czas, żeby narzeczony mógł wnieść ustaloną opłatę lub spełnić określoną służbę. Narzeczeństwo Jakuba trwało siedem lat, podczas których służył za Rachelę, a otrzymał za żonę Leę. Po tygodniu ożenił się także z Rachelą, ale musiał za nią służyć Labanowi dalszych siedem lat (Rdz 29:20-28).

Chrześcijanin powinien dotrzymywać słowa, a w wypadku zaręczyn postępować zgodnie z zasadą podaną przez Jezusa: „Niechże wasze słowo Tak znaczy Tak, wasze Nie — Nie; gdyż co jest ponad to, jest od niegodziwca” (Mt 5:37). Podobnie wyraził się Jakub: „Niech wasze Tak znaczy Tak, a wasze Nie — Nie, abyście nie popadli pod sąd” (Jak 5:12).

Oblubienica Chrystusa. Zbór chrześcijański, będący symbolicznym ciałem Jezusa Chrystusa, jest też jego oblubienicą (Ef 1:22, 23). W dniu Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e. pierwsi członkowie tego grona otrzymali ducha świętego wraz z cudownym darem języków. Przypominał on podarunki dawane z okazji zaręczyn, a dla duchowej oblubienicy Chrystusa stał się „zadatkiem (...) dziedzictwa, aby na podstawie okupu nastąpiło uwolnienie tego, co jest własnością Boga, ku jego chwalebnej sławie” (Ef 1:13, 14). Apostoł Paweł oznajmił, że chrześcijanie, których zapoznał z prawdą o Synu Bożym, zostali przyrzeczeni Chrystusowi w małżeństwo, i nawoływał ich, żeby byli niczym nieskalanie czysta dziewica (2Ko 11:2, 3). Przebywające na ziemi osoby „zaręczone” z Chrystusem są zaproszone na wieczerzę zaślubin Baranka (Obj 19:9).

Kierowanie, administrowanie, sprawowanie nadzoru z myślą o wywiązaniu się z jakiegoś obowiązku albo osiągnięciu zamierzonego celu.

Hebrajskie słowo pekuddáh, oddane w 1 Kronik 26:30 przez „zarządzanie”, wywodzi się od rdzenia pakád, oznaczającego „nawiedzić; zwrócić na coś uwagę” (Rut 1:6, przyp. w NW; por. BT). Bywa także tłumaczone na „opieka” lub „nadzór” (2Kn 24:11; Lb 3:32; por. 2Kl 11:18, przyp. w NW; zob. NADZORCA).

Na początku dziejów ludzkości Bóg upoważnił doskonałego człowieka do opiekowania się ziemią i podporządkowania sobie mieszkających na niej stworzeń (Rdz 1:26-28). Po buncie ludzi, zwłaszcza od czasu potopu, rozwinął się i upowszechnił patriarchalny system zarządzania. Regulował sprawy rodzin i ich własności oraz narzucał pewne normy zachowania.

Podczas 40-letniej wędrówki po pustkowiu zarządzanie narodem izraelskim, zgodnie z wolą Bożą, spoczywało w rękach Mojżesza, który dał pod tym względem piękny przykład m.in. dlatego, że część władzy przekazał godnym zaufania podwładnym (Wj 18:19-26). Sprawami kapłanów zarządzał głównie arcykapłan (Lb 3:5-10), chociaż innym kapłanom powierzano nadzór nad pewnymi działami służby (Lb 3:25, 26, 30-32, 36, 37; 4:16). Po wkroczeniu Izraelitów do Ziemi Obiecanej narodem zarządzali sędziowie, wspierani przez Boga (Sdz 2:16, 18; Rut 1:1).

Po ustanowieniu królestwa izraelskiego rozwinął się pełniejszy system zarządzania. W czasach Dawida istniała rozbudowana administracja, którą w całym kraju reprezentowali różni zarządcy, a część z nich podlegała bezpośrednio królowi (1Kn 26:29-32; 27:1, 16-22, 25-34). Wtedy też zreorganizowano służbę kapłańską: wyznaczono nadzorców prac w przybytku, urzędników i sędziów, odźwiernych, śpiewaków i muzyków, a prócz tego utworzono 24 oddziały kapłańskie do usługiwania w przybytku (1Kn 23:1-5; 24:1-19). Salomon jeszcze bardziej rozbudował administrację i sprawnie pokierował budową świątyni (1Kl 4:1-7, 26, 27; 5:13-18).

