieniem Hinnom, dlatego nazwano ją ‚Doliną Hinnoma’ i ‚Doliną Syna Hinnoma’ (...). A Jozjasz zbezcześcił to miejsce, czyniąc je nieczystym, i wyrzucano tam trupy i wszelką nieczystość, aby nigdy już nie wstąpiło do serca człowieka, żeby przeprowadzać swego syna i swą córkę przez ogień dla Molocha” (Biblia Rabbinica, Jerozolima 1972).

W Izajasza 30:32, 33 powiedziano, że kara, którą Jehowa sprowadzi na Asyrię, „nastąpi przy wtórze tamburynów [hebr. betuppím] i harf (...). Jego Tofet jest bowiem od niedawna uporządkowane (...). Ognia i drewna jest pod dostatkiem. Tchnienie Jehowy płonie przeciwko niemu niczym potok siarki”. Tofet jako miejsce płonące ogniem wyobraża tutaj zagładę, która miała spaść na Asyrię.

1. Syn Gomera, syna Jafeta, a co za tym idzie — prawnuk Noego (Rdz 10:1-3; 1Kn 1:4-6).

2. Potomkowie Togarmy, syna Gomera, oraz zamieszkiwana przez nich kraina. Ezechiel w pieśni żałobnej o Tyrze wspomina, że z Togarmy pochodziły „konie i rumaki oraz muły”, które Tyr kupował za określone dobra (Eze 27:2, 14). Dalej wylicza Togarmę wśród sprzymierzeńców Goga z Magog wywodzących się z „najdalszych stron północy” (Eze 38:6).

Wielu komentatorów łączy Togarmę z Ormianami. Jak głosi tradycja ormiańska, pochodzą oni od „Haika, syna Torgoma”. Starożytni pisarze greccy wspominają, że mieszkańcy Armenii słynęli z koni i mułów.

Król Chamatu. Na wieść o tym, że Dawid pokonał ich wspólnego wroga — Hadadezera, króla Coby — Toi niezwłocznie wyprawił do niego swego syna z powinszowaniami i darami. Dawid uświęcił te przedmioty razem z łupami wojennymi (2Sm 8:9-12; 1Kn 18:9-11).

(„tkanina karmazynowa [szkarłatna]”).

1. Wymieniony na pierwszym miejscu syn Issachara, który wraz z innymi domownikami Jakuba przybył do Egiptu w 1728 r. p.n.e. (Rdz 46:8, 13). Synowie Toli i niektórzy z jego wnuków dali początek ludnym rodom w plemieniu Issachara, znanym pod wspólną nazwą Tolaitów (Lb 26:23; 1Kn 7:1-4).

2. Sędzia w Izraelu, syn Puy. Tola był potomkiem Issachara, ale mieszkał i potem został pogrzebany w górzystym regionie Efraima. Nie zanotowano żadnych zdarzeń z okresu 23 lat jego sędziowania (Sdz 10:1, 2).

Prawdopodobnie inna nazwa miasta Eltolad, należącego do Symeonitów (1Kn 4:24, 29, 31; Joz 15:30; 19:1, 4; zob. ELTOLAD).

(„[od; należący do] Toli”).

Ród w plemieniu Issachara, założony przez Tolę (Lb 26:23; zob. TOLA 1).

(z aram.: „bliźniak”).

Apostoł Jezusa Chrystusa zwany „Bliźniakiem” (Mt 10:3; Mk 3:18; Łk 6:15; Jn 11:16 [Didymos, BT; przyp. w NW]). Dość impulsywnie wyrażał swe uczucia i wątpliwości, ale gdy zostały rozwiane, bez wahania wyznał swą wiarę.

Kiedy Jezus powiedział, że wraca do Judei, aby obudzić Łazarza ze snu śmierci, Tomasz oznajmił: „Chodźmy i my, żeby z nim umrzeć” (Jn 11:16). Ponieważ Judejczycy krótko przedtem próbowali ukamienować Jezusa (Jn 11:7, 8), być może Tomasz chciał w ten sposób zachęcić innych uczniów do towarzyszenia Mistrzowi, nawet gdyby miało to oznaczać, że umrą razem z nim czy Łazarzem.

Potem, gdy Jezus zapowiedział, że odchodzi przygotować apostołom miejsce, Tomasz wyraził wątpliwość, mówiąc: „Panie, nie wiemy, dokąd idziesz. Jakże możemy znać drogę?” (Jn 14:2-6). Podobnie zachował się na wieść o tym, iż Jezus zmartwychwstał, oświadczył bowiem: „Jeśli nie zobaczę na jego rękach śladu gwoździ i nie włożę swego palca w ślad gwoździ, i nie włożę swej ręki w jego bok, na pewno nie uwierzę”. Osiem dni później miał sposobność wprowadzić swe słowa w czyn, gdy Jezus ponownie ukazał się uczniom. Nie wiadomo, czy rzeczywiście dotknął wtedy jego ran, ale niewątpliwie został przekonany, bo zawołał: „Mój Pan i mój Bóg!” Wówczas Chrystus łagodnie go skarcił: „Szczęśliwi, którzy nie widzą, a jednak wierzą” (Jn 20:24-29).

Twardy, krystaliczny minerał (fluorokrzemian glinu), którego przezroczystą odmianę uznaje się za kamień szlachetny. Topaz jest twardszy niż kwarc i często znajduje się go w szczelinach skał granitowych. Może być bezbarwny, ale występuje też w wielu kolorach: białym, żółtym, jasnobrązowym, różowoczerwonym,