to góra szczytów. Czemuż wy, góry szczytów, z zawiścią patrzycie na górę, której Bóg zapragnął dla siebie, by na niej mieszkać? Doprawdy, Jehowa będzie tam przebywał zawsze. (...) Jehowa przybył z Synaju [gdzie po raz pierwszy objawił swą obecność całemu narodowi izraelskiemu] do miejsca świętego” (Ps 68:15-17). Górzysty region Baszanu to zapewne masyw Hauranu (Dżabal ad-Duruz), do którego odnoszą się określenia „góra Boża” i „góra szczytów”. Chociaż Syjon jest o wiele niższy niż Hauran, Jehowa wybrał na swą siedzibę właśnie to mniej wyróżniające się miejsce.

Z czasem określenie „Syjon” objęło także teren świątyni wybudowanej na górze Moria i w ten sposób Syjon pozostał świętą górą Bożą (Iz 8:18; 18:7; 24:23; Jl 3:17). Ponieważ świątynia Jehowy stała w Jerozolimie, również to miasto nazywano Jego „świętą górą” (Iz 66:20; Dn 9:16, 20). Być może właśnie o spoglądaniu podczas modlitwy w stronę gór Jerozolimy myślał psalmista, gdy napisał: „Wzniosę oczy ku górom. Skąd nadejdzie moja pomoc? Pomoc moja jest od Jehowy” (Ps 121:1, 2; por. Ps 3:4; 1Kl 8:30, 44, 45; Dn 6:10).

W proroctwie z Izajasza 2:2,3 oraz Micheasza 4:1, 2 zwrócono uwagę na czas, gdy „góra domu Jehowy będzie utwierdzona ponad szczytem gór i wyniesiona ponad wzgórza”, tak iż będą do niej tłumnie napływać ludzie ze wszystkich narodów. Okoliczność, że „góra domu Jehowy” miała przerastać inne góry i wzgórza, wskazuje na wywyższenie prawdziwego wielbienia, gdyż w starożytności na górach i wzgórzach praktykowano bałwochwalstwo i stawiano przybytki fałszywych bogów (Pwt 12:2; Jer 3:6; Eze 18:6, 11, 15; Oz 4:13).

Słowa te pierwotnie spełniły się między r. 29 a 70 n.e., gdy pod koniec dni żydowskiego systemu rzeczy wielbienie Jehowy zostało wywyższone ponad kult fałszywych pogańskich bogów. Król Jezus Chrystus ‛zrobił wyłom’, wynosząc czyste wielbienie na zaszczytne miejsce, a za nim podążył najpierw ostatek Izraelitów, później zaś ludzie ze wszystkich narodów (Iz 2:2; Mi 2:13; Dz 10:34, 35). Ostateczne spełnienie tego proroctwa następuje pod koniec dni obecnego systemu rzeczy, gdy wielbienie Jehowy jest wywyższone pod niebiosa. Król Jezus Chrystus przywiódł do czystego wielbienia ostatek Izraela duchowego, do którego dołączyła wielka rzesza ze wszystkich narodów (Obj 7:9).

Przeciwności. Czasami góry wyobrażają przeciwności. Do gór przyrównano np. przeszkody, które utrudniały Izraelitom powrót z niewoli babilońskiej, a w późniejszym czasie opóźniały odbudowę świątyni (Iz 40:1-4; Za 4:7). Dzięki wierze można pokonać takie trudności przypominające góry, a gdyby było to wolą Bożą, nawet przesuwać prawdziwe góry (Mt 17:20; 21:21; Mk 11:23; 1Ko 13:2).

Stabilność, trwałość lub wzniosłość. Góry są przedstawiane jako coś stabilnego i trwałego (Iz 54:10; Hab 3:6; por. Ps 46:2). Kiedy więc psalmista przyrównał prawość Jehowy do „gór Bożych” (Ps 36:6), chciał zapewne podkreślić, że jest niewzruszona lub że tak jak wzniosłe góry daleko przewyższa prawość człowieka (por. Iz 55:8, 9). W związku z wylaniem siódmej czaszy gniewu Bożego powiedziano w Objawieniu 16:20, iż „gór nie znaleziono”. A zatem przed gniewem Boga nie ujdzie nawet coś tak wzniosłego jak góry (por. Jer 4:23-26).

