rodziców i żony, a później także jego syna Jakuba (Rdz 26:34, 35; 27:46; 28:1-5; 35:27-29; 49:29-32).

Znaczenie innych wzmianek o Izaaku. W całej Biblii wiele razy wymieniono Izaaka w znanym wyrażeniu: „Abraham, Izaak i Jakub”. Czasami Jehowa jest nazywany Bogiem, którego czcili i któremu służyli ci patriarchowie (Wj 3:6, 16; 4:5; Mt 22:32; Dz 3:13). Niekiedy chodzi o przymierze, jakie zawarł z nimi Jehowa (Wj 2:24; Pwt 29:13; 2Kl 13:23). Również Jezus użył tego wyrażenia w sensie symbolicznym (Mt 8:11). W jednym fragmencie wymieniono patriarchę Izaaka w hebrajskim paralelizmie razem z Izraelem, narodem jego potomków (Am 7:9, 16).

Izaak jako potomek Abrahama wyobrażał Chrystusa, który przyniesie wiecznotrwałe błogosławieństwa. Na ten temat powiedziano: „Obietnice oznajmiono Abrahamowi i jego potomkowi. Nie mówi: ‚I potomkom’, jak o wielu, lecz jak o jednym: ‚I twemu potomkowi’, którym jest Chrystus”. W szerszym ujęciu Izaak wyobrażał też tych, którzy ‛należą do Chrystusa’ i rzeczywiście są „potomstwem Abrahama, dziedzicami według obietnicy” (Gal 3:16, 29). Poza tym dwaj bracia Izaak i Ismael oraz ich matki stanowili pewien „symboliczny dramat”. Cieleśni Izraelici (podobnie jak Ismael) urodzili się „istotnie według ciała”, natomiast członkowie Izraela duchowego są „dziećmi związanymi z obietnicą, tak samo jak Izaak” (Gal 4:21-31).

Izaaka wymieniono też w „wielkim obłoku świadków”, gdyż on również oczekiwał „miasta mającego rzeczywiste fundamenty, którego budowniczym i twórcą jest Bóg” (Heb 11:9, 10, 13-16, 20; 12:1).

(„wybawienie przez Jehowę”).

Prorok, syn Amoca (nie należy mylić z prorokiem Amosem). Pełnił służbę w Judzie i Jerozolimie za dni królów judzkich: Uzzjasza, Jotama, Achaza i Ezechiasza (Iz 1:1). W północnym królestwie Izraela (które upadło w 740 r. p.n.e., za życia Izajasza) panowali Pekach i Hoszea. W tym samym czasie prorokowali Micheasz, Ozeasz i Oded. Izajasz najprawdopodobniej zaczął swą służbę po Ozeaszu, a przed Micheaszem (2Kn 28:9; Oz 1:1; Mi 1:1).

W okresie prorockiej służby Izajasza, zwłaszcza za rządów Achaza, królestwo judzkie znajdowało się w opłakanym stanie moralnym. Zarówno książęta, jak i lud stale się buntowali, toteż z punktu widzenia Jehowy naród miał chorą głowę i chore serce. Jego przywódców nazwano „dyktatorskimi władcami Sodomy”, a ich poddanych przyrównano do „ludu Gomory” (Iz 1:2-10). Jehowa z góry zapowiedział Izajaszowi, iż nie będą mieć uszu skorych do słuchania. Oświadczył, że taka sytuacja utrzyma się dopóty, dopóki kraj nie obróci się w ruinę, i że tylko „dziesiąta część” — „święte potomstwo” — zostanie zachowana niczym pień okazałego drzewa. Prorocza działalność Izajasza na pewno pocieszyła tę małą grupkę i wzmocniła jej wiarę, nawet jeśli reszta narodu nie chciała go słuchać (Iz 6:1-13).

Chociaż Izajasz koncentrował się na Judzie, wypowiadał też proroctwa o Izraelu i okolicznych narodach, które miały wpływ na sytuację i dzieje jego kraju. Usługiwał jako prorok bardzo długo, zaczął bowiem najpóźniej w 778 r. p.n.e., gdy umarł król Uzzjasz, a kontynuował swą działalność jeszcze jakiś czas po 14 roku rządów Ezechiasza (732 p.n.e.) (Iz 36:1, 2; 37:37, 38).