Złożone systemy zarządzania ukształtowały się także w innych państwach, o czym świadczy lista grup urzędników zgromadzonych przez króla Nebukadneccara z okazji wzniesienia złotego posągu (Dn 3:2, 3). Daniel został ‛ustanowiony władcą’ (z aram. szelét) nad prowincją babilońską, a „zarządzanie” nią (aram. ʽawidáh) powierzono Szadrachowi, Meszachowi i Abed-Negowi, którzy podlegali Danielowi (Dn 2:48, 49).

W Chrześcijańskich Pismach Greckich wielokrotnie omówiono sprawę robienia właściwego użytku z otrzymanej władzy oraz odpowiedzialności ciążącej na tych, którym wśród ludu Bożego powierzono nadzór nad wprowadzaniem w życie wyraźnej woli Stwórcy; często wspomina się przy tym o szafarzach i nadzorcach (Łk 16:2-4; 1Ko 9:17; Ef 3:2; Kol 1:25; Tyt 1:7). Są oni odpowiedzialni przede wszystkim przed Bogiem (Ps 109:8; Dz 1:20), ale stale muszą też pamiętać o potrzebach tych, którym usługują w ramach takiego systemu zarządzania (1Pt 4:10; zob. SZAFARZ).

Czym jest „zarządzanie”, które Bóg wprowadził w roku 33 n.e.?

Bóg w swej niezasłużonej życzliwości powziął zamierzenie związane z „zarządzaniem [gr. oikonomían, dosł. „zarządzanie domem”] przy pełnej granicy wyznaczonych czasów, mianowicie aby znowu zebrać wszystko razem w Chrystusie — to, co w niebiosach, i to, co na ziemi” (Ef 1:10; por. Łk 12:42, przyp. w NW). Wspomniane „zarządzanie”, czyli sposób kierowania sprawami, wprowadzone przez Boga w dniu Pięćdziesiątnicy 33 r. n.e., ma na celu zjednoczenie wszystkich Jego rozumnych stworzeń. Pierwszym etapem Bożego „zarządzania” jest zebranie na nowo „tego, co w niebiosach”, czyli przygotowanie zboru dziedziców Królestwa, którzy mają żyć w niebie i których duchowym Zwierzchnikiem jest Jezus Chrystus (Rz 8:16, 17; Ef 1:11; 1Pt 1:4). Drugim etapem omawianego „zarządzania” jest zgromadzenie na nowo „tego, co na ziemi” — przygotowanie ludzi, którzy mają żyć w ziemskim raju (Jn 10:16; Obj 7:9, 10; 21:3, 4).

Zaczajenie się w celu dokonania niespodziewanej napaści. Trzy hebrajskie słowa tłumaczone na „zasadzkę” (ʼérew, ʼòrew i maʼaráw) pochodzą od rdzenia ʼaráw, oznaczającego „czaić się; czyhać” (Sdz 9:32; Hi 37:8; Ps 10:8; Jer 9:8). Podobnie grecki odpowiednik słowa „zasadzka” (enédra) jest spokrewniony z czasownikiem enedreúo, który znaczy „czyhać” (Dz 23:21; 25:3).

Jozue urządził sprytną zasadzkę przeciwko Aj — 5000 mężczyzn posłał w nocy na zach. od miasta, a główne siły rozmieścił na pn. od niego. Następnego ranka upozorował porażkę, by odciągnąć obrońców od miasta, co pozwoliło je zdobyć ludziom czatującym w zasadzce (Joz 8:2-21). Zasadzkami posłużono się również w sporze między właścicielami ziemskimi z Szechem a Abimelechem, synem Gedeona (Sdz 9:25, 31-45). Filistyni zastawiali zasadzki na Samsona (Sdz 16:1-12). Saul zaczaił się na Amaleka; później oskarżył Dawida, że na niego czyhał (1Sm 15:5; 22:8). W Biblii wymieniono ponadto zasadzki zastawione przez Izraelitów w walce z plemieniem Beniamina (Sdz 20:29-44), nieudaną zasadzkę Jeroboama przeciw Judzie (2Kn 13:13-19), tę, która wywołała zamieszanie wśród najeźdźców na Judę za czasów Jehoszafata (2Kn 20:22, 23), zasadzki związane z upadkiem Jerozolimy (Lam 4:19) oraz zasadzkę przeciw Babilonowi, przygotowaną z polecenia Jehowy (Jer 51:12). Podczas powrotu żydowskich wygnańców z niewoli Jehowa zapewniał im ochronę przed zasadzkami (Ezd 8:31; zob. WOJNA).