Góry się radują i wysławiają Jehowę. Kiedy Jehowa spogląda przychylnie na swój lud, korzysta na tym cały kraj. Zbocza górskie nie będą już zaniedbane, jak gdyby obchodziły żałobę po spustoszeniu lub pladze, przeciwnie — będą zagospodarowane i uprawiane. Dlatego, mówiąc symbolicznie, góry „radośnie wołają”, a ich piękno i obfite plony przysparzają chwały Jehowie (Ps 98:8; 148:7-9; por. Iz 44:23; 49:13; 55:12, 13; Eze 36:1-12).

(hebr. szafán).

To hebrajskie słowo bywa też tłumaczone jako „świstak” (BT, Bw), „królik” (Bg) i „jeż” (Wk). Góralek przypomina nieco dużego królika, ale ma małe, okrągłe uszy, krótkie nogi i w zasadzie nie ma ogona. Pod palcami ma miękkie poduszeczki. Góralki żyją na terenach skalistych obfitujących w jamy i rozpadliny, gdzie szybko się chowają w razie najmniejszych nawet oznak niebezpieczeństwa. Góralek jest z natury bardzo bojaźliwy, ale gdy nie ma którędy uciec, potrafi dotkliwie pokąsać swymi siekaczami. Zwierzęta te są roślinożerne. Gatunek wspomniany w Biblii to najwyraźniej Procavia syriaca.

Niektórzy kwestionują biblijną wypowiedź, iż góralek przeżuwa pokarm, ale nie ma rozdzielonego kopyta (Kpł 11:5; Pwt 14:7). Jednak zoolog Hubert Hendrichs, który obserwował góralki w ogrodzie zoologicznym Hellabrunn niedaleko Monachium, zauważył u tych zwierząt osobliwe ruchy wskazujące na przeżuwanie i połykanie. Odkrył, że góralki naprawdę przeżuwają pokarm od 25 do 50 minut dziennie, zwykle w nocy. W niemieckiej gazecie Stuttgarter Zeitung z dnia 12 marca 1966 napisano w związku z tym odkryciem: „Chociaż w ogólnie przyjętej zoologii fakt ten był do tej pory nieznany, nie jest to zupełna nowość. Informacje o tym można znaleźć (...) w 11 rozdziale Księgi 3 Mojżeszowej”.

Niejeden twierdzi też, że góralek ma podwójnie rozdzielone kopyto. Nie można jednak powiedzieć, żeby przednie nogi góralka, z czterema palcami zakończonymi kopytkowatymi pazurami, oraz tylne nogi, z trzema palcami wyposażonymi w miniaturowe kopytka albo pazur, były podobne do typowego rozdzielonego kopyta, takiego jak np. u krowy.

Biblia wspomina o instynktownej mądrości tych małych zwierząt. Chociaż nie są ‛potężne’, swą pozorną bezbronność równoważą tym, że mieszkają wśród niedostępnych skał (Ps 104:18; Prz 30:26).

Wyrażenie występujące w Izajasza 14:13, gdzie powiedziano, że król Babilonu mówi w swoim sercu: „Wyniosę swój tron ponad gwiazdy Boże i zasiądę na górze spotkania, w najdalszych stronach północy”.

Zdaniem niektórych uczonych „góra spotkania” to jakieś wzniesienie leżące na dalekiej północy, uważane przez Babilończyków za siedzibę ich bogów. Jednakże w Izajasza 14:13 nie przytoczono rzeczywistej wypowiedzi króla Babilonu, lecz proroczo ukazano jego ambicje i jego postawę (por. Iz 47:10). Jest to fragment przypowieści, którą przeciwko temu królowi mieli wygłosić uwolnieni z niewoli Izraelici (Iz 14:1-4). Aby więc zrozumieć, czym jest „góra spotkania”, trzeba się oprzeć na Piśmie Świętym, a nie na domniemanych wyobrażeniach religijnych pogańskiego władcy Babilonu. Ów król z całą pewnością nie zamierzałby wynieść swego tronu ponad gwiazdy jakiegoś boga, któremu oddawał cześć. Również z Izajasza 14:14 wyraźnie wynika, że nie chodziło o jednego z bogów babilońskich, lecz o Najwyższego. A zatem „góra spotkania” musi mieć jakiś związek z Bogiem Najwyższym.