Rodzina Izajasza. Izajasz był żonaty. Jego żonę nazwano „prorokinią” (Iz 8:3), co zdaje się oznaczać więcej niż tylko żonę proroka. Najprawdopodobniej otrzymała jakieś prorocze zadanie od Jehowy — tak jak Debora w czasach sędziów i jak Chulda za panowania Jozjasza (Sdz 4:4; 2Kl 22:14).

Biblia podaje imiona dwóch synów Izajasza, danych mu jako ‛znaki i cuda w Izraelu’ (Iz 8:18). Szear-Jaszub był za panowania Achaza na tyle duży, by towarzyszyć ojcu, gdy ten przekazywał królowi pewne orędzie. Imię Szear-Jaszub znaczy „tylko ostatek powróci”. Miało ono znaczenie prorocze, gdyż potwierdzało, że upadek królestwa Judy, wygnanie jego mieszkańców i powrót nielicznego ostatka były tak samo pewne jak to, iż synowi Izajasza nadano takie właśnie imię (Iz 7:3; 10:20-23). Ów niewielki ostatek powrócił w 537 r. p.n.e., gdy król Persji Cyrus wydał dekret kończący 70-letnią niewolę babilońską (2Kn 36:22, 23; Ezd 1:1; 2:1, 2).

Drugiemu synowi Izajasza nadano imię jeszcze przed poczęciem, zapisano je na tabliczce i potwierdzono przez wiarogodnych świadków. Całą sprawę najwyraźniej utrzymywano w tajemnicy aż do rozwiązania, kiedy świadkowie mogli wystąpić i potwierdzić, że prorok przepowiedział narodziny tego syna, a więc mają one znaczenie prorocze. Zgodnie z poleceniem Bożym nadano mu imię Maher-Szalal-Chasz-Baz, czyli „Pośpiesz się, łupie! [lub „Śpiesząc się do łupu”] Przyszedł szybko, by grabić”. Zapowiedziano, że zanim chłopiec nauczy się wołać „Mój ojcze!” i „Moja matko!”, Judzie przestanie grozić spisek zawiązany przez Syrię i dziesięcioplemienne królestwo Izraela (Iz 8:1-4).

Proroctwo wskazywało, iż Juda zostanie wybawiona w krótkim czasie — i rzeczywiście tak się stało, gdy Asyria przerwała wyprawę przeciwko Judzie podjętą przez Recina z Syrii i Pekacha z Izraela. Asyryjczycy zdobyli Damaszek, a potem w 740 r. p.n.e. spustoszyli i złupili królestwo Izraela — dokładnie tak, jak proroczo zapowiadało imię syna Izajasza (2Kl 16:5-9; 17:1-6). Niestety, król Achaz nie polegał na Jehowie, lecz próbował odwrócić zagrożenie ze strony Syrii oraz Izraela, szukając ochrony u króla Asyrii, któremu posłał łapówkę. Dlatego Jehowa pozwolił, żeby Asyria zagroziła również Judzie, a nawet — zgodnie z ostrzeżeniem Izajasza — zalała ją aż po Jerozolimę (Iz 7:17-20).

Izajasz wielokrotnie mówił o ‛znakach’, które miał dać Jehowa, a do których należało jego dwóch synów, a raz nawet sam prorok. Jehowa polecił mu, by chodził nago i boso przez trzy lata, stanowiąc znak i proroczą zapowiedź przeciwko Egiptowi i Etiopii, które miały zostać uprowadzone w niewolę przez króla Asyrii (Iz 20:1-6; por. Iz 7:11, 14; 19:20; 37:30; 38:7, 22; 55:13; 66:19).

Proroctwa o wygnaniu i odrodzeniu. Izajasz miał też zaszczyt przepowiedzieć, że to nie Asyria, lecz Babilon strąci z tronu królów Judy i zburzy Jerozolimę (Iz 39:6, 7). Kiedy Asyria zalała Judę „aż do szyi”, Izajasz przekazał królowi Ezechiaszowi pocieszającą wiadomość, iż armia nieprzyjacielska nie wejdzie do miasta (Iz 8:7, 8). Jehowa dotrzymał słowa i posłał swego anioła, który ocalił Jerozolimę, wytracając 185 000 ‛dzielnych mocarzy i wodzów’ asyryjskich (2Kn 32:21).