Hebrajski rzeczownik ʼérew, oznaczający „zasadzkę”, występuje w opisach taktyki łowieckiej (Hi 37:8; 38:40). Natomiast czasownika ʼaráw użyto w znaczeniu przenośnym, w odniesieniu do prostytutki czyhającej na mężczyzn (Prz 7:12; 23:28) oraz do sposobu działania niegodziwców wobec niewinnych i prawych (Ps 10:9; Prz 1:11, 18; 12:6; 24:15; Mi 7:2; por. Hi 31:9). Izraelita, który czyhał na swą ofiarę i zadał jej śmiertelny cios, był skazywany na karę śmierci (Pwt 19:11, 12).

Ponad 40 Żydów ‛zobowiązało się pod klątwą’, że urządzą zasadzkę i zabiją apostoła Pawła, ale jego siostrzeniec udaremnił ten zamiar (Dz 23:12-35).

Zobacz UBIÓR.

Przedmiot należący do dłużnika, np. pierścień albo szata, oddany wierzycielowi jako gwarancja przyszłej spłaty długu. Przepisy Prawa Mojżeszowego dotyczące zastawu chroniły interesy zubożałych i bezbronnych członków narodu. Pokazywały, że Bóg rozumie trudną sytuację wdów i biednych. W związku z zastawem używa się dwóch hebrajskich czasowników: chawál i ʽawát oraz spokrewnionych z nimi rzeczowników.

Jeśli jakiś ubogi oddał w zastaw swoją szatę wierzchnią, wierzycielowi nie wolno było zatrzymać jej na noc (Wj 22:26, 27; Pwt 24:12, 13). Biedak zapewne okrywał się tą szatą w nocy i gdyby jej nie miał, byłoby mu zimno. Nieprzestrzeganie tego prawa świadczyło o chciwości i bezduszności (Hi 22:6; 24:9). W okresie odstępstwa Izraela niektórzy jednak nie tylko brali w zastaw szaty ubogich, ale nawet używali ich podczas bałwochwalczych uczt (Am 2:8).

W Ezechiela 18:10-13 niezwracanie zastawu zaliczono — na równi z dokonywaniem napadów i przelewaniem krwi — do czynów, za które zatwardziały grzesznik zasługuje na śmierć. Natomiast niegodziwy, który odwrócił się od swoich grzechów, m.in. zwracając zastaw, miał ‛pozostać przy życiu’ (Eze 33:14-16). W zastaw nie wolno było także brać żaren ani ich górnego kamienia, gdyż chleb zazwyczaj wypiekano codziennie, a pozbawienie kogoś narzędzi niezbędnych do zmielenia ziarna mogłoby oznaczać zabranie „duszy”, czyli życia (Pwt 24:6).

Szczególną ochroną otoczono wdowy, gdyż często nie miały one nikogo, kto by je bronił lub im pomagał. Prawo w ogóle nie pozwalało brać w zastaw szaty wdowy (Pwt 24:17; por. Hi 24:3).

Nie można było również wejść do czyjegoś domu, żeby zabrać zastaw. Dłużnik musiał sam wynieść go wierzycielowi (Pwt 24:10, 11). Zapewniało to nietykalność domu i pozwalało dłużnikowi zachować godność osobistą, gdyż wierzyciel nie mógł nieproszony wtargnąć do jego mieszkania. W ten sposób prawo dotyczące zastawu nie tylko zachęcało do okazywania szczodrości i współczucia