W czasach Izajasza istniała tylko jedna góra, na której Bóg w symboliczny sposób spotykał się ze swym ludem — góra Syjon (nazwa ta objęła z czasem także teren świątyni na górze Moria) (por. Iz 8:18; 18:7; 24:23; Jl 3:17). Można ją było słusznie nazwać „górą spotkania”, ponieważ wszyscy mężczyźni izraelscy mieli trzy razy w roku przychodzić do wzniesionego na niej sanktuarium, żeby ‛ukazać się przed obliczem Jehowy’ (Wj 23:17). Takie rozumowanie znajduje potwierdzenie także w Psalmie 48:1, 2, gdzie górę Syjon, podobnie jak „górę spotkania”, umiejscowiono „w dalekich stronach północy”.

Wydobywanie z ziemi metali i cennych kamieni. Działalność ta jest niemal tak stara jak ludzkość. Księga Rodzaju wymienia „Tubal-Kaina, wykuwającego wszelkie narzędzia z miedzi i z żelaza”, który żył jeszcze przed potopem (Rdz 4:22). Mojżesz, opisując ok. r. 1513 p.n.e. rzekę Piszon, wspomniał o „ziemi Chawila, gdzie jest złoto. A złoto tej ziemi jest dobre” (Rdz 2:11, 12). Nie wiadomo, czy złoto z Ofiru wydobywano ze złóż podziemnych, czy wypłukiwano z osadów (1Kl 9:28; Hi 28:16).

Metale prawdopodobnie znajdowano w dosyć czystej postaci na powierzchni lub płytko pod ziemią. Z czasem zaczęto wykorzystywać złoża podziemne. Drążono głębokie szyby wzdłuż pokładów rudonośnych. Jakieś 3600 lat temu Hiob wspomniał, że górnicy ‛wydrążyli szyb daleko od okolic, w których przebywają ludzie’. Tam, „w mroku i głębokim cieniu”, poszukiwali pożądanych metali, niebezpiecznie ‛wisząc i kołysząc się’ (Hi 28:1-11).

W okresie, gdy Izraelici opuszczali Egipt, górnictwo było tam bardzo rozwinięte; Izraelici zabrali ze sobą metale i drogocenne kamienie, które potem wykorzystano przy budowie przybytku (Wj 12:35, 36; 35:22; 39:6-14). Egipskie kopalnie turkusu znajdowały się na półwyspie Synaj, jakieś 80 km od góry Synaj. Wzdłuż wsch. wybrzeża Morza Czerwonego odnaleziono pozostałości innych egipskich kopalń.

Ziemię Obiecaną, do której mieli wejść Izraelici, Mojżesz opisał jako ‛ziemię, w której kamienie są żelazem, a z której gór będą wydobywać miedź’ (Pwt 8:9; zob. MIEDŹ; RAFINACJA, RAFINER; ŻELAZO).

Zobacz DOM (Dach i komnaty na dachu).

Opad atmosferyczny w postaci bryłek lodu, czyli zamarznięty deszcz. Biblijne wzmianki o niszczycielskiej sile gradu znajdują potwierdzenie w wydarzeniach, które w bliższych nam czasach odnotowano w różnych częściach świata. W r. 1985 na skutek gradobicia w Brazylii zginęło 20 osób, a rannych zostało 300. Podczas gwałtownych burz grad może osiągać rozmiary jaj, a nawet grejpfrutów. Po burzy w stanie Kansas (USA) 3 września 1970 r. znaleziono niezwykle wielką bryłę gradu o średnicy ok. 15 cm. Duże bryłki lodu spadają z prędkością do 160 km/h. Szczególnie dotkliwe straty grad może wyrządzić w zbiorach; zdarza się, że jedna burza wywołuje szkody sięgające milionów dolarów.

Używany przez Jehowę. Jehowa niekiedy posługiwał się gradem w celu spełnienia swojego słowa i zademonstrowania swej wielkiej mocy (Ps 148:1, 8; Iz 30:30). Pierwszym opisanym wypadkiem była siódma plaga zesłana na starożytny Egipt — niszczycielska burza gradowa, która