(hebr. cewijáh, cewí [samiec]; cewaʼáh, cawáʼ [samiec]; gr. dorkás).

Zwierzę z podrodziny antylop, zwinne, o smukłej, drobnej budowie. Starożytni Hebrajczycy zapewne znali gazelę dorkas (Gazella dorcas), występującą na Półwyspie Arabskim, w Egipcie, Palestynie i Syrii. Zwierzę to osiąga ok. 1 m długości i 60 cm wysokości w kłębie. Zarówno samiec, jak i samica ma zagięte lirowato, karbowane rogi o długości do 30 cm. Gazele dorkas mają sierść krótką, gładką, o ubarwieniu jasnobrązowym na grzbiecie, a białym na brzuchu oraz tylnych nogach. Na pysku widać ciemne i jasne pasy. Izraelici mogli też znać nieco większą gazelę o ciemniejszej, płowej sierści, zwaną arielem (Gazella arabica) (ILUSTRACJA, t. 2, s. 955).

Pismo Święte nawiązuje do zwinności gazeli — jednego z najszybszych ssaków (PnP 2:17; 8:14). Do gazeli przyrównano szybkonogiego Asahela, brata Joaba, oraz pewnych Gadytów (2Sm 2:18; 1Kn 12:8). Ponadto przepowiedziano, że po upadku Babilonu jego cudzoziemscy zwolennicy uciekną do swych krain niczym gazele (Iz 13:14). Gazelę podano też jako przykład, gdy zachęcano do szybkiego działania, pozwalającego uniknąć schwytania w pułapkę (Prz 6:5).

Wzmianki o gazelach w obrazowych opisach z Pieśni nad Pieśniami zapewne nawiązują do pięknego wyglądu tych zwierząt (2:9; 4:5; 7:3). Szulamitka zaprzysięgła córki jerozolimskie właśnie na gazele, czyli na wszystko, co piękne i pełne wdzięku (PnP 2:7; 3:5).

Prawo Mojżeszowe zezwalało Izraelitom spożywać mięso z gazeli (Pwt 12:15, 22; 14:4, 5; 15:22). Regularnie dostarczano je na suto zastawiany stół Salomona (1Kl 4:22, 23).

(„postrzygacz”).

W 1 Kronik 2:46 napisano, że Efa, nałożnica Kaleba, urodziła Charana, Mocę i Gazeza, a Charan „został ojcem Gazeza”. Mogło więc być dwóch Gazezów, z których jeden był synem, a drugi wnukiem Kaleba. Jeśli jednak zdanie „Charan zaś został ojcem Gazeza” ma po prostu wyjaśnić, że wspomniany wcześniej Gazez nie jest synem Kaleba, ale jego wnukiem, oznaczałoby to, że był tylko jeden mężczyzna o tym imieniu — syn Charana.

(prawdopodobnie od rdzenia oznaczającego: „ciąć”).

Przodek pewnych netynejczyków, którzy powrócili z niewoli babilońskiej razem z Zerubbabelem (Ezd 2:1, 2, 43, 48; Neh 7:46, 51).

Wodochłonny, mocny i elastyczny szkielet pewnych zwierząt wodnych licznie występujących m.in. we wsch. części Morza Śródziemnego. Gąbki prawdopodobnie pozyskiwano kiedyś tak, jak to czasami robi się także dzisiaj — nurkowie ręcznie odrywali zwierzęta od podwodnych skał. Gdy ciało zwierzęcia uległo rozkładowi, gąbkę dokładnie myto, aż pozostawał czysty szkielet.

Ze względu na zdolność wchłaniania i oddawania cieczy gąbki były dawniej cennym artykułem handlowym. Kiedy Jezus Chrystus wisiał na palu męki, podano mu na końcu trzciny gąbkę nasączoną kwaśnym winem (Mt 27:48; Mk 15:36; Jn 19:29).

(hebr. gazám).

Larwa motyla. Przypuszcza się, że hebrajski wyraz gazám pochodzi od rdzenia oznaczającego „ciąć”. Chmara gąsienic, podobnie jak szarańczy, dosłownie tnie liście kawałek po kawałku, aż ogołoci roślinę z zielonych części (Jl 1:4; 2:25; Am 4:9). Choć tradycyjnie przyjmuje się, że hebrajski termin gazám określa szarańczę, tłumacze Septuaginty użyli greckiego słowa kámpe, czyli „gąsienica”. Także bibliści L. Koehler i W. Baumgartner opowiadają się za tłumaczeniem wyrazu gazám na „gąsienica” (Lexicon in Veteris Testamenti Libros, Lejda 1958, s. 178). Tak właśnie przetłumaczono go w Joela 1:4 i 2:25 w różnych polskich przekładach, np. w Biblii warszawskiej i Przekładzie Nowego Świata, a w Biblii Tysiąclecia po prostu dokonano transkrypcji.

Gąsienice żywią się prawie wyłącznie roślinnością. Mają nienasycony apetyt — niektóre potrafią w ciągu dnia zjeść dwa razy więcej, niż ważą. Dlatego gdy jest ich dużo, sieją wśród roślin niemałe spustoszenie.

(„wzgórze”).

Miasto plemienia Beniamina przekazane Kehatytom; jedno z 13 miast kapłańskich (Joz 18:21, 24; 21:17, 19; 1Kn 6:54, 60). Geba leżała zapewne przy pn. granicy królestwa Judy, dlatego używano wyrażenia „od Geby aż po Beer-Szebę” (2Kl 23:8). To starożytne miasto na ogół utożsamia się z wioską Dżabaʽ, usytuowaną prawie 9 km na pn. pn. wsch. od Wzgórza Świątynnego w Jerozolimie. Głęboka dolina oddziela tę wioskę od miejsca, gdzie prawdopodobnie znajdowało się starożytne Michmasz. W dolinie tej są dwa wzgórza o stromych ścianach skalnych. Być może odpowiadają one ‛zębom skalnym’ Bocec i Sene, z których jeden był „zwrócony w stronę Michmasz”, a drugi „w stronę Geby” (1Sm 14:4, 5).

Geba należy do miast wymienionych w związku z wyprawą Saula przeciw Filistynom. Najwyraźniej na polecenie swego ojca, Saula, Jonatan pobił „załogę filistyńską”, która była w Gebie (1Sm 13:3, 4). W odpowiedzi na to Filistyni zgromadzili wielkie siły w Michmasz. Wówczas wielu