Niewątpliwie największą radość sprawiło Izajaszowi to, że Jehowa pozwolił mu wypowiedzieć i zapisać wiele proroctw o odrodzeniu jego ukochanej Jerozolimy. Chociaż Jehowa miał dopuścić do tego, by zbuntowany lud został uprowadzony na wygnanie do Babilonii, z czasem zamierzał ją osądzić za złośliwie wyrządzone krzywdy i za zamiar zatrzymania Jego ludu w niewoli na zawsze. Część proroctw Izajasza mówi o Bożym wyroku na Babilon, który miał się stać opustoszałą, nigdy nieodbudowaną ruiną (Iz 45:1, 2; rozdz. 13, 14, 46-48).

Proroctwa o odrodzeniu, rozsiane po całej Księdze Izajasza, wysławiają niezasłużoną życzliwość i miłosierdzie okazywane przez Jehowę Jego ludowi i całej ludzkości. Przepowiadają czasy, gdy Jehowa niesłychanie wywyższy Jerozolimę, otoczy ją chwałą wobec wszystkich narodów i uczyni dla nich błogosławieństwem. Jerozolima rzeczywiście została odbudowana i zaszczycona obecnością Mesjasza, który „na życie i nieskażoność rzucił światło przez dobrą nowinę” (2Tm 1:10). A w przyszłości miało nastąpić większe i jeszcze wspanialsze odrodzenie Jerozolimy (Rz 15:4; 1Ko 10:11; Gal 4:25, 26).

Rezultaty działalności Izajasza. Izajasz spisał nie tylko księgę biblijną nazwaną od jego imienia, lecz chyba też przynajmniej jedną relację historyczną, ‛sprawy króla Uzzjasza’, którą niewątpliwie włączono do oficjalnych kronik państwowych (2Kn 26:22). Wiernie wywiązując się z proroczego zadania zleconego mu przez Jehowę, miał ogromny wpływ na dzieje swego narodu, zwłaszcza gdy udzielał rad i wskazówek prawemu królowi Ezechiaszowi. Wiele proroctw Izajasza ma także większe spełnienie, gdyż dotyczy Mesjasza i jego Królestwa. Na Księgę Izajasza wielokrotnie powołują się pisarze Chrześcijańskich Pism Greckich. Bardzo często odnoszą jego proroctwa do Jezusa Chrystusa lub wskazują, jak się spełniły za ich czasów.

Księga ta wspaniale wywyższa Jehowę, którego 25 razy nazywa „Świętym Izraela”. Niedwuznacznie wskazuje też, że lud Boży zostanie wyzwolony przez Pomazańca Jehowy, czyli Mesjasza.

Już w pierwszym wersecie powiedziano, że Księga Izajasza to „wizja dotycząca Judy i Jerozolimy, oglądana przez Izajasza, syna Amoca”. A zatem nawet zawarte w niej proroctwa o różnych narodach nie mogą być traktowane jako oderwane wypowiedzi na temat tych państw. Przeciwnie, wszystkie te orędzia miały bezpośredni związek z Judą i Jerozolimą.

Tło historyczne. Jak wynika z Izajasza 1:1, prorok otrzymywał wizje za dni królów judzkich: Uzzjasza, Jotama, Achaza i Ezechiasza. W okresie tym sytuacja międzynarodowa była niezwykle napięta, a mieszkańcy Judy znajdowali się pod przemożnym wpływem fałszywych poglądów religijnych. Na początku służby Izajasza umarł król Uzzjasz, dotknięty trądem za zuchwałe wkroczenie w kompetencje kapłanów (2Kn 26:16, 19-21). Wprawdzie syn Uzzjasza, Jotam, czynił to, co słuszne, ale „lud wciąż jeszcze postępował zgubnie” (2Kn 27:2; 2Kl 15:34).

Następnym królem był Achaz, który przez 16 lat dawał poddanym zły przykład, gdyż praktykował kult Baala, obejmujący ofiary z ludzi. W tym czasie „rażąco sprzeniewierzano się Jehowie” (2Kn 28:1-4, 19). Właśnie wtedy sprzymierzeni królowie Syrii oraz Izraela oblegli Jerozolimę, a Achaz wbrew radzie proroka Izajasza poprosił o pomoc wojskową Tiglat-Pilesera III, króla Asyrii (2Kl 16:5-8; Iz 7:1-12). W ten sposób ‛uczynił ciało swoim ramieniem, a jego serce odwróciło się od Jehowy’ (Jer 17:5). Asyria zgodziła się na sojusz, ale rzecz jasna była zainteresowana głównie poszerzeniem sfery swych wpływów. Jej wojska zdobyły Damaszek, stolicę Syrii, i najwyraźniej uprowadziły w niewolę odstępczych Izraelitów mieszkających na wsch. od Jordanu (1Kn 5:26).